2. BÖLÜM
TEMETTÜ HACCININ AMELLERİ
1- İhram
2- Arafat'ta vakfe
3- Meş'ar-ül Haramda (Müzdelife) vakfe
4- Mina'da Son Cemre'yi taşlamak
5- Kurban kesmek
6- Saçı tıraş etmek, yahut kısaltmak
7- Hac tavafı
8- Tavaf namazı
9- Safay'la Merve arasında sa'y
10- Nisâ (kadınlar) tavafı
11- Nisâ tavafının namazı
12- Geceyi Mina'da geçirmek
13- Üç cemreyi taşlamak
Umre Taksirinden Hac İhramına Kadar
Temettü Umresinin amelleri bittikten sonra, ihram nedeniyle haram olan şeyler hacı adaylarına helal olur; fakat hac için ihrama girip Arafat'a[8] gidinceye kadar şu amellerden sakınmalıdırlar:
1- Mekke'den dışarı çıkmak (farz ihtiyat gereği)
2- Mufrede umresi yapmak
3- Saçı tıraş etmek
Günümüzde hacılar, cemiyetin yoğunluğu ve yolun oldukça kalabalık oluşu yüzünden, Arafat'a zamanında yetişebilmek için Zilhicce'nin sekizinci günü Mekke'de ihrama girip, aynı günün akşamı (Arefe gecesi) Arafat'a gitmekteler. Ancak dokuzuncu günde ihrama girip o gün öğleye kadar Arafat'a ulaşmak da sakıncasızdır.
İHRAM
(Temettü Haccının İlk Ameli)
Temettü haccı da Temettü umresi gibi ihramla başlar.
* Hac İhramının Keyfiyeti: Hac ihramıyla umre ihramı sadece niyette farklıdır; bu ikisi arasında başka bir farkları yoktur. Umrede, Temettü umresi niyetiyle ve hacda ise Temettü haccı niyetiyle ihrama girilir.
* Hac İhramının Vakti: Temettü umresinin amellerinden sonra, Zilhiccenin dokuzuncu günü öğleye kadar Arafat'a vakfeye yetişecek kadar vakti olursa, kâfidir.
* Hac İhramının Yeri: Hac ihramına Mekke'de girmek gerekir; ancak Hicr-i İsmail'de veya İbrahim Makamı'nın yanında ihrama girmek müstehaptır.
İhramdan cemreleri taşlamaya kadar haccın tüm amelleri ibadettir ve namaz ve diğer ibadetler gibi Allah'ın rızasını kazanmak ve emrine itaat etmek kastıyla yapılmalıdır.
Temettü haccı için ihrama girdikten sonra, Temettü umresinde haram olan bütün şeyler yine haram olur.
ARAFAT'TA VAKFE
(Temettü Haccının İkinci Ameli)
Hacı adayları, Mekke'de ihrama girdikten sonra Arafat'ta vakfe etmek için oraya hareket etmelidirler.
1- Vakfe nedir: Arafat çölünde bulunmaya vakfe denir; piyade veya binek üzerinde bulunması, oturması veya uyuması fark etmez. Yani hacı, o gün o çölde bulunup, oradan dışarıya çıkmamalıdır.
2- Vakfe Süresi: Farz ihtiyat gereği hacılar Zilhicce'nin dokuzuncu gününün öğle vaktinden, o günün akşam ezanına kadar Arafat çölünde kalmalıdırlar.
3- Arafat'ta vakfe yapmak ve haccın diğer amelleri -tavaf ve namaz dışında- taharete (abdest ve gusül) gerek yoktur. Ancak taharetli olmak müstehaptır.
4- Arafat'ta hacılara, hacıların orada bulunmasından başka bir şey farz değildir. Ancak bir çok müstehap amelleri vardır. Orası, dua ve duanın kabul görmesi için en iyi mekandır. Orada okunması gereken en iyi dua İmam Hüseyin'in (a.s) ve İmam Zeynülabidin'in (a.s) meşhur Arefe dualarıdır.
MEŞ'AR-ÜL HARAM'DA[9] VAKFE
(Temettü Haccının Üçüncü Ameli)
Zilhicce ayının dokuzuncu gününün akşamından sonra (Kurban bayramı gecesi) hacılar Arafat'tan çıkıp, başka bir hac ameli için Meş'ar-ül Haram'a doğru hareket ederler.
1- Meş'ar'da Vakfe Süresi: Farz ihtiyat gereği hacı, Zilhiccenin onuncu gecesi sabah ezanına kadar Allah'ın emrine itaat için Meş'ar'de kalmalı ve sabah ezanından itibaren Meş'ar-ül Haram'da vakfe niyeti edip, güneş doğuncaya kadar orada kalmalıdır.
2- Meş'ar-ül Haram'da, orada kalmaktan başka hacının üzerine hiç bir şey farz değildir. Elbette oranda da yapılacak bir çok müstehap ameller vardır. Allah'ı zikretmek ve Mina'da cemreleri taşlamak için çakıl taşı toplamak bu cümledendir.
SON CEMREYİ TAŞLAMAK
(Temettü Haccının Dördüncü Ameli)
1- Zilhiccenin ayının onuncu (Kurban Bayramı) günü güneş doğduktan sonra hacılar, Mina amellerini yerine getirmek için, Meş'ar-ül Haram'dan çıkıp, Mina'ya[10] doğru hareket ederler.
Bayram günü Mina'da yapılacak ameller şunlardır:
* Son Cemreyi taşlamak
* Kurban kesmek,
* Saçı tıraş etmek veya taksir etmek.
2- Mina vadisinin sonunda taştan yapılmış olan üç sütun vardır.
Meşar-ul Haram'dan Mina'ya gelen hacıların ilk karşılaştıkları bu sütunların birincisine "İlk Cemre", ikincisine "Orta Cemre", üçüncüsüne de "Son Cemre" denilir.
Kurban Bayramı günü Mina'da yapılması farz olan ilk amel "Son Cemre" diye bilinen sütuna yedi adet çakıl taş vurmaktır.
3- Yedi taşın hepsi kesin olarak sütuna isabet etmelidir. Elbette peş-peşe olması gerekmez. Dolayısıyla, örneğin birinci ve ikinci taş isabet edip, üçüncü taş isabet etmez, dördüncüsü isabet ederse, sadece isabet eden üç taş sayılır.
4- Taşlama için kullanılan çakılları şöyle olmalıdır:
* Fazla büyük veya kum denecek kadar da küçük olmamalı;
* Meş'ar-ul Haram, Mina veya Mekke şehri gibi harem bölgesinden toplanmış olmalı;
* İnsanın kendisi veya başkası daha önce onu taşlama için kullanmış olmamalı;
* Mubah olmalı (gasbedilmiş olmamalı).
5- Kadınlar,[11] çocuklar, hastalar ve yaşlılar, Kurban Bayramı gecesi gece yarısından sonra ve ezandan önce Meş'ar-ul Haram'dan çıkabilirler ve eğer cemreyi gündüz taşlayamazlarsa, son cemreyi o akşam taşlayabilirler.
KURBAN KESMEK
(Temettü Haccının Beşinci Ameli)
1- Hacılar Kurban bayramı günü Son Cemre'yi taşladıktan sonra haccın farz amellerinden başka birini yerine getirmek için kurban yerlerine gidip bir deve veya sığır ya da koyun kurban keserler.
2- Kurban kesilecek olan hayvanın bir takım şartları vardır; bu şartlar hac hükümleri ve hac amelleri konusunda yazılana kitaplarda genişçe açıklanmıştır; kurban kesmek için kurban yerine giden kişilerin bu şartları bilmeleri gerekir. Biz burada onlara kısaca değiniyoruz:
* Sağlıklı olmalıdır (hasta olmamalıdır).
* Fazla yaşlı olmamalıdır.[12]
* Bedeninin herhangi bir uzvu eksik ve kusurlu olmamalıdır.
* Açık bir körlük yahut sakatlık olmamalıdır.
* Kuyruğu kesik olmamalıdır.
* Kulağı kesik ve boynuzu kırık olmamalıdır.
* Zayıf olmamalıdır.
* Husyeleri dışarı çıkarılmış olmamalıdır.
* Yaşı tam olmalıdır (hac amelleriyle ilgili kitaplarda genişçe geçmiştir).
3- Hacı, kurban kestikten sonra hayvanın kusurlu olduğunda veya diğer şartlara sahip olmadığında şüphe eder ve hatta ihtimal verirse buna itina etmemelidir.
4- Başını tıraş etmeyen veya taksir yapmayan ve hatta kendisi için kurban kesmeyen kimse başka birisi için kurban kesebilir.
SAÇ TIRAŞI VEYA TAKSİR
(Temettü Haccının Altıncı Ameli)
1- Hacılar kurban kestikten sonra ya başlarını tıraş etmeli veya saç yahut sakallarından bir miktar kesmelidirler.
2- Bu amelden sonra, güzel koku ve karı-kocanın birbirine helal olması dışında ihramla haram olan her şey hacıya helal olur. O ikisi ise geriye kalan amelleri yaptıktan sonra helal olur. Dolayısıyla, hacı saçını tıraş ettikten veya taksir yaptıktan sonra ihram elbisesini çıkarıp normal elbisesini giyebilir.
3- İlk haccı olanlar, farz ihtiyat gereği[13] saçlarını tıraş etmelidirler; taksir yapmaları yeterli değildir. Fakat ilk hacları olmayanlar taksir yapabilecekleri gibi isterlerse saçlarını tıraş da edebilirler.
4- Kadınların taksir yapmaları gerekiyor.
5- Taksir veya saçı tıraş etmenin yeri Mian'dır.
6- Saçı tıraş etme veya taksir yapmanın zamanı Zilhiccenin on üçüncü gününe kadardır. Ama Kurban Bayramı günü yapılması müstehap ihtiyattır.
7- Hacı, kendinden taraf kurban kesmesi için birini vekil ederse, vekil kurbanı kesmedikçe saçı tıraşı veya taksir yapamaz; dolayısıyla, kendileri kurban kesmeye gitmeyenler, kurbanın kesildiğini kendilerine haber vermeleri için beklemeli ve kurbanın kesildiğine kesin olarak emin olduktan sonra saçlarını tıraş etmeli veya taksir yapmalıdırlar.
8- Kendisi saçını tıraş etmeyen veya taksir yapmayan kimse, başkasının saçını tıraş edemez veya kısaltamaz.
MEKKE AMELLER
Kurban Bayramı günü Mina'daki amellerden sonra hacı hac amellerinden beşini yapmak için Mekke'ye dönmelidir; ancak bu amellerin süresi, Zilhicce ayının sonuna kadardır. Fakat on birinci ve on ikinci gece ve gündüzleri Mina'da yapılması gereken diğer amelleri yapmak için orada kalıp on ikinci gün öğleden sonra Mina'dan çıkarak diğer ameller için Mekke'ye gidebilir.
Mekke'de yapılacak ameller şunlardır:
1- Temettü haccının tavafı, (haccın yedinci ameli)
2- Temettü haccının tavaf namazı (haccın sekizinci ameli)
3- Safa ve Merve arasında sa'y (haccın dokuzuncu ameli)
4- Nisâ (kadın) tavafı (haccın onuncu ameli)
5- Nisa tavafının namazı (haccın on birinci ameli).
Dikkat Edilecek Noktalar
1- Mina'dan sonraki ameller, aynen temettü umresinin amellerinde olduğu gibidir, sadece niyetleri farklıdır.
2- Nisâ (kadın) tavafı ve onun namazı da aynı umre tavafı ve namazı gibidir; ancak nisâ tavafı ve nisa tavafının namazı niyetiyle yapılmalıdır.
3- Nisâ tavafı ve namazı sadece erkeklere has değildir; hac[14] yapan herkesin bunu yapması gerekir.
4- Temettü haccının tavafını, tavaf namazını ve sa'yını yaptıktan sonra artık güzel koku da hacıya helal olur. Nisâ tavafını ve namazını da yerine getirdikten sonra da ihramla haram olan kadın erkeğe ve erkek de kadına helal olur.
5- Sa'yden sonra, nisâ tavafını hemen yapmak gerekli değil; onu hatta beş güne kadar ertelemek de sakıncasızdır; ancak ihramlı erkek nisâ tavafı ve namazını yerine getirmedikçe kadın ona helal olmaz ve yine ihramlı kadın nisâ tavafı ve namazını yerine getirmedikçe ona erkek helal olmaz.
GECEYİ MİNA'DA GEÇİRMEK
(Temettü Haccının On İkinci Ameli)
Temettü haccının amellerinden birisi de geceyi Mina'da geçirmektir.
1- Yani bütün hacılar; hem Mina'dan sonraki amelleri yapmak için Mekke'ye gidenler, hem de gitmeyip Mina'da kalanlar, Zilhicce ayının on birinci ve on ikinci gecesi güneş battığı andan itibaren[15] gece yarısına kadar Allah'ın emrine itaat etmek kastıyla Mina'da bulunmalıdırlar. Dolayısıyla, Mekke'ye gitmiş olanlar güneş batmadan önce Mina'ya dönmelidirler.
2- Hasta ve hasta bakıcısı gibi gece Mina'da kalmaktan mazur olan, orada kalması kendisine zor olan ve yine gece Mekke'de kalıp sabaha kadar ibadete meşgul olan kimseye gece Mina'da kalmak farz değildir.
3- Herhangi bir mazereti nedeniyle gece Mina'da kalmayan kimse, her gece için bir koyun kurban kesmelidir. Ama sabaha kadar Mekke'de ibadete meşgul olan kimseye keffaret farz değildir.
ÜÇ CEMREYİ TAŞLAMAK
(Temettü Haccının On Üçüncü Ameli)
Zi1hicce ayının on birinci ve on ikinci günleri hacılar, üç cemrenin her birisine yedi çakıl taş vurmalıdırlar.
* Taşlama Vakti: Güneş doğduğu andan güneş batıncaya kadardır (ister bayram günü ve ister bu günlerde).
Geceleyin taşlamak câiz değildir (gündüz mazereti olup, taşlayamayan kimse müstesna.)[16] Ve eğer örneğin bir kimse on birinci günün taşlamasını yapamazsa, on ikinci gün, o günün taşlamasından önce, önceki günün taşlamasını kaza edip, sonra on ikinci günün taşlamasını yapmalıdır.
* Taşlama keyfiyeti: Aynı Son Cemre'nin taşlamasında açıklandığı gibidir.
* Taşlama Sırası: Önce ilk Cemre'yi, sonra Orta Cemre'yi, sonra da Son Cemre'yi taşlamalıdır.
Hacılar Zilhicce ayının on ikinci günü, öğleden sonra Mina'dan çıkabilirler. Ancak bir kimse o gün güneş batıncaya kadar Mina'dan çıkmazsa, o zaman ancak on üçüncü gece de Mina'da kalıp, on üçüncü gün her üç cemreyi taşladıktan sonra Mina'dan çıkabilir.
ÇOCUKLAR, HAC VE UMRE AMELLERİ
Çocuklar iki kısımdır:
1- Mümeyyiz: İyiyle kötüyü ayırabilen ve amelleri doğru bir şekilde yapabilen çocuk.
2- Gayri mümeyyiz: İyiyle kötüyü ayıramayan çocuk.
Mümeyyiz çocuk kendisi ihrama girer, amelleri yapar ve yapamadığı amelleri sorumlusunun, örneğin babasının yardımıyla yapar.
Mümeyyiz olmayan çocuğun ise amelleri şöyle yapılmalıdır:
1- İhram: Sorumlusu ona ihram elbisesi giydirir ve ondan taraf ihram için niyet eder. Eğer lebbeykleri doğru bir şekilde tekrarlayabilirse, lebbeykleri söyler ve o da tekrarlar. Fakat eğer doğru bir şekilde tekrarlayamazsa "lebbeykleri" ondan taraf kendisi söyler.
2- Tavaf: Çocuğa tavaf yaptırmalıdır. Çocuğun kendisi yapabilirse tavafı kendisi yapmalıdır; aksi durumda onu taşıyarak tavaf yaptırmalıdır.
3- Tavaf namazı: Çocuğun sorumlusu onu namaz kılmaya zorlamalıdır; eğer kılamazsa namazı ondan taraf kendisi kılmalıdır.
4- Sa'y: Tavafta olduğu gibi ona sa'y yaptırırlar.
5- Taksir: Onun saç veya tırnağından bir miktarını kısaltmalıdır.
6- Vakfe için onu Arafat ve Meş'ara götürmeli ve sorumlusu çocuktan taraf vakfe için niyet etmelidir.
7- Kurban Bayramı günü, kendisi cemreyi taşlayamazsa, ondan taraf sorumlusu son cemreyi taşlamalı ve kurban kesmelidir.
8- Sonra saçını tıraş etmelidir ve eğer ilk haccı değilse taksir de yapabilir.
9- Zilhicce aynın 11. ve 12. gecelerinde çocuk da Mina'da kalmalı ve sorumlusu ondan taraf niye etmelidir.
10- Zilhicce aynın 11. ve 12. günleri, çocuğun sorumlusu onu taşlama yapmaya mecbur eder ve eğer çocuk yapamazsa ondan taraf cemreyi kendisi taşlamalıdır.
11- Mekke'ye döndükten sonra, umre amelleri gibi diğer amelleri yapmalıdır.
Birkaç Mesele:
1- Çocuğa ihram giydirmek ve onu umre amellerine götürmek müstehaptır; farz değildir. Dolayısıyla, çocuklarını ziyaret için kendi yanlarında götürenler, amellerinin tümünün doğru bir şekilde yapılması ve amellerinin eksik oluşunun onlara sorun yaratmaması için son derece titiz davranmalıdırlar.
2- Umre veya hac için ihrama giren çocuk, tavaf ve tavaf namazını taharetli bir vaziyette yapmalıdır. Dolayısıyla, eğer çocuk mümeyyiz ise ve kendisi doğru bir şekilde abdest alabilirse, kendisi abdest almalıdır. Aksi durumda abdest alamsı için ona abdestti öğretmelidirler. Eğer kendisi abdest alamıyorsa ona abdest aldırmalı veya abdest almada ona yardımcı olmalıdır.
3- Umre-i müfrede için ihrama giren çocuk, nisa tavafı ve onun namazını da yerine getirmelidir; eğer bunu yapmazsa evlenemez.
4- Sünnet olmayan erkek veya erkek çocuğunun tavafı doğru değildir. Dolayısıyla, velilerini, mümeyyiz olmasa bile, sünnet olmamış erkek çocuğunu ihrama sokmamaları gerekir.
5- Çocuğun sorumlusu, çocuk ihramda olduğu sürece onu ihramlıya haram olan işlerden sakındırmalıdır; fakat ihramlı erkeklere haram olan gölge altına girmek erkek çocuğuna helaldir.
6- Tavaf ve sa'y halinde bu amellerin şartları gözetlenmelidir; örneğin, tavaf halinde çocuğun beden ve elbisesi temiz olmalı, sol omuzu Ka'be'ye doğru olmalı, tavaf ve sa'y halinde uyanık olmalıdır. Dolayısıyla, çocukların amellerini tamamen kontrol edemeyenlerin onları ihrama sokmamaları tavsiye edilir.
Temettü umresinin ve temettü haccının amellerini açıkladıktan sonra, bütün bu amellerin özetine ve hacıların bu amelleri yapmak için katettikleri güzergâha değinelim:
TEMETTÜ UMRESİ AMELLERİNİN TERTİBİ
1- Her şeyden önce ihram için mikata (Şecere mescid'i veya Cuhfe gibi) gitmek gerekir.
2- Sonra tavaf ve tavaf namazı için Mescid-ül Haram'a gidilir.
3- Daha sonra sa'y için, Safa ve Merve salonuna gitmek gerekir.
4- Son olarak da taksir ile temettü umresinin amelleri son bulur. (Taksirin belli bir yeri yoktur.)
TEMETTÜ HACCI AMELLERİNİN TERTİBİ
1- Hacı Mekke'de Temettü haccının ihramını niyet ederek ihrama girer.
2- Sonra hareket edip Arefe günü (Zilhicce ayının dokuzuncu günü) Arafat'ta vakfe yapmak için oraya gider.
3- Kurban Bayramı gecesi de Meş'ar-ül Haram'da vakfe için Arafat'tan Meşar'e göçer.
4- O gecenin sabahı (Kurban Bayramı günü) de, Son Cemre'yi taşlamak, kurban kesmek ve saçı tıraş etmek veya taksir yapmak için Meş'ar'den Mina'ya geçer.
Bu üç ameli orada yaptıktan sonra ya gece ikamet için Mina'da kalır veya Mina sonrası amelleri yapmak için Mekke'ye gider.
5- Mekke'ye giderse, önce tavaf ve tavaf namazı için Mescid-ül Haram'a gider.
6- Sonra sa'y için Safa ve Merve arasındaki salona geçer.
7- Daha sonra nisâ tavafı ve nisa tavafının namazını yerine getirmek için, tekrar Mescid-ül Haram'a döner.
8- Bu amelleri bitirdikten sonra yeniden Mina'ya döner ll. ve 12. geceleri Mina'da ikamet eder ve Zilhicce ayının ll. ve 12. günlerde üç cemreyi taşlar.
9- On ikinci gün öğleden sonra hacılar Mina'dan çıkarlar ve hac amelleri son bulur. Fakat bu zamana kadar Mekke amellerini (hac tavafı, tavaf namazı, sa'y ve nisâ tavafı) yapmayanlar, Mekke'ye döndükten sonra bu amelleri yapmalıdırlar.
Müstehap Tavaf
1- Mekke-i Muazzama'da yapılması gereken müstehap amellerden birsi tavaftır.
2- Müstehap tavafın farz tavafla hiçbir farkı yoktur, müstehap tavafın namazını kılmak da müstehaptır.
3- Müstehap tavaf namazının İbrahim Makam'nın arkasında kılınması gerekmez; Mescid-i Haram'ın her yerinede kılınabilir; özellikle izdiham olduğu zaman diğerlerinin durumunu gözetmek gerekir.
Vedâ Tavafı
1- Mekke'den çıkıp gitmek isteyen kimsenin vedâ tavafı yapması müstehaptır.
2- Vedâ tavafı da yedi şavttır; vedâ tavafının namazı müstehaptır.
3- Allah Teala'da tekrar Mekke'ye dönmeyi niyaz etmek müstehaptır.
DEVAMI 3. BÖLÜMDE
TEMETTÜ HACCININ AMELLERİ
1- İhram
2- Arafat'ta vakfe
3- Meş'ar-ül Haramda (Müzdelife) vakfe
4- Mina'da Son Cemre'yi taşlamak
5- Kurban kesmek
6- Saçı tıraş etmek, yahut kısaltmak
7- Hac tavafı
8- Tavaf namazı
9- Safay'la Merve arasında sa'y
10- Nisâ (kadınlar) tavafı
11- Nisâ tavafının namazı
12- Geceyi Mina'da geçirmek
13- Üç cemreyi taşlamak
Umre Taksirinden Hac İhramına Kadar
Temettü Umresinin amelleri bittikten sonra, ihram nedeniyle haram olan şeyler hacı adaylarına helal olur; fakat hac için ihrama girip Arafat'a[8] gidinceye kadar şu amellerden sakınmalıdırlar:
1- Mekke'den dışarı çıkmak (farz ihtiyat gereği)
2- Mufrede umresi yapmak
3- Saçı tıraş etmek
Günümüzde hacılar, cemiyetin yoğunluğu ve yolun oldukça kalabalık oluşu yüzünden, Arafat'a zamanında yetişebilmek için Zilhicce'nin sekizinci günü Mekke'de ihrama girip, aynı günün akşamı (Arefe gecesi) Arafat'a gitmekteler. Ancak dokuzuncu günde ihrama girip o gün öğleye kadar Arafat'a ulaşmak da sakıncasızdır.
İHRAM
(Temettü Haccının İlk Ameli)
Temettü haccı da Temettü umresi gibi ihramla başlar.
* Hac İhramının Keyfiyeti: Hac ihramıyla umre ihramı sadece niyette farklıdır; bu ikisi arasında başka bir farkları yoktur. Umrede, Temettü umresi niyetiyle ve hacda ise Temettü haccı niyetiyle ihrama girilir.
* Hac İhramının Vakti: Temettü umresinin amellerinden sonra, Zilhiccenin dokuzuncu günü öğleye kadar Arafat'a vakfeye yetişecek kadar vakti olursa, kâfidir.
* Hac İhramının Yeri: Hac ihramına Mekke'de girmek gerekir; ancak Hicr-i İsmail'de veya İbrahim Makamı'nın yanında ihrama girmek müstehaptır.
İhramdan cemreleri taşlamaya kadar haccın tüm amelleri ibadettir ve namaz ve diğer ibadetler gibi Allah'ın rızasını kazanmak ve emrine itaat etmek kastıyla yapılmalıdır.
Temettü haccı için ihrama girdikten sonra, Temettü umresinde haram olan bütün şeyler yine haram olur.
ARAFAT'TA VAKFE
(Temettü Haccının İkinci Ameli)
Hacı adayları, Mekke'de ihrama girdikten sonra Arafat'ta vakfe etmek için oraya hareket etmelidirler.
1- Vakfe nedir: Arafat çölünde bulunmaya vakfe denir; piyade veya binek üzerinde bulunması, oturması veya uyuması fark etmez. Yani hacı, o gün o çölde bulunup, oradan dışarıya çıkmamalıdır.
2- Vakfe Süresi: Farz ihtiyat gereği hacılar Zilhicce'nin dokuzuncu gününün öğle vaktinden, o günün akşam ezanına kadar Arafat çölünde kalmalıdırlar.
3- Arafat'ta vakfe yapmak ve haccın diğer amelleri -tavaf ve namaz dışında- taharete (abdest ve gusül) gerek yoktur. Ancak taharetli olmak müstehaptır.
4- Arafat'ta hacılara, hacıların orada bulunmasından başka bir şey farz değildir. Ancak bir çok müstehap amelleri vardır. Orası, dua ve duanın kabul görmesi için en iyi mekandır. Orada okunması gereken en iyi dua İmam Hüseyin'in (a.s) ve İmam Zeynülabidin'in (a.s) meşhur Arefe dualarıdır.
MEŞ'AR-ÜL HARAM'DA[9] VAKFE
(Temettü Haccının Üçüncü Ameli)
Zilhicce ayının dokuzuncu gününün akşamından sonra (Kurban bayramı gecesi) hacılar Arafat'tan çıkıp, başka bir hac ameli için Meş'ar-ül Haram'a doğru hareket ederler.
1- Meş'ar'da Vakfe Süresi: Farz ihtiyat gereği hacı, Zilhiccenin onuncu gecesi sabah ezanına kadar Allah'ın emrine itaat için Meş'ar'de kalmalı ve sabah ezanından itibaren Meş'ar-ül Haram'da vakfe niyeti edip, güneş doğuncaya kadar orada kalmalıdır.
2- Meş'ar-ül Haram'da, orada kalmaktan başka hacının üzerine hiç bir şey farz değildir. Elbette oranda da yapılacak bir çok müstehap ameller vardır. Allah'ı zikretmek ve Mina'da cemreleri taşlamak için çakıl taşı toplamak bu cümledendir.
SON CEMREYİ TAŞLAMAK
(Temettü Haccının Dördüncü Ameli)
1- Zilhiccenin ayının onuncu (Kurban Bayramı) günü güneş doğduktan sonra hacılar, Mina amellerini yerine getirmek için, Meş'ar-ül Haram'dan çıkıp, Mina'ya[10] doğru hareket ederler.
Bayram günü Mina'da yapılacak ameller şunlardır:
* Son Cemreyi taşlamak
* Kurban kesmek,
* Saçı tıraş etmek veya taksir etmek.
2- Mina vadisinin sonunda taştan yapılmış olan üç sütun vardır.
Meşar-ul Haram'dan Mina'ya gelen hacıların ilk karşılaştıkları bu sütunların birincisine "İlk Cemre", ikincisine "Orta Cemre", üçüncüsüne de "Son Cemre" denilir.
Kurban Bayramı günü Mina'da yapılması farz olan ilk amel "Son Cemre" diye bilinen sütuna yedi adet çakıl taş vurmaktır.
3- Yedi taşın hepsi kesin olarak sütuna isabet etmelidir. Elbette peş-peşe olması gerekmez. Dolayısıyla, örneğin birinci ve ikinci taş isabet edip, üçüncü taş isabet etmez, dördüncüsü isabet ederse, sadece isabet eden üç taş sayılır.
4- Taşlama için kullanılan çakılları şöyle olmalıdır:
* Fazla büyük veya kum denecek kadar da küçük olmamalı;
* Meş'ar-ul Haram, Mina veya Mekke şehri gibi harem bölgesinden toplanmış olmalı;
* İnsanın kendisi veya başkası daha önce onu taşlama için kullanmış olmamalı;
* Mubah olmalı (gasbedilmiş olmamalı).
5- Kadınlar,[11] çocuklar, hastalar ve yaşlılar, Kurban Bayramı gecesi gece yarısından sonra ve ezandan önce Meş'ar-ul Haram'dan çıkabilirler ve eğer cemreyi gündüz taşlayamazlarsa, son cemreyi o akşam taşlayabilirler.
KURBAN KESMEK
(Temettü Haccının Beşinci Ameli)
1- Hacılar Kurban bayramı günü Son Cemre'yi taşladıktan sonra haccın farz amellerinden başka birini yerine getirmek için kurban yerlerine gidip bir deve veya sığır ya da koyun kurban keserler.
2- Kurban kesilecek olan hayvanın bir takım şartları vardır; bu şartlar hac hükümleri ve hac amelleri konusunda yazılana kitaplarda genişçe açıklanmıştır; kurban kesmek için kurban yerine giden kişilerin bu şartları bilmeleri gerekir. Biz burada onlara kısaca değiniyoruz:
* Sağlıklı olmalıdır (hasta olmamalıdır).
* Fazla yaşlı olmamalıdır.[12]
* Bedeninin herhangi bir uzvu eksik ve kusurlu olmamalıdır.
* Açık bir körlük yahut sakatlık olmamalıdır.
* Kuyruğu kesik olmamalıdır.
* Kulağı kesik ve boynuzu kırık olmamalıdır.
* Zayıf olmamalıdır.
* Husyeleri dışarı çıkarılmış olmamalıdır.
* Yaşı tam olmalıdır (hac amelleriyle ilgili kitaplarda genişçe geçmiştir).
3- Hacı, kurban kestikten sonra hayvanın kusurlu olduğunda veya diğer şartlara sahip olmadığında şüphe eder ve hatta ihtimal verirse buna itina etmemelidir.
4- Başını tıraş etmeyen veya taksir yapmayan ve hatta kendisi için kurban kesmeyen kimse başka birisi için kurban kesebilir.
SAÇ TIRAŞI VEYA TAKSİR
(Temettü Haccının Altıncı Ameli)
1- Hacılar kurban kestikten sonra ya başlarını tıraş etmeli veya saç yahut sakallarından bir miktar kesmelidirler.
2- Bu amelden sonra, güzel koku ve karı-kocanın birbirine helal olması dışında ihramla haram olan her şey hacıya helal olur. O ikisi ise geriye kalan amelleri yaptıktan sonra helal olur. Dolayısıyla, hacı saçını tıraş ettikten veya taksir yaptıktan sonra ihram elbisesini çıkarıp normal elbisesini giyebilir.
3- İlk haccı olanlar, farz ihtiyat gereği[13] saçlarını tıraş etmelidirler; taksir yapmaları yeterli değildir. Fakat ilk hacları olmayanlar taksir yapabilecekleri gibi isterlerse saçlarını tıraş da edebilirler.
4- Kadınların taksir yapmaları gerekiyor.
5- Taksir veya saçı tıraş etmenin yeri Mian'dır.
6- Saçı tıraş etme veya taksir yapmanın zamanı Zilhiccenin on üçüncü gününe kadardır. Ama Kurban Bayramı günü yapılması müstehap ihtiyattır.
7- Hacı, kendinden taraf kurban kesmesi için birini vekil ederse, vekil kurbanı kesmedikçe saçı tıraşı veya taksir yapamaz; dolayısıyla, kendileri kurban kesmeye gitmeyenler, kurbanın kesildiğini kendilerine haber vermeleri için beklemeli ve kurbanın kesildiğine kesin olarak emin olduktan sonra saçlarını tıraş etmeli veya taksir yapmalıdırlar.
8- Kendisi saçını tıraş etmeyen veya taksir yapmayan kimse, başkasının saçını tıraş edemez veya kısaltamaz.
MEKKE AMELLER
Kurban Bayramı günü Mina'daki amellerden sonra hacı hac amellerinden beşini yapmak için Mekke'ye dönmelidir; ancak bu amellerin süresi, Zilhicce ayının sonuna kadardır. Fakat on birinci ve on ikinci gece ve gündüzleri Mina'da yapılması gereken diğer amelleri yapmak için orada kalıp on ikinci gün öğleden sonra Mina'dan çıkarak diğer ameller için Mekke'ye gidebilir.
Mekke'de yapılacak ameller şunlardır:
1- Temettü haccının tavafı, (haccın yedinci ameli)
2- Temettü haccının tavaf namazı (haccın sekizinci ameli)
3- Safa ve Merve arasında sa'y (haccın dokuzuncu ameli)
4- Nisâ (kadın) tavafı (haccın onuncu ameli)
5- Nisa tavafının namazı (haccın on birinci ameli).
Dikkat Edilecek Noktalar
1- Mina'dan sonraki ameller, aynen temettü umresinin amellerinde olduğu gibidir, sadece niyetleri farklıdır.
2- Nisâ (kadın) tavafı ve onun namazı da aynı umre tavafı ve namazı gibidir; ancak nisâ tavafı ve nisa tavafının namazı niyetiyle yapılmalıdır.
3- Nisâ tavafı ve namazı sadece erkeklere has değildir; hac[14] yapan herkesin bunu yapması gerekir.
4- Temettü haccının tavafını, tavaf namazını ve sa'yını yaptıktan sonra artık güzel koku da hacıya helal olur. Nisâ tavafını ve namazını da yerine getirdikten sonra da ihramla haram olan kadın erkeğe ve erkek de kadına helal olur.
5- Sa'yden sonra, nisâ tavafını hemen yapmak gerekli değil; onu hatta beş güne kadar ertelemek de sakıncasızdır; ancak ihramlı erkek nisâ tavafı ve namazını yerine getirmedikçe kadın ona helal olmaz ve yine ihramlı kadın nisâ tavafı ve namazını yerine getirmedikçe ona erkek helal olmaz.
GECEYİ MİNA'DA GEÇİRMEK
(Temettü Haccının On İkinci Ameli)
Temettü haccının amellerinden birisi de geceyi Mina'da geçirmektir.
1- Yani bütün hacılar; hem Mina'dan sonraki amelleri yapmak için Mekke'ye gidenler, hem de gitmeyip Mina'da kalanlar, Zilhicce ayının on birinci ve on ikinci gecesi güneş battığı andan itibaren[15] gece yarısına kadar Allah'ın emrine itaat etmek kastıyla Mina'da bulunmalıdırlar. Dolayısıyla, Mekke'ye gitmiş olanlar güneş batmadan önce Mina'ya dönmelidirler.
2- Hasta ve hasta bakıcısı gibi gece Mina'da kalmaktan mazur olan, orada kalması kendisine zor olan ve yine gece Mekke'de kalıp sabaha kadar ibadete meşgul olan kimseye gece Mina'da kalmak farz değildir.
3- Herhangi bir mazereti nedeniyle gece Mina'da kalmayan kimse, her gece için bir koyun kurban kesmelidir. Ama sabaha kadar Mekke'de ibadete meşgul olan kimseye keffaret farz değildir.
ÜÇ CEMREYİ TAŞLAMAK
(Temettü Haccının On Üçüncü Ameli)
Zi1hicce ayının on birinci ve on ikinci günleri hacılar, üç cemrenin her birisine yedi çakıl taş vurmalıdırlar.
* Taşlama Vakti: Güneş doğduğu andan güneş batıncaya kadardır (ister bayram günü ve ister bu günlerde).
Geceleyin taşlamak câiz değildir (gündüz mazereti olup, taşlayamayan kimse müstesna.)[16] Ve eğer örneğin bir kimse on birinci günün taşlamasını yapamazsa, on ikinci gün, o günün taşlamasından önce, önceki günün taşlamasını kaza edip, sonra on ikinci günün taşlamasını yapmalıdır.
* Taşlama keyfiyeti: Aynı Son Cemre'nin taşlamasında açıklandığı gibidir.
* Taşlama Sırası: Önce ilk Cemre'yi, sonra Orta Cemre'yi, sonra da Son Cemre'yi taşlamalıdır.
Hacılar Zilhicce ayının on ikinci günü, öğleden sonra Mina'dan çıkabilirler. Ancak bir kimse o gün güneş batıncaya kadar Mina'dan çıkmazsa, o zaman ancak on üçüncü gece de Mina'da kalıp, on üçüncü gün her üç cemreyi taşladıktan sonra Mina'dan çıkabilir.
ÇOCUKLAR, HAC VE UMRE AMELLERİ
Çocuklar iki kısımdır:
1- Mümeyyiz: İyiyle kötüyü ayırabilen ve amelleri doğru bir şekilde yapabilen çocuk.
2- Gayri mümeyyiz: İyiyle kötüyü ayıramayan çocuk.
Mümeyyiz çocuk kendisi ihrama girer, amelleri yapar ve yapamadığı amelleri sorumlusunun, örneğin babasının yardımıyla yapar.
Mümeyyiz olmayan çocuğun ise amelleri şöyle yapılmalıdır:
1- İhram: Sorumlusu ona ihram elbisesi giydirir ve ondan taraf ihram için niyet eder. Eğer lebbeykleri doğru bir şekilde tekrarlayabilirse, lebbeykleri söyler ve o da tekrarlar. Fakat eğer doğru bir şekilde tekrarlayamazsa "lebbeykleri" ondan taraf kendisi söyler.
2- Tavaf: Çocuğa tavaf yaptırmalıdır. Çocuğun kendisi yapabilirse tavafı kendisi yapmalıdır; aksi durumda onu taşıyarak tavaf yaptırmalıdır.
3- Tavaf namazı: Çocuğun sorumlusu onu namaz kılmaya zorlamalıdır; eğer kılamazsa namazı ondan taraf kendisi kılmalıdır.
4- Sa'y: Tavafta olduğu gibi ona sa'y yaptırırlar.
5- Taksir: Onun saç veya tırnağından bir miktarını kısaltmalıdır.
6- Vakfe için onu Arafat ve Meş'ara götürmeli ve sorumlusu çocuktan taraf vakfe için niyet etmelidir.
7- Kurban Bayramı günü, kendisi cemreyi taşlayamazsa, ondan taraf sorumlusu son cemreyi taşlamalı ve kurban kesmelidir.
8- Sonra saçını tıraş etmelidir ve eğer ilk haccı değilse taksir de yapabilir.
9- Zilhicce aynın 11. ve 12. gecelerinde çocuk da Mina'da kalmalı ve sorumlusu ondan taraf niye etmelidir.
10- Zilhicce aynın 11. ve 12. günleri, çocuğun sorumlusu onu taşlama yapmaya mecbur eder ve eğer çocuk yapamazsa ondan taraf cemreyi kendisi taşlamalıdır.
11- Mekke'ye döndükten sonra, umre amelleri gibi diğer amelleri yapmalıdır.
Birkaç Mesele:
1- Çocuğa ihram giydirmek ve onu umre amellerine götürmek müstehaptır; farz değildir. Dolayısıyla, çocuklarını ziyaret için kendi yanlarında götürenler, amellerinin tümünün doğru bir şekilde yapılması ve amellerinin eksik oluşunun onlara sorun yaratmaması için son derece titiz davranmalıdırlar.
2- Umre veya hac için ihrama giren çocuk, tavaf ve tavaf namazını taharetli bir vaziyette yapmalıdır. Dolayısıyla, eğer çocuk mümeyyiz ise ve kendisi doğru bir şekilde abdest alabilirse, kendisi abdest almalıdır. Aksi durumda abdest alamsı için ona abdestti öğretmelidirler. Eğer kendisi abdest alamıyorsa ona abdest aldırmalı veya abdest almada ona yardımcı olmalıdır.
3- Umre-i müfrede için ihrama giren çocuk, nisa tavafı ve onun namazını da yerine getirmelidir; eğer bunu yapmazsa evlenemez.
4- Sünnet olmayan erkek veya erkek çocuğunun tavafı doğru değildir. Dolayısıyla, velilerini, mümeyyiz olmasa bile, sünnet olmamış erkek çocuğunu ihrama sokmamaları gerekir.
5- Çocuğun sorumlusu, çocuk ihramda olduğu sürece onu ihramlıya haram olan işlerden sakındırmalıdır; fakat ihramlı erkeklere haram olan gölge altına girmek erkek çocuğuna helaldir.
6- Tavaf ve sa'y halinde bu amellerin şartları gözetlenmelidir; örneğin, tavaf halinde çocuğun beden ve elbisesi temiz olmalı, sol omuzu Ka'be'ye doğru olmalı, tavaf ve sa'y halinde uyanık olmalıdır. Dolayısıyla, çocukların amellerini tamamen kontrol edemeyenlerin onları ihrama sokmamaları tavsiye edilir.
Temettü umresinin ve temettü haccının amellerini açıkladıktan sonra, bütün bu amellerin özetine ve hacıların bu amelleri yapmak için katettikleri güzergâha değinelim:
TEMETTÜ UMRESİ AMELLERİNİN TERTİBİ
1- Her şeyden önce ihram için mikata (Şecere mescid'i veya Cuhfe gibi) gitmek gerekir.
2- Sonra tavaf ve tavaf namazı için Mescid-ül Haram'a gidilir.
3- Daha sonra sa'y için, Safa ve Merve salonuna gitmek gerekir.
4- Son olarak da taksir ile temettü umresinin amelleri son bulur. (Taksirin belli bir yeri yoktur.)
TEMETTÜ HACCI AMELLERİNİN TERTİBİ
1- Hacı Mekke'de Temettü haccının ihramını niyet ederek ihrama girer.
2- Sonra hareket edip Arefe günü (Zilhicce ayının dokuzuncu günü) Arafat'ta vakfe yapmak için oraya gider.
3- Kurban Bayramı gecesi de Meş'ar-ül Haram'da vakfe için Arafat'tan Meşar'e göçer.
4- O gecenin sabahı (Kurban Bayramı günü) de, Son Cemre'yi taşlamak, kurban kesmek ve saçı tıraş etmek veya taksir yapmak için Meş'ar'den Mina'ya geçer.
Bu üç ameli orada yaptıktan sonra ya gece ikamet için Mina'da kalır veya Mina sonrası amelleri yapmak için Mekke'ye gider.
5- Mekke'ye giderse, önce tavaf ve tavaf namazı için Mescid-ül Haram'a gider.
6- Sonra sa'y için Safa ve Merve arasındaki salona geçer.
7- Daha sonra nisâ tavafı ve nisa tavafının namazını yerine getirmek için, tekrar Mescid-ül Haram'a döner.
8- Bu amelleri bitirdikten sonra yeniden Mina'ya döner ll. ve 12. geceleri Mina'da ikamet eder ve Zilhicce ayının ll. ve 12. günlerde üç cemreyi taşlar.
9- On ikinci gün öğleden sonra hacılar Mina'dan çıkarlar ve hac amelleri son bulur. Fakat bu zamana kadar Mekke amellerini (hac tavafı, tavaf namazı, sa'y ve nisâ tavafı) yapmayanlar, Mekke'ye döndükten sonra bu amelleri yapmalıdırlar.
Müstehap Tavaf
1- Mekke-i Muazzama'da yapılması gereken müstehap amellerden birsi tavaftır.
2- Müstehap tavafın farz tavafla hiçbir farkı yoktur, müstehap tavafın namazını kılmak da müstehaptır.
3- Müstehap tavaf namazının İbrahim Makam'nın arkasında kılınması gerekmez; Mescid-i Haram'ın her yerinede kılınabilir; özellikle izdiham olduğu zaman diğerlerinin durumunu gözetmek gerekir.
Vedâ Tavafı
1- Mekke'den çıkıp gitmek isteyen kimsenin vedâ tavafı yapması müstehaptır.
2- Vedâ tavafı da yedi şavttır; vedâ tavafının namazı müstehaptır.
3- Allah Teala'da tekrar Mekke'ye dönmeyi niyaz etmek müstehaptır.
DEVAMI 3. BÖLÜMDE
