RESULULLAHIN SÜNNETİNDE SEFERİLİK
1- İbn Hanzala şöyle rivayet eder: Yolculukta namazın nasıl kılınacağını sorduğumda İbn Ömer, "Yolculukta Hz. Peygamber'in (s.a.a) sünneti 2 rekattır" dedi. Beyhaki de, "Yolculukta 4 rekat namazın 2 rekat kılınması Hz. Pey-gamber'in (s.a.a) sünnetidir" diye yazar
- Müsned-i Ahmed, c.2, s.160, 5191. hadis, Müsned-i Abdullah b. Ömer, Müessesetu't-Tarihi'l-İslam basımı ve: Sünen-i Beyhakî, c.3, s.194, Namaz kitabının Seferi Namaz böl. Bab: 765, 5388. hadis.
2- Abdullah b. Ömer'den rivayettir: "Resulullah (s.a.a) yanımıza geldiğinde biz şaşkınlık içerisindeydik; ne yapa-cağımızı bilmiyorduk, bize o öğretti; öğrettiği şeylerden biri de yolculukta namazı 2 rekat kılmamız ve bunun Al-lah'ın emri olduğuydu."
Sünen-i Nesai, c.1, s.582, Yolculukta Seferi Namaz bölümü, 1892. hadis ve Hazin Tefsiri, c.1, s.418, Kitabu'l-İlmiye bas. Ve Neylu'l-Evtar, c.3, s.204'te 6. hadis.
3- Selman'dan rivayettir: "Namaz iki rekat iki rekat halinde farz oldu. Hz. Resulullah (s.a.a) Mekke'de böyle kıldı, derken Medine'de ALLAH'ın emrettiği üzere, vatanda kılınacak namaza iki rekat eklendi ve 4 rekat oldu, yolcu-lukta ise yine 2 rekat kılma hükmü bâki kaldı.
Taberani Avsat'ta bunu rivayet eder, Mecmau'z-Zevaid, c.2, s.156'da da geçer.
4- Ebu Hureyre'den rivayettir: "Ey insanlar, ALLAH Teala, Peygamberi vasıtasıyla size vatanınızda 4 rekat kıl-dığınız namazı yolculuğunuzda 2 rekat kılmanızı emret-miştir."
- Müsned-i Ahmed, c.3, s.115, 8947. hadis ve Ebu Hureyre Müsnedi.
5- İbn Mesud rivayet eder: "Yolculukta namazı 4 rekat kılarsanız, tekrar kılmanız gerekir.
Taberani de Mecmeu'z-Zevaid, c.2, s.155 te geçtiği gibi rivayet eder.
6- Enes bin Malik'ten: "Resulullah'la (s.a.a) birlikte Medine'den Mekke'ye doğru hareket ettik, Medine'ye dö-nünceye kadar 4 rekatlık namazlarımızı 2 rekate indir-dik."
- Sahih-i Buharî, c.2, s.35, Namaz kitabı, Seferi Hükmü böl. Daru'l-Fikir bas. ve Sahih-i Müslim, c.2, s.145, Seferi Namaz bölüm ve Müsned-i Ahmed, c.4, s.40, 12563. hadis; Müsned-i Enes b. Malik ve Sünen-i Beyhakî, c.3, s.195, Seferi Namaz böl. 766. bab. 5389. hadis.
7- Hattaboğlu Ömer, Hz. Resulullah'ın (s.a.a) şöyle buyurduğunu söyler: Seferi namaz iki rekattır; vatanına dönünceye veya ölünceye kadar namazını iki rekat kılma-lıdır."
Ahkamu'l-Kur'an, Hasais, c.2, s.318 yolculuk namazı babı
8- İmran b. Husayn'dan: Hz. Resulullah'la (s.a.a) çık-tığım bütün yolculuklarda o hazretin 4 rekatlık namazları 2 rekat kıldığını gördüm. Birlikte hacca gittiğimizde de, Medine'ye dönünceya kadar namazlarını 2 rekat kıldı, Mekke'de kaldığı 18 gün boyunca bütün 4 rekatlık namaz-larını 2 rekat kıldı ve Mekke ehline de "Biz yolcuyuz" bu-yurdu "Siz namazınızı tam -4 rekat- kılın
Sünen-i Beyhakî, c.3, s.194, Namaz kitabı, 765. bab, yolculukta seferi ruhsatı babı 5387. hadis, Ahkamu'l-Kur'an, Cessas, c.2, s.318, yolculuk namazı; İmran'dan şöyle de rivayet vardır: "Resulullah (s.a.a) yolculukta akşam namazı hariç bütün namazlarını 2'şer rekat olarak kıldı." Mecmau'z-Zevaid, c.2, s.155'te geçtiği üzere Ahmed'le Ebu Davud da bu hadisi rivayet etmiştir.
9- İbn Abbas anlatır: "ALLAH Teala namazı peygambe-rinizin diliyle vatanınızda 4, yolculukta 2, korku zamanı 1 rekat olarak kılmayı size farz kıldı."
Müslim de aynı rivayeti çok az bir farklılıkla "ALLAH-u Azze ve Celle namazı, yolculukta olana 2, vatanında olana ise 4 rekat olarak peygamberiniz vasıtasıyla farz kıldı" şeklinde aktarır.
Sahih-i Müslim, c.2, s.143, Seferi Namaz böl. Ve Müsned-i Ahmed, c.1, s.585, 3322. hadis ve MÜsned-i Abdullah b. Abbas ve Sünen-i İbn Mâce, c.1, s.339, Yolculukta Namaz babı, 1068. hadis ve Sünen-i Nesaî, c.1, s.585, Yolculuk Namazı böl. 1890 ve 1899. had. Ve Sünen-i Beyhakî, c.3, s.193 yolculuk Namazı böl. 765. bab, 5383. hadis ve Ahkamu'l-Kur'an, Cessas, c.2, s.315-319 Yolculuk Namazı böl. Ve el-Muhallâ, İbn Hazm, c.4, s.271,
10- Abdullah bin Ömer anlatır. "Hz. Resulullah (s.a.a) bu şehirden çıktığında, dönünceye kadar namazını 2 rekat kılardı." Bir başka yerde de şöyle der: "Hz. Resulullah'la (s.a.a) birlikte yolculuğa çıktığımda namazı 2 rekat kılar-dı."
- Müsned-i Ahmed, c.2, s.137'te 5023. hadis ve Abdullah b. Ömer Müsned'i ve İbn Mâce Süneni, c.1, s.339, Yolcu Namazı babı, 1065. hadis. Ve Nesai Sün. c.1, s.589 Yolcu Namazı bölümü, 1916. hadis. Ve Ahkamu'l-Kur'an, Cessas, c.2, s.318, Yolcu Namazı babı ve Zadu'l-Mead ve Zerkani'nin Şerhu'l-Mevahib haşiyesinde 62/29'da bu hadisi sahih kabul eder.
11- Ya'la b. Ümeyye anlatır: "Ömer b. Hattab'dan "Al-lah Teala, "Kafirlerin size zarar vermesinden korkar-sanız yolculukta namazı kısaltabilirsiniz…" buyuruyor, şimdi artık güvende olduğumuza göre neden halâ yolcu-lukta namaz 2 rekat olarak kılınıyor?" diye sordum, şöyle cevap verdi: "Ben de senin gibi bunu merak edip Hz. Resulullah'tan (s.a.a) sormuştum, bana "Bu lütuf, ALLAH'ın size bir sadakasıdır, O'nun sadakasını kabul edin" buyur-du."
Sahih-i Müslim, c.2, s.143, Yolcu Namazı ve Ebu Davud'un Sünen'i, c.1, s.187 ve İbn Mace Sünen'i, c.1, s.329 ve Nesai Süneni, c.1, s.583 Yolcu Namazı kitabı, 1891. hadis ve Sünen-i Beyhakieni, c.3, s.192-193 Yolcu Namazı kitabı, 765. bab. 5378 ve 5379. hadis ve Ahkamu'l-Kur'an, Cessas, c.2, s.318 Yolcu Namazı babı ve el-Muhella, İbn Hazm, c.4, s.267, Yolcu Namazı.
12- Ömer'den rivayettir: "Yolculuk namazı 2 rekattır, Cuma namazı 2 rekattır, bayram namazı 2 rekattır ve azal-tılamaz; bunları Hz. MUHAMMED (s.a.a) emretmiştir."
Müsned-i Ahmed, c.1, s.63, 259. hadis ve Ömer b. Hattab Müsned'i ve İbn Mace Süneni, c.1, s.338, Yolcu Namazı babı, 1063. hadis ve Nesai Süneni, c.1, s.585, Yolcu Namazı kitabı, 1898. hadis ve Sünen-i Beyhakieni, c.3, s.282, Cuma kitabı, Cuma babı 31. bab. 5718. hadis, Ahkam-ı Kur'an, Cassas, c.2, s.309 ve el- Muhalla, İbn Hazm, c.4, s.265, Yolcu Namazı ve Zâdu'l-Mead, Şerhu'l-Mevahib haşiyesinde, c.2, s.21 "Sabit, Ömer'den rivayet etmiştir…" şeklinde geçiyor.
13- Ayşe'den rivayettir: "Vatanda ve yolculukta namaz 2 rekattı, daha sonra vatanda kılınan namaza 2 rekat daha eklendi."
Buharî, aynı rivayeti İbn Hazm'dan şöyle aktarır: "Namaz önce 2 rekat olarak farz oldu, Hz. Resulullah (s.a.a) hicret ettikten sonra 4 rekata çıkarıldı, ama yolculuk namazı yine 2 rekat olarak kaldı."
Ahmed aynı rivayeti şöyle aktarır: "Hz. Resulullah'a (s.a.a) ilk farz olan günlük namazları 2'şer rekatti, sadece akşam'ın farzı 3 rekat ve yolculuk namazı da yine 2 rekatti; daha sonra ALLAH Teala öğle, ilkindi ve yatsı na-mazlarını 4 rekata çıkardı, ama yolculukta kılınan namazı yine 2 rekat olarak kararlaştırdı
Sahih-i Buhari, c.2, s.36, Seferi Namaz babı, Sahih-i Müslim, c.2, s.142, Yolcu Namazı kit. Ve Muvetta-i Malik, c.1, s.124, ve Ebu Davud Süneni, c.1, s.187 ve el-Umm, Şafii, c.1, s.159 ve Ahkamu'l-Kur'an, Cessas, c.2, s.316, Yolcu Namazı babı ve Sünen-i Beyhaki, c.3, s.208 Yolcu Namazı kitabı, 772. bab 5443. hadis ve el-Muhallâ, c.4, s.265, Yolcu Namazı; Zadu'l-Mead, c.2, s.21 ve Kurtubi Tefsiri, c.5, s.352 ve 358.
Sahabeyle Fakihlerin Meseleye Bakışı
İbn Abbs'tan şöyle rivayet edilir: "Yol-culukta namazı 4 rekat kılan kimse, vata-nında 4 rekatlık namazını 2 rekat kılan kim-se gibidir."
Müsned-i Ahmed, c.2, s.575, hadis: 3258; Müsned-i İbn Abbas, el-Muhalla, c.4, s.270.
Sâib b. Yezid Kendi'den rivayettir: "Namaz 2'şer rekat olarak farz olmuştu; da-ha sonra vatanda kılınan namaza 2 rekat daha eklendi ve seferi namaz öylece iki re-kat halinde kaldı."
- Mecmau'z-Zevaid, c.2, s.155 ve bunu Taberani'nin Kebir'de rivayet ettiğini ve sahih olduğunu söyler.
Ebi'l-Konud Abdullah Ezdi'den rivayet-tir: "İbn Ömer'den yolculuk namazını sor-duğumda "Gökten 2 rekat olarak inmiştir, isterseniz reddedin" dedi
Mecmau'z-Zevaid c.2, s.145'te Taberani'nin bunu Sağiyr'de rivayet ettiği kayıtlıdır.
Hafs b. Ömer'den rivayettir: "Enes b. Malik bize hisse tayin etsin diye Abdulmelik'i görmek için Şam'a götürdü; Ensardan 40 kişiydik. Enes dönüşte öğle namazını 2 rekat kılıp çadırına gitti, kafile-deki şahıslar kalkıp namazlarına 2 rekat da-ha eklediler. Bunun üzerine Enes "ALLAH su-ratınızı çirkinleştirsin!" dedi. "VALLAHi sün-nete uygun davranmadınız, böyle şey kabul edilemez! Bilin ki Hz. Resulullah'ın (s.a.a) şöyle buyurduğunu duydum: "Bazı kimseler dinde derinleşiyorlar (ama) okun yaydan çıktığı gibi dinden çıkıyorlar
Müsned-i Ahmed, c.3, s.633, 12204. hadis ve Enes b. Malik'in Müsnedi ve Mecmau'z-Zevaid, c.2, s.155.
Abdullah b. Ömer'den rivayettir: "Yol-culukta namaz 2 rekat kılınır, bu sünnetten sapan kimse kafir olmuş olur
Sünen-i Beyhakî, c.3, s.201, salat kitabı, 769. bab, 5417. hadis; el-Muhalla, İbn Hazm, c.4, s.270, Yolcu Namazı; Ahkamu'l-Kur'an, Cessas, c.2, s.318-319; Yolcu Namazı babı; Mecmau'z-Zevaid, c.2, s.115, "Senedinde yer alan kişiler doğru kişilerdir" söylemiştir.
Semame b. Şerahil'den rivayettir: İbn Ömer'e gidip, "Yolculuk namazı nedir?" di-ye sordum "Bütün namazlar yolculukta 2 rekat kılınır, sadece akşamın farzı 3 rekat olarak kalır!" dedi, "Zulmecaz'da da durum böyle midir?" diye sorduğumda "O da ne-si?"dedi, "Bir mekanın adıdır" dedim, "Pa-zar yeri gibi bir şey… Orada toplanır, satı-cılık yaparız, on beş-yirmi gün kadar orada kalırız…" Bunun üzerine "Sen Azerbay-can'da idin, ben oraları bilmem!" dedi; son-ra da iki veya 4 ay gibi bir şey söyleyerek onların yolculukta namazlarını 2'şer rekat kıldıklarını, Hz. Resulullah'ın da (s.a.a) böyle kıldığını gözüyle gördüğünü söyledi, sonra da bu ayeti aktardı: "Andolsun ki Al-lah Resulünden, sizin için uyulacak güzel örnek vardır."
Müsned-i Ahmed, c.2, s.330, 6388. hadis ve İbn Ömer Müsned'i.
İbrahim'den rivayettir: "Hattaboğlu Ömer öğle namazını Mekke'de 2 rekat kıldı, dönerken "ey ahali" dedi, biz yolcuyuz, Mekke'de yaşayanlarınız namazlarını tam (dört rekat) kılsın." Bunun üzerine Mekkeli-ler namazlarını tam (4 rekat) kıldılar
Kadı Ebu Yusuf, 30, 75.
Ömer b. Abdulaziz'den rivayettir: "Yol-culuk namazı kesinlikle 2 rekattir, bundan gayrısı asla sahih değildir
el-Muhella, c.4, s.271, Yolcu Namazı
Hattaboğlu Ömer, oğlu, İbn Abbas, Ca-bir, Cübeyr b. Mut'im, Hasan, kadı İsmail, Hammad b. Ebi Süleyman, Ömer b. Abdulaziz, Katade ve Kufeliler yolculukta namazın seferi (2 rekat) kılınmasının farz olduğunu söylemişlerdir
Kurtubî Tefsiri, c.5, s.351 ve Hazin Tefsiri, c.1, s.418 Ahkamu'n Teteellegu bi'l-aye…" faslı, birinci mesele, Daru'l-Kutubi'l-İlmiye basımı.
Müslim, Buharî kendi senetleriyle Abdul-lah b. Ömer'den şöyle rivayet etmişlerdir: "Resulullah (s.a.a) Minâ'da bize imamlık yaparak namazı iki rekat ola-rak kıldırdı. Ondan sonra Ebubekir, Ömer ve hatta hilafe-tinin başlarında Osman bile böyle yaptı; daha sonra Os-man namazı dört rekat kıldı. İbn Ömer yolculukta, namaz-da imama uyunca namazı dört rekat kılıyordu; fakat kendi-si tek başına namaz kıldığında namazı iki rekat olarak kılıyordu.
- Sahih-i Müslim, c.2, s.145, Salat kitabı, Kasru's-Salat-i Fil'Mina; Müsned-i Ahmed, c.2, s.319, hadis: 6319; Müsned-i İbn Ömer; Sünen-i Beyhakî, c.3, s.180, Salat kitabı, bab: 751, İmamu'l-Musafir babı, hadis: 5327.
İbn Hazm şöyle diyor: "İbn Ömer Minâ'da birine uyup namazı dört rekat kılsaydı, sonra eve gider, namazını iki rekat olarak yenilerdiel-Muhalla, c.4, s.270, Salatu'l-Musafir
İmam Malik, "Muvatta" adlı kitabında Urve'den şöyle nak-letmektedir: Resulullah (s.a.a) dört rekatlık namazları Minâ'da iki rekat olarak kılıyordu; Ebubekir ve Ömer de iki rekat kılıyorlardı; hatta Osman bile hilafetinin başla-rında iki rekat kılıyordu; fakat daha sonra dört rekat olarak kıldıel-Muvatta, s.259, Hacc kitabı, bab: 66, es-salat-u bi-Mina babı, hadis: 917.
Nesaî kendi Sünen'inde Enes b. Malik'ten şöyle nak-letmektedir: "Resulullah (s.a.a), Ebubekir, Ömer ve Os-man'ın hilafetinin başlarında onunla birlikte Minâ'da na-mazı iki rekat kıldım."
Ve yine kendi senediyle Abdurrahman b. Yezid'den de şöyle nakletmektedir: "Osman Minâ'da namazını dört re-kat olarak kıldı. Bu haber Abdullah'a ulaşınca, 'Ben Resulullah'la (s.a.a) birlikte namazı iki rekat olarak kıldım…' dedi."
- Nesaî, c.1, s.582, Kasru's-Salat-i fi's-sefer kitabı, bab: 3, es-Salat-u bi-Minâ babı, hadis: 1905.
Ahmed Bin Hanbel müsnedde şöyle nakleder"Resulullah (s.a.a) Minâ'da namazı iki rekat kılıyordu. Ebubekir ve Ömer de böyle yapıyorlardı. Osman da dört yıl boyunca böyle kıldı. Fakat daha sonra dört rekat kılmaya başladı- Müsned-i Ahmed b. Hanbel, c.1, s.625, hadis: 3582.
Müslim, Buharî Abdurrahman b. Yezid'den senetleriyle şöyle nakletmişlerdir: Osman b. Afvan Minâ'da namazı bize dört rekat kıldırdı. Bunu Ab-dullah b. Mes'ud'a bildirdiler. İbn Mes'ud, "İnna lillah ve inna ileyhi raciun" dedi ve sonra, "Resulullah'la (s.a.a) bir-likte Minâ'da namazı iki rekat kıldım. Ebubekir ve Ömer'le birlikte de iki rekat olarak kıldım.Sahih-i Buharî, c.2, s.35, Salat kitabı, Taksir babları; Sahih-i Müslim, c.2, s.146, Salat kitabı, Kasru's-Salat-i Fi Minâ babı; Müsned-i Ahmed b. Hanbel, c.1, s.700, 4024; Müsned-i İbn Mes'ud.
Ebu Davud Abdurrahman b. Yezid'den şöyle rivayet etmişlerdir: Osman yolcu namazını Minâ'da dört rekat olarak kıldı. Bunun üzerine Abdullah şöyle de-di: "Resulullah (s.a.a) ile birlikte ve yine Ebubekir, Ömer'-le ve Osman'ın hilafetinin başında onlarla birlikte yolcu-lukta namazı iki rekat olarak kıldım; fakat Osman daha sonraları yolculukta namazı dört rekat kılıyordu ve ben bu dört rekat namazdan iki rekatinin kabul olmasını isterdimSünen-i Ebi Davud, c.2, s.199, Menasik (Hacc) kitabı, es-Salat-u bi-Minâ babı, hadis: 1960; el-Asar, Kadı Ebu Yusuf, s.30, el-Umm, Şafiî, c.1, s.214, Tetevvuu'l-Musafir babı.
İbn Hazm, "Muhalla" adlı eserinde Süfyan b. Uyeyne kanalıyla Cafer b. MUHAMMED'den, babasından şöyle akta-rır: Osman Minâ'da hastalandı. Bunun üzerine Ali'nin (a.s) yanına giderek, gelin cemaat namazını siz kıldırın dediler. Ama Ali (a.s), "Ben gelecek olursam namazı Resulullah (s.a.a) gibi, yani iki rekat olarak kıldırırım" dedi. Fakat onlar, "hayır" dediler; "Gelecek olursan namazı Emirulmüminin -Osman- gibi dört rekat olarak kıldıracak-sın!" Ali (a.s) de, namaz kıldırmaktan çekindi- el-Muhalla, c.4, s.270, Salatu'l-Musafir.
Taberanî ve Ahmed sahih senetlerle İbad b. Abdullah b. Zubeyr kanalıyla şöyle nakletmişlerdir: Muaviye hacca gelince onunla birlikte Mekke'ye girdik. O öğle namazı için imamlık yaparak öğleyi iki rekat olarak kıldırdı. Daha sonra Daru'n-Nedve'ye doğru hareket etti. Halbuki Osman Mekke'ye girdiği zaman öğle, ikindi ve yatsı namazını dört rekat olarak kılıyordu. Sonra, Minâ ve Arafat'a gittikten sonra namazı iki rekat olarak yerine getirdi, hacc amelleri ve Minâ'da vakfe yaptıktan sonra Mekke'den ayrılıncaya kadar onu dört rekat olarak kıldı. İşte bu nedenle Öğle namazını iki rekat kıldırdıktan sonra Mervan b. Hekem ve Amr b. Osman Muaviye'nin yanına giderek, "Amcan oğ-luna karşı hiç kimse böyle bir ayıp bulmamıştı" dediler. Muaviye, "Niye, ne oldu ki?" diye sorunca, "Onun Mek-ke'de namazı dört rekat olarak kıldığını bilmiyor musun?" dediler.
Bunun üzerine Muaviye, "Yazıklar olsun size! Doğru-su benim yaptığım değil midir?!" dedi; "Ben Resulullah (s.a.a), Ebubekir ve Ömer'le namazı iki rekat olarak kıl-dım." Onlar, "Doğru söylüyorsun" dediler, "Ama amcan oğlu onu dört rekat olarak kılıyor ve senin ona aykırı hare-ket etmen ona karşı bir eleştiri ve kusur sayılmaktadır!" Ondan sonra Muaviye ikindi namazı için çıkınca onu dört rekat olarak kıldı!Mecmau'z-Zevaid, Haysemî, c.2, s.157, Fi Men Utimme's-Salat-e Fi's-Sefer babı, Ahmed ve Taberanî'den naklen
İmam Ahmed b. Hanbel kendi Müsned'inde Abdullah b. Ömer'den şöyle nakletmiştir: Resulullah (s.a.a) ile bir-likte bir yolculuğa çıktık. Hazret namazını iki rekat olarak kılıyordu. Yine Ebubekir, Ömer ve hilafetinin altı yılı bo-yunca Osman da namazını iki rekat olarak kılıyorlardı; fa-kat Osman daha sonra namazı dört rekat olarak kıldıMüsned-i Ahmed b. Hanbel, c.2, s. 137
Beyhakî, Sünen-i Kübra'da Ebu Nazre'nin senediyle şöyle kaydetmiştir: Adamın biri İmran b. Hasin'den Resulullah'ın (s.a.a) yolculukta namazını nasıl kıldığını sordu. Bunun üzerine İmran, "Bizim toplantımıza gel" de-di. Onların toplantısına gittiğimde, "Bu adam benden Resulullah'ın (s.a.a) yolculukta namazını nasıl kıldığını sordu. O halde dinleyin de anlatayım. Resulullah (s.a.a) her yolculuğa çıkınca vatana (evine) dönünceye kadar na-mazını iki rekat olarak kılıyor ve, "Ey Mekkeliler" buyu-ruyordu; "Kalkın, iki rekat namaz kılın; biz yolcu olduğu-muz için namazımızı iki rekat olarak kılmamız gerekiyor."
Resulullah (s.a.a), Tâif ve Huneyn savaşına gittiği za-man namazını iki rekat kılıyordu. Huneyn savaşından son-ra Ci'rane'ye gelerek oradan umre için ihrama girdi. Ve sonra Ebubekir ile birlikte umreye gitti; Hazret yolculukta namazını iki rekat olarak kılıyordu. Ben Ömer b. Hattab'la birlikte yolculuğa çıktım. O da namazı iki rekat olarak kı-lıyordu. Osman'la birlikte de yolculuk yaptım. Osman, hi-lafetinin başlarında yolculukta namazı iki rekat kılıyordu; Fakat Minâ'ya gelince namazını dört rekat olarak kıldıSünen-i Kübra, c.3, s.219, bab: 778, Musafir babı, hadis: 5484
Yolculukta Namazı Tam kılma ile ilgili kargaşanın sebebi (bidatın sebebi)
Taberî kendi Tarih'inde ve diğer yerlerde şöyle yaz-maktadır: HK. 29. yılda Osman b. Affan halkla birlikte hac yaparken Mina'da çadır kurdu. Bu, Osman'ın Mina'da kurduğu ilk çadırdı; sonra Minâ ve Arafat'ta namazı tam kıldı."
Vakidî ve İbni Esir İbn Abbas'a varan senediyle şöyle di-yor: "Halkın Osman b. Affvan aleyhinde konuşmasının ilk nedeni, onun ilk başta namazını Minâ'da seferi kılmasına rağmen hilafetinin altıncı yılında dört rekat olarak kılma-sıdır! Bu nedenle birçok sahabe onu eleştirerek bu işte alı-koymak için yanına gittiler. Hatta Ali (a.s) onun yanına giderek, "ALLAH'a andolsun ki hiçbir yenilik olmamış ve hiçbir ahit de eskimemiştir; ben senin peygamberinin (s.a.a) yolculukta namazını iki rekat kıldığını gördüm" de-di.
Abdulmelki b. Amr b. Ebusüfyan-i Sekafî'den, amca-sından şöyle rivayet edilmiştir: Osman Minâ'da cemaat imamlığı yaparak namazı dört rekat kıldırdı. Bunun üzeri-ne biri Abdurrahman b. Avf'ın yanına giderek, "namazı dört rekat kılan kardeşinle konuşamaz mısın?" dedi. Abdurrahman da bir grupla namazı iki rekat olarak kıldı. Sonra Osman'ın yanına giderek, "Sen burada Resulullah'la (s.a.a) birlikte namazı iki rekat olarak kılmadın mı?" dedi. Osman, "Evet, kıldım" dedi. Abdurrahman, "Ebubekir'le birlikte iki rekat kılmadın mı?" dedi. Osman, "Evet, kıl-dım" dedi. Abdurrahman, "Peki Ömer'le birlikte iki rekat kılmadın mı?" diye sordu. Osman, "Evet kıldım" dedi. Abdurrahman "Bu birkaç yıllık hilafetin boyunca yolcu-lukta namazı iki rekat kılmadın mı?" diye sordu. Bunun üzerine Osman, "Evet" dedi, "Ey Ebu MUHAMMED! İyi dinle. Ben bazı Yemenlilerin ve cahil insanların geçen yıl, 'Mukim olanların da namazı iki rekat kılmaları gerekir; ha-lifenin namazını iki rekat kıldığını görmüyor musunuz?' dediklerini öğrendim. İşte bu nedenle ben Mekke'den bir kadınla evlendim ve halkın yanılmaması için namazımı dört rekat olarak kılmaya karar verdim. Mekke'de bir ka-dınla evlendiğim gibi Tâif'de de mallarım var; bazen onla-ra baş çekmek için oraya gidip birkaç gün orada kalıyo-rum."
Abdurrahman b. Avf, "Bunlar namazı yolculukta dört rekat kılmak için mazeret değildir" dedi; "Mekke'den bir kadınla evlendim diyorsun; halbuki eşin Medine'dedir. İs-tediğin zaman onun yanına gidiyorsun; sen nerede kalıyor-san eşin de orada oturuyor. Tâif'te malların olduğunu söy-lüyorsun; buradan Tâif'e üç günlük yol var ve sen Tâif'li değilsin.
Yemenlilerden bir grubun geri döndüklerinde, "Hali-feniz Osman mukim olduğu halde namazını iki rekat kıldı" söylemişler diyorsun; bu da geçerli bir delil değildir. Çün-kü Resulullah'a (s.a.a) vahiy inince o dönemde Müslüman-ların sayısı azdı, ondan sonra Ebubekir ve Ömer de böyle yaptılar ve ölünceye kadar sürekli yolculukta namazı iki rekat kıldılar."
Osman bunun üzerine, "Ben böyle düşündüm; benim görüşüm budur" dedi!
Abdurrahman, Osman'ın yanından ayrılınca İbn Mesud'la karşılaştı. İbn Mesud, "Ey Eba MUHAMMED!" dedi, "Osman bu hareketini değiştirecek mi?" dedi. Abdurrahman, "Hayır" dedi. İbn Mesud, "Peki ben ne ya-payım?" diye sordu. Abdurrahman, "Kendi bildiğini yap" dedi. İbn Mes'ud bunun üzerine, "İhtilaf kargaşa ve kötü-lüklere neden olur. Bana onun namazları dört rekat kıldı-ğını söylediler; halbuki ben arkadaşlarımla namazı iki re-kat kılıyorum" dedi.
Abdurrahman, "Ben de onun namazları dört rekat kıl-dığını öğrendim; fakat kendim arkadaşlarımla namazı iki rekat kıldım. Ama dediğin gibi bu iş kavga ve kargaşaya neden olacağından namazı onunla birlikte dört rekat kıla-cağız.- Tarih-i Taberî, c.3, s.322, HK. 29. yılın olayları; el-Kamil, İbn Esir, c.3, s.103; el-Bidayet-u ve'n-Nihaye, İbn Kesir, c.7, s.173, HK. 29. yıl; Tarih-i İbn Haldun, c.2, s.386.
1- İbn Hanzala şöyle rivayet eder: Yolculukta namazın nasıl kılınacağını sorduğumda İbn Ömer, "Yolculukta Hz. Peygamber'in (s.a.a) sünneti 2 rekattır" dedi. Beyhaki de, "Yolculukta 4 rekat namazın 2 rekat kılınması Hz. Pey-gamber'in (s.a.a) sünnetidir" diye yazar
- Müsned-i Ahmed, c.2, s.160, 5191. hadis, Müsned-i Abdullah b. Ömer, Müessesetu't-Tarihi'l-İslam basımı ve: Sünen-i Beyhakî, c.3, s.194, Namaz kitabının Seferi Namaz böl. Bab: 765, 5388. hadis.
2- Abdullah b. Ömer'den rivayettir: "Resulullah (s.a.a) yanımıza geldiğinde biz şaşkınlık içerisindeydik; ne yapa-cağımızı bilmiyorduk, bize o öğretti; öğrettiği şeylerden biri de yolculukta namazı 2 rekat kılmamız ve bunun Al-lah'ın emri olduğuydu."
Sünen-i Nesai, c.1, s.582, Yolculukta Seferi Namaz bölümü, 1892. hadis ve Hazin Tefsiri, c.1, s.418, Kitabu'l-İlmiye bas. Ve Neylu'l-Evtar, c.3, s.204'te 6. hadis.
3- Selman'dan rivayettir: "Namaz iki rekat iki rekat halinde farz oldu. Hz. Resulullah (s.a.a) Mekke'de böyle kıldı, derken Medine'de ALLAH'ın emrettiği üzere, vatanda kılınacak namaza iki rekat eklendi ve 4 rekat oldu, yolcu-lukta ise yine 2 rekat kılma hükmü bâki kaldı.
Taberani Avsat'ta bunu rivayet eder, Mecmau'z-Zevaid, c.2, s.156'da da geçer.
4- Ebu Hureyre'den rivayettir: "Ey insanlar, ALLAH Teala, Peygamberi vasıtasıyla size vatanınızda 4 rekat kıl-dığınız namazı yolculuğunuzda 2 rekat kılmanızı emret-miştir."
- Müsned-i Ahmed, c.3, s.115, 8947. hadis ve Ebu Hureyre Müsnedi.
5- İbn Mesud rivayet eder: "Yolculukta namazı 4 rekat kılarsanız, tekrar kılmanız gerekir.
Taberani de Mecmeu'z-Zevaid, c.2, s.155 te geçtiği gibi rivayet eder.
6- Enes bin Malik'ten: "Resulullah'la (s.a.a) birlikte Medine'den Mekke'ye doğru hareket ettik, Medine'ye dö-nünceye kadar 4 rekatlık namazlarımızı 2 rekate indir-dik."
- Sahih-i Buharî, c.2, s.35, Namaz kitabı, Seferi Hükmü böl. Daru'l-Fikir bas. ve Sahih-i Müslim, c.2, s.145, Seferi Namaz bölüm ve Müsned-i Ahmed, c.4, s.40, 12563. hadis; Müsned-i Enes b. Malik ve Sünen-i Beyhakî, c.3, s.195, Seferi Namaz böl. 766. bab. 5389. hadis.
7- Hattaboğlu Ömer, Hz. Resulullah'ın (s.a.a) şöyle buyurduğunu söyler: Seferi namaz iki rekattır; vatanına dönünceye veya ölünceye kadar namazını iki rekat kılma-lıdır."
Ahkamu'l-Kur'an, Hasais, c.2, s.318 yolculuk namazı babı
8- İmran b. Husayn'dan: Hz. Resulullah'la (s.a.a) çık-tığım bütün yolculuklarda o hazretin 4 rekatlık namazları 2 rekat kıldığını gördüm. Birlikte hacca gittiğimizde de, Medine'ye dönünceya kadar namazlarını 2 rekat kıldı, Mekke'de kaldığı 18 gün boyunca bütün 4 rekatlık namaz-larını 2 rekat kıldı ve Mekke ehline de "Biz yolcuyuz" bu-yurdu "Siz namazınızı tam -4 rekat- kılın
Sünen-i Beyhakî, c.3, s.194, Namaz kitabı, 765. bab, yolculukta seferi ruhsatı babı 5387. hadis, Ahkamu'l-Kur'an, Cessas, c.2, s.318, yolculuk namazı; İmran'dan şöyle de rivayet vardır: "Resulullah (s.a.a) yolculukta akşam namazı hariç bütün namazlarını 2'şer rekat olarak kıldı." Mecmau'z-Zevaid, c.2, s.155'te geçtiği üzere Ahmed'le Ebu Davud da bu hadisi rivayet etmiştir.
9- İbn Abbas anlatır: "ALLAH Teala namazı peygambe-rinizin diliyle vatanınızda 4, yolculukta 2, korku zamanı 1 rekat olarak kılmayı size farz kıldı."
Müslim de aynı rivayeti çok az bir farklılıkla "ALLAH-u Azze ve Celle namazı, yolculukta olana 2, vatanında olana ise 4 rekat olarak peygamberiniz vasıtasıyla farz kıldı" şeklinde aktarır.
Sahih-i Müslim, c.2, s.143, Seferi Namaz böl. Ve Müsned-i Ahmed, c.1, s.585, 3322. hadis ve MÜsned-i Abdullah b. Abbas ve Sünen-i İbn Mâce, c.1, s.339, Yolculukta Namaz babı, 1068. hadis ve Sünen-i Nesaî, c.1, s.585, Yolculuk Namazı böl. 1890 ve 1899. had. Ve Sünen-i Beyhakî, c.3, s.193 yolculuk Namazı böl. 765. bab, 5383. hadis ve Ahkamu'l-Kur'an, Cessas, c.2, s.315-319 Yolculuk Namazı böl. Ve el-Muhallâ, İbn Hazm, c.4, s.271,
10- Abdullah bin Ömer anlatır. "Hz. Resulullah (s.a.a) bu şehirden çıktığında, dönünceye kadar namazını 2 rekat kılardı." Bir başka yerde de şöyle der: "Hz. Resulullah'la (s.a.a) birlikte yolculuğa çıktığımda namazı 2 rekat kılar-dı."
- Müsned-i Ahmed, c.2, s.137'te 5023. hadis ve Abdullah b. Ömer Müsned'i ve İbn Mâce Süneni, c.1, s.339, Yolcu Namazı babı, 1065. hadis. Ve Nesai Sün. c.1, s.589 Yolcu Namazı bölümü, 1916. hadis. Ve Ahkamu'l-Kur'an, Cessas, c.2, s.318, Yolcu Namazı babı ve Zadu'l-Mead ve Zerkani'nin Şerhu'l-Mevahib haşiyesinde 62/29'da bu hadisi sahih kabul eder.
11- Ya'la b. Ümeyye anlatır: "Ömer b. Hattab'dan "Al-lah Teala, "Kafirlerin size zarar vermesinden korkar-sanız yolculukta namazı kısaltabilirsiniz…" buyuruyor, şimdi artık güvende olduğumuza göre neden halâ yolcu-lukta namaz 2 rekat olarak kılınıyor?" diye sordum, şöyle cevap verdi: "Ben de senin gibi bunu merak edip Hz. Resulullah'tan (s.a.a) sormuştum, bana "Bu lütuf, ALLAH'ın size bir sadakasıdır, O'nun sadakasını kabul edin" buyur-du."
Sahih-i Müslim, c.2, s.143, Yolcu Namazı ve Ebu Davud'un Sünen'i, c.1, s.187 ve İbn Mace Sünen'i, c.1, s.329 ve Nesai Süneni, c.1, s.583 Yolcu Namazı kitabı, 1891. hadis ve Sünen-i Beyhakieni, c.3, s.192-193 Yolcu Namazı kitabı, 765. bab. 5378 ve 5379. hadis ve Ahkamu'l-Kur'an, Cessas, c.2, s.318 Yolcu Namazı babı ve el-Muhella, İbn Hazm, c.4, s.267, Yolcu Namazı.
12- Ömer'den rivayettir: "Yolculuk namazı 2 rekattır, Cuma namazı 2 rekattır, bayram namazı 2 rekattır ve azal-tılamaz; bunları Hz. MUHAMMED (s.a.a) emretmiştir."
Müsned-i Ahmed, c.1, s.63, 259. hadis ve Ömer b. Hattab Müsned'i ve İbn Mace Süneni, c.1, s.338, Yolcu Namazı babı, 1063. hadis ve Nesai Süneni, c.1, s.585, Yolcu Namazı kitabı, 1898. hadis ve Sünen-i Beyhakieni, c.3, s.282, Cuma kitabı, Cuma babı 31. bab. 5718. hadis, Ahkam-ı Kur'an, Cassas, c.2, s.309 ve el- Muhalla, İbn Hazm, c.4, s.265, Yolcu Namazı ve Zâdu'l-Mead, Şerhu'l-Mevahib haşiyesinde, c.2, s.21 "Sabit, Ömer'den rivayet etmiştir…" şeklinde geçiyor.
13- Ayşe'den rivayettir: "Vatanda ve yolculukta namaz 2 rekattı, daha sonra vatanda kılınan namaza 2 rekat daha eklendi."
Buharî, aynı rivayeti İbn Hazm'dan şöyle aktarır: "Namaz önce 2 rekat olarak farz oldu, Hz. Resulullah (s.a.a) hicret ettikten sonra 4 rekata çıkarıldı, ama yolculuk namazı yine 2 rekat olarak kaldı."
Ahmed aynı rivayeti şöyle aktarır: "Hz. Resulullah'a (s.a.a) ilk farz olan günlük namazları 2'şer rekatti, sadece akşam'ın farzı 3 rekat ve yolculuk namazı da yine 2 rekatti; daha sonra ALLAH Teala öğle, ilkindi ve yatsı na-mazlarını 4 rekata çıkardı, ama yolculukta kılınan namazı yine 2 rekat olarak kararlaştırdı
Sahih-i Buhari, c.2, s.36, Seferi Namaz babı, Sahih-i Müslim, c.2, s.142, Yolcu Namazı kit. Ve Muvetta-i Malik, c.1, s.124, ve Ebu Davud Süneni, c.1, s.187 ve el-Umm, Şafii, c.1, s.159 ve Ahkamu'l-Kur'an, Cessas, c.2, s.316, Yolcu Namazı babı ve Sünen-i Beyhaki, c.3, s.208 Yolcu Namazı kitabı, 772. bab 5443. hadis ve el-Muhallâ, c.4, s.265, Yolcu Namazı; Zadu'l-Mead, c.2, s.21 ve Kurtubi Tefsiri, c.5, s.352 ve 358.
Sahabeyle Fakihlerin Meseleye Bakışı
İbn Abbs'tan şöyle rivayet edilir: "Yol-culukta namazı 4 rekat kılan kimse, vata-nında 4 rekatlık namazını 2 rekat kılan kim-se gibidir."
Müsned-i Ahmed, c.2, s.575, hadis: 3258; Müsned-i İbn Abbas, el-Muhalla, c.4, s.270.
Sâib b. Yezid Kendi'den rivayettir: "Namaz 2'şer rekat olarak farz olmuştu; da-ha sonra vatanda kılınan namaza 2 rekat daha eklendi ve seferi namaz öylece iki re-kat halinde kaldı."
- Mecmau'z-Zevaid, c.2, s.155 ve bunu Taberani'nin Kebir'de rivayet ettiğini ve sahih olduğunu söyler.
Ebi'l-Konud Abdullah Ezdi'den rivayet-tir: "İbn Ömer'den yolculuk namazını sor-duğumda "Gökten 2 rekat olarak inmiştir, isterseniz reddedin" dedi
Mecmau'z-Zevaid c.2, s.145'te Taberani'nin bunu Sağiyr'de rivayet ettiği kayıtlıdır.
Hafs b. Ömer'den rivayettir: "Enes b. Malik bize hisse tayin etsin diye Abdulmelik'i görmek için Şam'a götürdü; Ensardan 40 kişiydik. Enes dönüşte öğle namazını 2 rekat kılıp çadırına gitti, kafile-deki şahıslar kalkıp namazlarına 2 rekat da-ha eklediler. Bunun üzerine Enes "ALLAH su-ratınızı çirkinleştirsin!" dedi. "VALLAHi sün-nete uygun davranmadınız, böyle şey kabul edilemez! Bilin ki Hz. Resulullah'ın (s.a.a) şöyle buyurduğunu duydum: "Bazı kimseler dinde derinleşiyorlar (ama) okun yaydan çıktığı gibi dinden çıkıyorlar
Müsned-i Ahmed, c.3, s.633, 12204. hadis ve Enes b. Malik'in Müsnedi ve Mecmau'z-Zevaid, c.2, s.155.
Abdullah b. Ömer'den rivayettir: "Yol-culukta namaz 2 rekat kılınır, bu sünnetten sapan kimse kafir olmuş olur
Sünen-i Beyhakî, c.3, s.201, salat kitabı, 769. bab, 5417. hadis; el-Muhalla, İbn Hazm, c.4, s.270, Yolcu Namazı; Ahkamu'l-Kur'an, Cessas, c.2, s.318-319; Yolcu Namazı babı; Mecmau'z-Zevaid, c.2, s.115, "Senedinde yer alan kişiler doğru kişilerdir" söylemiştir.
Semame b. Şerahil'den rivayettir: İbn Ömer'e gidip, "Yolculuk namazı nedir?" di-ye sordum "Bütün namazlar yolculukta 2 rekat kılınır, sadece akşamın farzı 3 rekat olarak kalır!" dedi, "Zulmecaz'da da durum böyle midir?" diye sorduğumda "O da ne-si?"dedi, "Bir mekanın adıdır" dedim, "Pa-zar yeri gibi bir şey… Orada toplanır, satı-cılık yaparız, on beş-yirmi gün kadar orada kalırız…" Bunun üzerine "Sen Azerbay-can'da idin, ben oraları bilmem!" dedi; son-ra da iki veya 4 ay gibi bir şey söyleyerek onların yolculukta namazlarını 2'şer rekat kıldıklarını, Hz. Resulullah'ın da (s.a.a) böyle kıldığını gözüyle gördüğünü söyledi, sonra da bu ayeti aktardı: "Andolsun ki Al-lah Resulünden, sizin için uyulacak güzel örnek vardır."
Müsned-i Ahmed, c.2, s.330, 6388. hadis ve İbn Ömer Müsned'i.
İbrahim'den rivayettir: "Hattaboğlu Ömer öğle namazını Mekke'de 2 rekat kıldı, dönerken "ey ahali" dedi, biz yolcuyuz, Mekke'de yaşayanlarınız namazlarını tam (dört rekat) kılsın." Bunun üzerine Mekkeli-ler namazlarını tam (4 rekat) kıldılar
Kadı Ebu Yusuf, 30, 75.
Ömer b. Abdulaziz'den rivayettir: "Yol-culuk namazı kesinlikle 2 rekattir, bundan gayrısı asla sahih değildir
el-Muhella, c.4, s.271, Yolcu Namazı
Hattaboğlu Ömer, oğlu, İbn Abbas, Ca-bir, Cübeyr b. Mut'im, Hasan, kadı İsmail, Hammad b. Ebi Süleyman, Ömer b. Abdulaziz, Katade ve Kufeliler yolculukta namazın seferi (2 rekat) kılınmasının farz olduğunu söylemişlerdir
Kurtubî Tefsiri, c.5, s.351 ve Hazin Tefsiri, c.1, s.418 Ahkamu'n Teteellegu bi'l-aye…" faslı, birinci mesele, Daru'l-Kutubi'l-İlmiye basımı.
Müslim, Buharî kendi senetleriyle Abdul-lah b. Ömer'den şöyle rivayet etmişlerdir: "Resulullah (s.a.a) Minâ'da bize imamlık yaparak namazı iki rekat ola-rak kıldırdı. Ondan sonra Ebubekir, Ömer ve hatta hilafe-tinin başlarında Osman bile böyle yaptı; daha sonra Os-man namazı dört rekat kıldı. İbn Ömer yolculukta, namaz-da imama uyunca namazı dört rekat kılıyordu; fakat kendi-si tek başına namaz kıldığında namazı iki rekat olarak kılıyordu.
- Sahih-i Müslim, c.2, s.145, Salat kitabı, Kasru's-Salat-i Fil'Mina; Müsned-i Ahmed, c.2, s.319, hadis: 6319; Müsned-i İbn Ömer; Sünen-i Beyhakî, c.3, s.180, Salat kitabı, bab: 751, İmamu'l-Musafir babı, hadis: 5327.
İbn Hazm şöyle diyor: "İbn Ömer Minâ'da birine uyup namazı dört rekat kılsaydı, sonra eve gider, namazını iki rekat olarak yenilerdiel-Muhalla, c.4, s.270, Salatu'l-Musafir
İmam Malik, "Muvatta" adlı kitabında Urve'den şöyle nak-letmektedir: Resulullah (s.a.a) dört rekatlık namazları Minâ'da iki rekat olarak kılıyordu; Ebubekir ve Ömer de iki rekat kılıyorlardı; hatta Osman bile hilafetinin başla-rında iki rekat kılıyordu; fakat daha sonra dört rekat olarak kıldıel-Muvatta, s.259, Hacc kitabı, bab: 66, es-salat-u bi-Mina babı, hadis: 917.
Nesaî kendi Sünen'inde Enes b. Malik'ten şöyle nak-letmektedir: "Resulullah (s.a.a), Ebubekir, Ömer ve Os-man'ın hilafetinin başlarında onunla birlikte Minâ'da na-mazı iki rekat kıldım."
Ve yine kendi senediyle Abdurrahman b. Yezid'den de şöyle nakletmektedir: "Osman Minâ'da namazını dört re-kat olarak kıldı. Bu haber Abdullah'a ulaşınca, 'Ben Resulullah'la (s.a.a) birlikte namazı iki rekat olarak kıldım…' dedi."
- Nesaî, c.1, s.582, Kasru's-Salat-i fi's-sefer kitabı, bab: 3, es-Salat-u bi-Minâ babı, hadis: 1905.
Ahmed Bin Hanbel müsnedde şöyle nakleder"Resulullah (s.a.a) Minâ'da namazı iki rekat kılıyordu. Ebubekir ve Ömer de böyle yapıyorlardı. Osman da dört yıl boyunca böyle kıldı. Fakat daha sonra dört rekat kılmaya başladı- Müsned-i Ahmed b. Hanbel, c.1, s.625, hadis: 3582.
Müslim, Buharî Abdurrahman b. Yezid'den senetleriyle şöyle nakletmişlerdir: Osman b. Afvan Minâ'da namazı bize dört rekat kıldırdı. Bunu Ab-dullah b. Mes'ud'a bildirdiler. İbn Mes'ud, "İnna lillah ve inna ileyhi raciun" dedi ve sonra, "Resulullah'la (s.a.a) bir-likte Minâ'da namazı iki rekat kıldım. Ebubekir ve Ömer'le birlikte de iki rekat olarak kıldım.Sahih-i Buharî, c.2, s.35, Salat kitabı, Taksir babları; Sahih-i Müslim, c.2, s.146, Salat kitabı, Kasru's-Salat-i Fi Minâ babı; Müsned-i Ahmed b. Hanbel, c.1, s.700, 4024; Müsned-i İbn Mes'ud.
Ebu Davud Abdurrahman b. Yezid'den şöyle rivayet etmişlerdir: Osman yolcu namazını Minâ'da dört rekat olarak kıldı. Bunun üzerine Abdullah şöyle de-di: "Resulullah (s.a.a) ile birlikte ve yine Ebubekir, Ömer'-le ve Osman'ın hilafetinin başında onlarla birlikte yolcu-lukta namazı iki rekat olarak kıldım; fakat Osman daha sonraları yolculukta namazı dört rekat kılıyordu ve ben bu dört rekat namazdan iki rekatinin kabul olmasını isterdimSünen-i Ebi Davud, c.2, s.199, Menasik (Hacc) kitabı, es-Salat-u bi-Minâ babı, hadis: 1960; el-Asar, Kadı Ebu Yusuf, s.30, el-Umm, Şafiî, c.1, s.214, Tetevvuu'l-Musafir babı.
İbn Hazm, "Muhalla" adlı eserinde Süfyan b. Uyeyne kanalıyla Cafer b. MUHAMMED'den, babasından şöyle akta-rır: Osman Minâ'da hastalandı. Bunun üzerine Ali'nin (a.s) yanına giderek, gelin cemaat namazını siz kıldırın dediler. Ama Ali (a.s), "Ben gelecek olursam namazı Resulullah (s.a.a) gibi, yani iki rekat olarak kıldırırım" dedi. Fakat onlar, "hayır" dediler; "Gelecek olursan namazı Emirulmüminin -Osman- gibi dört rekat olarak kıldıracak-sın!" Ali (a.s) de, namaz kıldırmaktan çekindi- el-Muhalla, c.4, s.270, Salatu'l-Musafir.
Taberanî ve Ahmed sahih senetlerle İbad b. Abdullah b. Zubeyr kanalıyla şöyle nakletmişlerdir: Muaviye hacca gelince onunla birlikte Mekke'ye girdik. O öğle namazı için imamlık yaparak öğleyi iki rekat olarak kıldırdı. Daha sonra Daru'n-Nedve'ye doğru hareket etti. Halbuki Osman Mekke'ye girdiği zaman öğle, ikindi ve yatsı namazını dört rekat olarak kılıyordu. Sonra, Minâ ve Arafat'a gittikten sonra namazı iki rekat olarak yerine getirdi, hacc amelleri ve Minâ'da vakfe yaptıktan sonra Mekke'den ayrılıncaya kadar onu dört rekat olarak kıldı. İşte bu nedenle Öğle namazını iki rekat kıldırdıktan sonra Mervan b. Hekem ve Amr b. Osman Muaviye'nin yanına giderek, "Amcan oğ-luna karşı hiç kimse böyle bir ayıp bulmamıştı" dediler. Muaviye, "Niye, ne oldu ki?" diye sorunca, "Onun Mek-ke'de namazı dört rekat olarak kıldığını bilmiyor musun?" dediler.
Bunun üzerine Muaviye, "Yazıklar olsun size! Doğru-su benim yaptığım değil midir?!" dedi; "Ben Resulullah (s.a.a), Ebubekir ve Ömer'le namazı iki rekat olarak kıl-dım." Onlar, "Doğru söylüyorsun" dediler, "Ama amcan oğlu onu dört rekat olarak kılıyor ve senin ona aykırı hare-ket etmen ona karşı bir eleştiri ve kusur sayılmaktadır!" Ondan sonra Muaviye ikindi namazı için çıkınca onu dört rekat olarak kıldı!Mecmau'z-Zevaid, Haysemî, c.2, s.157, Fi Men Utimme's-Salat-e Fi's-Sefer babı, Ahmed ve Taberanî'den naklen
İmam Ahmed b. Hanbel kendi Müsned'inde Abdullah b. Ömer'den şöyle nakletmiştir: Resulullah (s.a.a) ile bir-likte bir yolculuğa çıktık. Hazret namazını iki rekat olarak kılıyordu. Yine Ebubekir, Ömer ve hilafetinin altı yılı bo-yunca Osman da namazını iki rekat olarak kılıyorlardı; fa-kat Osman daha sonra namazı dört rekat olarak kıldıMüsned-i Ahmed b. Hanbel, c.2, s. 137
Beyhakî, Sünen-i Kübra'da Ebu Nazre'nin senediyle şöyle kaydetmiştir: Adamın biri İmran b. Hasin'den Resulullah'ın (s.a.a) yolculukta namazını nasıl kıldığını sordu. Bunun üzerine İmran, "Bizim toplantımıza gel" de-di. Onların toplantısına gittiğimde, "Bu adam benden Resulullah'ın (s.a.a) yolculukta namazını nasıl kıldığını sordu. O halde dinleyin de anlatayım. Resulullah (s.a.a) her yolculuğa çıkınca vatana (evine) dönünceye kadar na-mazını iki rekat olarak kılıyor ve, "Ey Mekkeliler" buyu-ruyordu; "Kalkın, iki rekat namaz kılın; biz yolcu olduğu-muz için namazımızı iki rekat olarak kılmamız gerekiyor."
Resulullah (s.a.a), Tâif ve Huneyn savaşına gittiği za-man namazını iki rekat kılıyordu. Huneyn savaşından son-ra Ci'rane'ye gelerek oradan umre için ihrama girdi. Ve sonra Ebubekir ile birlikte umreye gitti; Hazret yolculukta namazını iki rekat olarak kılıyordu. Ben Ömer b. Hattab'la birlikte yolculuğa çıktım. O da namazı iki rekat olarak kı-lıyordu. Osman'la birlikte de yolculuk yaptım. Osman, hi-lafetinin başlarında yolculukta namazı iki rekat kılıyordu; Fakat Minâ'ya gelince namazını dört rekat olarak kıldıSünen-i Kübra, c.3, s.219, bab: 778, Musafir babı, hadis: 5484
Yolculukta Namazı Tam kılma ile ilgili kargaşanın sebebi (bidatın sebebi)
Taberî kendi Tarih'inde ve diğer yerlerde şöyle yaz-maktadır: HK. 29. yılda Osman b. Affan halkla birlikte hac yaparken Mina'da çadır kurdu. Bu, Osman'ın Mina'da kurduğu ilk çadırdı; sonra Minâ ve Arafat'ta namazı tam kıldı."
Vakidî ve İbni Esir İbn Abbas'a varan senediyle şöyle di-yor: "Halkın Osman b. Affvan aleyhinde konuşmasının ilk nedeni, onun ilk başta namazını Minâ'da seferi kılmasına rağmen hilafetinin altıncı yılında dört rekat olarak kılma-sıdır! Bu nedenle birçok sahabe onu eleştirerek bu işte alı-koymak için yanına gittiler. Hatta Ali (a.s) onun yanına giderek, "ALLAH'a andolsun ki hiçbir yenilik olmamış ve hiçbir ahit de eskimemiştir; ben senin peygamberinin (s.a.a) yolculukta namazını iki rekat kıldığını gördüm" de-di.
Abdulmelki b. Amr b. Ebusüfyan-i Sekafî'den, amca-sından şöyle rivayet edilmiştir: Osman Minâ'da cemaat imamlığı yaparak namazı dört rekat kıldırdı. Bunun üzeri-ne biri Abdurrahman b. Avf'ın yanına giderek, "namazı dört rekat kılan kardeşinle konuşamaz mısın?" dedi. Abdurrahman da bir grupla namazı iki rekat olarak kıldı. Sonra Osman'ın yanına giderek, "Sen burada Resulullah'la (s.a.a) birlikte namazı iki rekat olarak kılmadın mı?" dedi. Osman, "Evet, kıldım" dedi. Abdurrahman, "Ebubekir'le birlikte iki rekat kılmadın mı?" dedi. Osman, "Evet, kıl-dım" dedi. Abdurrahman, "Peki Ömer'le birlikte iki rekat kılmadın mı?" diye sordu. Osman, "Evet kıldım" dedi. Abdurrahman "Bu birkaç yıllık hilafetin boyunca yolcu-lukta namazı iki rekat kılmadın mı?" diye sordu. Bunun üzerine Osman, "Evet" dedi, "Ey Ebu MUHAMMED! İyi dinle. Ben bazı Yemenlilerin ve cahil insanların geçen yıl, 'Mukim olanların da namazı iki rekat kılmaları gerekir; ha-lifenin namazını iki rekat kıldığını görmüyor musunuz?' dediklerini öğrendim. İşte bu nedenle ben Mekke'den bir kadınla evlendim ve halkın yanılmaması için namazımı dört rekat olarak kılmaya karar verdim. Mekke'de bir ka-dınla evlendiğim gibi Tâif'de de mallarım var; bazen onla-ra baş çekmek için oraya gidip birkaç gün orada kalıyo-rum."
Abdurrahman b. Avf, "Bunlar namazı yolculukta dört rekat kılmak için mazeret değildir" dedi; "Mekke'den bir kadınla evlendim diyorsun; halbuki eşin Medine'dedir. İs-tediğin zaman onun yanına gidiyorsun; sen nerede kalıyor-san eşin de orada oturuyor. Tâif'te malların olduğunu söy-lüyorsun; buradan Tâif'e üç günlük yol var ve sen Tâif'li değilsin.
Yemenlilerden bir grubun geri döndüklerinde, "Hali-feniz Osman mukim olduğu halde namazını iki rekat kıldı" söylemişler diyorsun; bu da geçerli bir delil değildir. Çün-kü Resulullah'a (s.a.a) vahiy inince o dönemde Müslüman-ların sayısı azdı, ondan sonra Ebubekir ve Ömer de böyle yaptılar ve ölünceye kadar sürekli yolculukta namazı iki rekat kıldılar."
Osman bunun üzerine, "Ben böyle düşündüm; benim görüşüm budur" dedi!
Abdurrahman, Osman'ın yanından ayrılınca İbn Mesud'la karşılaştı. İbn Mesud, "Ey Eba MUHAMMED!" dedi, "Osman bu hareketini değiştirecek mi?" dedi. Abdurrahman, "Hayır" dedi. İbn Mesud, "Peki ben ne ya-payım?" diye sordu. Abdurrahman, "Kendi bildiğini yap" dedi. İbn Mes'ud bunun üzerine, "İhtilaf kargaşa ve kötü-lüklere neden olur. Bana onun namazları dört rekat kıldı-ğını söylediler; halbuki ben arkadaşlarımla namazı iki re-kat kılıyorum" dedi.
Abdurrahman, "Ben de onun namazları dört rekat kıl-dığını öğrendim; fakat kendim arkadaşlarımla namazı iki rekat kıldım. Ama dediğin gibi bu iş kavga ve kargaşaya neden olacağından namazı onunla birlikte dört rekat kıla-cağız.- Tarih-i Taberî, c.3, s.322, HK. 29. yılın olayları; el-Kamil, İbn Esir, c.3, s.103; el-Bidayet-u ve'n-Nihaye, İbn Kesir, c.7, s.173, HK. 29. yıl; Tarih-i İbn Haldun, c.2, s.386.