İYİ SIFATLI ERKEKLER
Her toplumda iyi sıfatlı kadınlar olduğu gibi kötü sı-fatlı kadınlar ve yine iyi sıfatlı erkekler olduğu gibi aynı şekilde kötü sıfatlı erkekler de vardır. Bu bilinen bir gerçektir. Önceki konuda iyi ve kötü sıfatlı kadınlardan bahsetmiş, her iki tarafın da özelliklerine az da olsa değinmiştik. Şimdi de konumuz olan iyi ve kötü sıfatlı erkekleri tanıtmaya çalışacağız.
jyi erkekler ahlâki açıdan yüce bir makama sahip-tirler. Dolayısıyla bir kimseye iyi diyebilmek için onun ahlâk ve takvasına dikkat edilmelidir. Ehlibeyt Jmamla-rından elimize ulaşan çoğu hadislerde de bunu görmek mümkündür. Ibrahim b. Muhammed-i Hamdanî Imam
123
Muhammed Bâkır (a.s)'la aralarmda geçen bir mektup-laşmayı şöyle anlatıyor:
"Imam Muhammed Bakir (a.s)'a eviilik hususunda bir mektup yazdım. Hazretin göndermiş olduğu mektup elime geçti. Mektupta Imam, Resul-i Ekrem'den bir ha-dis nakletmişti. Cevap şöyleydi: Ahlâk ve dinini beğen-diğiniz biri kızmızı istemeye ğelirse, dilediğini (kızını-zı) veriniz. Aksi takdirde yeryüzünde fitne ve biiyiik bozgunculuk olur."1
Resul-i Ekrem (s.a.a) kizlarm erkeklerde aramalan gereken özellikleri şöyle sıralıyor:
"1- Dindar. 2- Temiz. 3- Cömert. 4- Gözünü koruyan. (Namahreme bakmaktan titizlikle çekinen.) 5- Anne ve babasma iyilikte bulunan. 6- Eşi ve çocuklarını yalnız başına başkalarının yanında bırakmayan kimse."2
Bu ozelliklere sahip olan kimsenin büyük bir nimet olan akıldan faydalandığı inkâr edilmez bir gerçektir. Acaba akilh insanlar kimlerdir? Gelin hep birlikte ha-disler ışığında akıllı insanları tanımaya çalışalım.
Imam Musa b. Cafer (a.s), Hişam'a bu konuda şöy-le buyurmuştur:
"Ey Hişam, helâl nimetler akıllı insanı şükretmek-ten alikoymaz, haram ise onun sabnna galip gelemez. İşte böyle birisi ancak akıllıdır...
1- Vesail'uş-Şia, Kitab'un-Nikâh, böl. 1, b:28, h. 1.
2- Vesail'uş-Şia, Kitab'un-Nikâh, böl.l, b:7, h. 1.
124
Ey Hişam, akıllı insan yalan konuşmaz...
Ey Hişam, üç haslet akillmin alâmetlerindendir:
1- Sow sorulduğunda cevap verir.
2- Halkın sö'z söylemekten aciz olduğu zaman ko-nuşur.
3- Herkesin maslahatı için konuşur.
"Öyleyse bu üç sıfattan birine sahip olmayan ah-maktir."1
Günümüzde akıllı deyimi yamnda, kurnaz deyimi de çok kullanılmaktadır. Burada eş seçimine özen gös-teren kızlar için şunu hatırlatmak gerekir ki, akıl ve kurnazlık her ne kadar birbirine benziyor veya biri söy-lenince diğeri akla geliyorsa da aralarında pek çok farklılıklar vardır.
Biri Jman Sadık (a.s)'a, akıl nedir? diye sordu. I-mam Sadık (a.s); "Akıl insanı Rahman'a, ibadete sü-rükleyen ve cenneti kazandıran şeydir." diye buyurdu. Muaviye'-deki akıl değil miydi? diye sorulduğunda, I-mam (a.s); "Mu-aviye'deki akıla benzeyen ama (haki-katen) akıl olmayan bir hile aracıydı." diye buyurdu."2
İmam AM (a.s) insanları üç kısma ayırarak şöyle buyurdu: "Akıllı, ahmak, fasit."
"Akıllı, din onun desturu, sabır huyu, tedbir ve dü-şünce ise hedefidir. Ondan bir şey sorulduğunda ce-
1- Usul-u Kâfî, Bab-ı Akl, h. 12.
2- Usul-u Kâfî, Kitab'ul-Aklı vel Cehl, h. 3.
125
vap verir, konuşurken doğruyu ve hakikati söyler. Hak sözü işittiğinde kabul eder. Herhanği bir şey hakkında haber verdiği zaman doğru olanı söyler. Kendisine ğüvenildiğinde, ğüvene karşı vefa ğöste-rir..."
"Ahmak, iyilikle anıldığında ğaflet ğösterir. İyilik-ten menedilip kötülüğe davet edilince kabul eder. Haberinde yalan vardır (itimat edilmez), kendi söyle-diklerinin bilincinde değildir. Anlatmak istenilen şeyleriyse idrak edemez."
"Fasit, emanete hıyanet eder. Ona yakınlık ğöste-rildiğinde küçümser. İtimat edildiğinde faydası ğörül-mez. (Kötülükten men etmesi umulurken aksine hoşnut olur). Dostunu cam ğönülden sevmez."1
jyi sıfatlı erkekleri birkaç satırda özetleyecek olur-sak, son olarak şunları demek yerinde olur. Iyi erkek-ler, takvalı, iyi ahlâklı, dindar, emin, doğru, şerefli, be-cerikli, hünerli ve akıllı kimselerdir.
Her toplumda iyi sıfatlı kadınlar olduğu gibi kötü sı-fatlı kadınlar ve yine iyi sıfatlı erkekler olduğu gibi aynı şekilde kötü sıfatlı erkekler de vardır. Bu bilinen bir gerçektir. Önceki konuda iyi ve kötü sıfatlı kadınlardan bahsetmiş, her iki tarafın da özelliklerine az da olsa değinmiştik. Şimdi de konumuz olan iyi ve kötü sıfatlı erkekleri tanıtmaya çalışacağız.
jyi erkekler ahlâki açıdan yüce bir makama sahip-tirler. Dolayısıyla bir kimseye iyi diyebilmek için onun ahlâk ve takvasına dikkat edilmelidir. Ehlibeyt Jmamla-rından elimize ulaşan çoğu hadislerde de bunu görmek mümkündür. Ibrahim b. Muhammed-i Hamdanî Imam
123
Muhammed Bâkır (a.s)'la aralarmda geçen bir mektup-laşmayı şöyle anlatıyor:
"Imam Muhammed Bakir (a.s)'a eviilik hususunda bir mektup yazdım. Hazretin göndermiş olduğu mektup elime geçti. Mektupta Imam, Resul-i Ekrem'den bir ha-dis nakletmişti. Cevap şöyleydi: Ahlâk ve dinini beğen-diğiniz biri kızmızı istemeye ğelirse, dilediğini (kızını-zı) veriniz. Aksi takdirde yeryüzünde fitne ve biiyiik bozgunculuk olur."1
Resul-i Ekrem (s.a.a) kizlarm erkeklerde aramalan gereken özellikleri şöyle sıralıyor:
"1- Dindar. 2- Temiz. 3- Cömert. 4- Gözünü koruyan. (Namahreme bakmaktan titizlikle çekinen.) 5- Anne ve babasma iyilikte bulunan. 6- Eşi ve çocuklarını yalnız başına başkalarının yanında bırakmayan kimse."2
Bu ozelliklere sahip olan kimsenin büyük bir nimet olan akıldan faydalandığı inkâr edilmez bir gerçektir. Acaba akilh insanlar kimlerdir? Gelin hep birlikte ha-disler ışığında akıllı insanları tanımaya çalışalım.
Imam Musa b. Cafer (a.s), Hişam'a bu konuda şöy-le buyurmuştur:
"Ey Hişam, helâl nimetler akıllı insanı şükretmek-ten alikoymaz, haram ise onun sabnna galip gelemez. İşte böyle birisi ancak akıllıdır...
1- Vesail'uş-Şia, Kitab'un-Nikâh, böl. 1, b:28, h. 1.
2- Vesail'uş-Şia, Kitab'un-Nikâh, böl.l, b:7, h. 1.
124
Ey Hişam, akıllı insan yalan konuşmaz...
Ey Hişam, üç haslet akillmin alâmetlerindendir:
1- Sow sorulduğunda cevap verir.
2- Halkın sö'z söylemekten aciz olduğu zaman ko-nuşur.
3- Herkesin maslahatı için konuşur.
"Öyleyse bu üç sıfattan birine sahip olmayan ah-maktir."1
Günümüzde akıllı deyimi yamnda, kurnaz deyimi de çok kullanılmaktadır. Burada eş seçimine özen gös-teren kızlar için şunu hatırlatmak gerekir ki, akıl ve kurnazlık her ne kadar birbirine benziyor veya biri söy-lenince diğeri akla geliyorsa da aralarında pek çok farklılıklar vardır.
Biri Jman Sadık (a.s)'a, akıl nedir? diye sordu. I-mam Sadık (a.s); "Akıl insanı Rahman'a, ibadete sü-rükleyen ve cenneti kazandıran şeydir." diye buyurdu. Muaviye'-deki akıl değil miydi? diye sorulduğunda, I-mam (a.s); "Mu-aviye'deki akıla benzeyen ama (haki-katen) akıl olmayan bir hile aracıydı." diye buyurdu."2
İmam AM (a.s) insanları üç kısma ayırarak şöyle buyurdu: "Akıllı, ahmak, fasit."
"Akıllı, din onun desturu, sabır huyu, tedbir ve dü-şünce ise hedefidir. Ondan bir şey sorulduğunda ce-
1- Usul-u Kâfî, Bab-ı Akl, h. 12.
2- Usul-u Kâfî, Kitab'ul-Aklı vel Cehl, h. 3.
125
vap verir, konuşurken doğruyu ve hakikati söyler. Hak sözü işittiğinde kabul eder. Herhanği bir şey hakkında haber verdiği zaman doğru olanı söyler. Kendisine ğüvenildiğinde, ğüvene karşı vefa ğöste-rir..."
"Ahmak, iyilikle anıldığında ğaflet ğösterir. İyilik-ten menedilip kötülüğe davet edilince kabul eder. Haberinde yalan vardır (itimat edilmez), kendi söyle-diklerinin bilincinde değildir. Anlatmak istenilen şeyleriyse idrak edemez."
"Fasit, emanete hıyanet eder. Ona yakınlık ğöste-rildiğinde küçümser. İtimat edildiğinde faydası ğörül-mez. (Kötülükten men etmesi umulurken aksine hoşnut olur). Dostunu cam ğönülden sevmez."1
jyi sıfatlı erkekleri birkaç satırda özetleyecek olur-sak, son olarak şunları demek yerinde olur. Iyi erkek-ler, takvalı, iyi ahlâklı, dindar, emin, doğru, şerefli, be-cerikli, hünerli ve akıllı kimselerdir.
