Usul-u Kafi - Tevhit Kitabından hadisler

[Mufazzal]

Ynt: Usul-u Kafi - Tevhit Kitabından hadisler

5-(271) ...İbrahim b. Muhammed el-Hemedanî şöyle rivayet etmiştir:

Adama (Ali b. Muhammed aleyhisselâm) şunları yazdım:

Bizden önceki dostların tevhid meselesinde farklı görüşler savunmuşlardır. Bir kısmı Allah cisimdir derken; bir kısmı surettir demişlerdir. Buna ne buyurursunuz?

Bana kendi el yazısıyla şu cevabı gönderdi:

«Sınırlandırılamayan ve vasfedilemeyen Allah münezzehtir. "O'nun benzeri hiçbir şey yoktur. O, işitendir, bilendir." (Şura, 11)» Veya görendir de demiş olabilir.

[Mufazzal]

Ynt: Usul-u Kafi - Tevhit Kitabından hadisler

6-(272) ...Muhammed b. Hâkim şöyle rivayet etmiştir:

Ebu'l-Hasan Musa (b. Cafer aleyhisselâm) babama şunları yazdı: «Allah, sıfatının derinliğine ulaşılmasından yücedir, uludur, büyüktür. O'nu, kendisini vasfettiği gibi vasfedin. Bundan ötesinden el çekin.»

[Mufazzal]

Ynt: Usul-u Kafi - Tevhit Kitabından hadisler

7-(273) ...Mufaddal şöyle rivayet eder:

Ebu'l-Hasan (aleyhisselâm) 'a Allah'ın sıfatlarıyla ilgili bir soru sordum.

Buyurdu ki: «Kur'ân'da yer alan açıklamaların ötesine geçmeyin.»

[Mufazzal]

Ynt: Usul-u Kafi - Tevhit Kitabından hadisler

8-(274) ...Muhammed b. Ali el-Kasanî şöyle rivayet etmiştir:

İmam (aleyhisselâm)’a yazdım ki: "Bizden öncekiler, tevhid meselesinde ihtilafa düşmüşlerdir."

Bana şu cevabı yazdı: «Sınırlandırılamayan ve vasfedilemeyen Allah yücedir. "O'nun benzeri hiçbir şey yoktur. O, işitendir, görendir." (Şura, 11)»

[Mufazzal]

Ynt: Usul-u Kafi - Tevhit Kitabından hadisler

9-(275) ...Bişr b. Beşşar en-Nişaburî şöyle rivayet etmiştir:

Adama (aleyhisselâm) şöyle yazdım: Bizden öncekiler, tevhid hakkında ihtilafa düştüler. Kimi: "O cisimdir." dedi. Kimi de "O surettir." dedi. Bana şu cevabı yazdı: «Sınırlandırılamayan ve vasfedilemeyen Allah yücedir, münezzehtir. "Ona hiçbir şey benzemez. Onun benzeri hiçbir şey yoktur ve O, işitendir, görendir." (Şura, 11)»

[Mufazzal]

Ynt: Usul-u Kafi - Tevhit Kitabından hadisler

10-(276) Sehl der ki:

İkiyüz elli beş senesinde Ebu Muhammed (Hasan b. Ali aleyhisselâm)’a şunları yazıp gönderdim:

"Efendim, arkadaşlarımız, tevhid hakkında ihtilafa düşmüşlerdir. Bazısı: "O, cisimdir." derken, bazısı: "O, surettir." diyor. Eğer uygun görürseniz efendim, bu hususta üzerinde duracağım ve ötesine geçmeyeceğim bir bilgi öğretirseniz kulunuza (bendenize) lütufta bulunmuş olursunuz." Kendi el yazısıyla bana şu cevabı yazdı:

«Bana tevhidle ilgili bir soru soruyorsun. Oysa böyle konulara dalmakla yükümlü değilsiniz. Allah birdir, tektir. Doğurmamış, doğrulmamıştır. Hiç kimse Ona denk değildir. Yaratıcıdır. Yaratılmış değildir. O Tebareke ve Teâlâ, cisim veya başka şeylerden dilediğini yaratır. Cisim değildir. Dilediğine şekil verir; ama kendisi suret değildir. O'nun şanı yücedir, isimleri uludur. Benzeri olmaktan münezzehtir. O, başkası değildir. "Benzeri hiçbir şey yoktur. O, işitendir, görendir." (Şura, 11)»

[Mufazzal]

Ynt: Usul-u Kafi - Tevhit Kitabından hadisler

11-(277) ...Fudayl b. Yesar şöyle rivayet etmiştir:

Ebu Abdullah (Cafer Sadık aleyhisselâm)’ın şöyle dediğini duydum: «Allah vasfedilemez. Nasıl vasfedilir ki, Kur'ân'da: "Allah’ı hakkıyla tanıyamadılar." (En'am, 91) buyrulmuştur. O, hangi kriterle takdir edilirse mutlaka ondan büyüktür, yücedir.»

[Mufazzal]

Ynt: Usul-u Kafi - Tevhit Kitabından hadisler

12-(278) ...Abdullah b. Sinan Ebu Abdullah (Cafer Sadık aleyhisselâm)’dan şöyle rivayet etmiştir:

«Allah büyüktür, yücedir. Kullar Onu vasfetmeye güç yetiremezler, büyüklüğünün derinliğini kavrayamazlar. "Gözler Onu göremez. O gözleri görür. O lâtiftir, her şeyden haberdardır." O, Nasıl, nerede ve bağlam (yön) ile nitelendirilemez.

Onu "nasıl" ile nasıl vasfederim? Nasıla nasıllık verip nasıl olmasını sağlayan O'dur? Keyfiyeti bizim için şekillendirmesi sonucu bildim.

Onu nasıl "nerede?" ile vasfederim ki? O, neredeyi mekân bağlamında var etmiştir? Mekânı bu şekilde belirlemesi sayesinde nerede kavramını bildim.

Onu nasıl bir "bağlam (heys=yön)" ile ilintili olarak vasfedebilirim ki? Bağlamı (yönü) bağlam yapan O'dur. Böylece bağlam (yön) olmuştur da bizim için var etmesi sayesinde bağlamı bildim. Allah Tebareke ve Teâlâ, her mekândadır ve her şeyin dışındadır. "Gözler O'nu göremez; ama O, gözleri görür. O'ndan başka ilâh yoktur. Yücedir, büyüktür. O, lâtiftir, [16] her şeyden haberdardır." (En'am, 103)»

[16]- Latif: Bir şeyin içine sızabilen, nüfuz eden ince varlık demektir. [el-Mizan, c.7, s.419]

[Mufazzal]

Ynt: Usul-u Kafi - Tevhit Kitabından hadisler

11) ALLAH HAKKINDA CİSİM VE SURET TASAVVUR ETMENİN YASAK OLUŞU BABI

1-(279) ...Ali b. Ebu Hamza şöyle rivayet etmiştir:

Ebu Abdullah (Cafer Sadık aleyhisselâm)’a dedim ki:

Hişam b. Hakem'in sizden: "Allah cisimdir, sameddir, nuranîdir, Onu tanımak zorunludur. Kullarından dilediğine minnet eder." şeklinde rivayet ettiğini duydum.

İmam (aleyhisselâm) buyurdu ki: «Kendisinden başka hiç kimsenin nasıl olduğunu bilmediği Allah, bu tür yakıştırmalardan münezzehtir. O'nun gibi hiçbir şey yoktur. O, işitendir, bilendir. Sınırlandırılamaz, hissedilemez, dokunulamaz. Gözler O'nu göremez, duyular O'nu algılayamaz. Hiçbir şey O'nu kapsayamaz. O, cisim değildir, suret değildir, şekli ve sınırı yoktur. » [17]

[17]- Hadis: Muvassak. [Allâme Meclisi, Mir'atu'l-Ukul, c.2, s.l] Muvassak: Raviler zincirinde Ehl-i Beyt Mektebi âlimlerinin, İmamiye İsnaaşeriye mezhebine muhalif olan fırkalardan birine mensup olduğu hâlde güvenilir bulduğu bir ravinin yer aldığı hadistir. [Mealimu'l-Medreseteyn, c.3, s.347]

Hişam b. Hakem'i (v. 198/812) Allah'ın cismâniyeti görüşünü benimsemekle suçlarlar. Cahiz, Nazzâm ve Eş'ârî bu fikri ona atfetmekle aşırıya gittiler ve onun şöyle dediğini naklettiler:

"Allah diğer maddi varlıklar gibi bir cisimdir." Bununla birlikte araştırma böyle bir suçlamanın doğru olmadığını ispatlamıştır. Bu, hased sebebiyle yapılmış bir suçlamadır, onun görüşlerinin kuvveti ve doğruluğuna karşı çıkamayan muhalifleri, özellikle mutezilîler onun ününü lekelemek istediler; çünkü o, münazaralarında, onların öğretilerini çürütmüştü.

Ebu'l-Kasım el-Hûî (v. 1992) Mucemu Ricâli'l-Hadis'de, Hişam'm biyografisinde (c. xvm) o-nun hakkındaki rivayetlere atıfta bulunur ve şöyle bir neticeye varır. "Kanaatimce Hişam'ı (Allah hakkında) cismâniyet görüşünü benimsemekle suçlayan rivayetler tamamen uydurmadır. Bu İmam Ebu'l-Hasan Rıza (a.s)'ın «Allah Hişam'a rahmet etsin o iyi bir insandı, hased sebebiyle onun kavmi ona insaflı davranmadılar.» Şeklindeki ifadesinin de gösterdiği üzere hasedden kaynaklanmıştır. (Abbas Muhacirânî) [Seyyid Hüseyin Nasr-OlıverLeaman, İslâm Felsefesi Tarihi, 1/161-162, Açılım Kitap, 2007]

[Mufazzal]

Ynt: Usul-u Kafi - Tevhit Kitabından hadisler

2-(280) ...Hamza b. Muhammed şöyle rivayet etmiştir:

Ebu'l-Hasan (aleyhisselâm)’a. "Allah'ın cisim ve suret olması ile ilgili bir soruyu yazıp gönderdim."

Bana şu cevabı yazdı:

«Benzeri hiçbir şey olmayan Allah yücedir. Ne cisimdir, ne de surettir.»

Bu hadisi Muhammed b. Ebu Abdullah da rivayet etmiştir; ancak rivayet zincirinde adını koymadan bir adamı zikretmiştir.

[Mufazzal]

Ynt: Usul-u Kafi - Tevhit Kitabından hadisler

3-(281) ...Muhammed b. Zeyd şöyle rivayet etmiştir:

İmam Rıza (aleyhisselâm)'ın yanına geldim ve ona tevhidle ilgili bir soru sordum. Bana şu açıklamayı yazdırdı:

«Varlıkları kudretiyle, hikmetiyle yoktan ve örneksiz, olağanüstülüğü bozacak şekilde bir modele bakmadan, örneksiz yaratmasıyla bağdaşmayacak şekilde bir illete dayanmadan, yaratan Allah'a hamd olsun. Dilediğini dilediği gibi yaratmıştır. Bütün varlıkları tek başına, hikmetini ve Rabliğinin hakikatini göstermek için yarattı.

Akıllar O'nu kavrayamaz, tasavvurlar O'na erişemez. Gözler O'nu göremez, ölçüler O'nu kapsayamaz. Kelimeler O'nu ifade etmekte kifayetsiz ve gözler O'nu algılamakta yorgun, bitkin düşer. Sıfatlandırma girişimleri hep şaşkınlıkla sonuçlanır. Bir perde olmaksızın gizlenmiştir. Bir örtü olmadan bürünmüştür. Görünmeden bilinmiş, şekilsiz vasfedilmiş, cisimsiz nitelendirilmiştir. Allah'tan başka ilâh yoktur. Büyüktür, aşkındır.»

[Mufazzal]

Ynt: Usul-u Kafi - Tevhit Kitabından hadisler

4-(282) ...Muhammed b. Hâkim şöyle rivayet etmiştir:

Ebu İbrahim (Musa b. Cafer aleyhisselâm)’a Hişam b. Salim el-Cevalikî'nin sözlerini anlattım ve Hişam b. Hakem'in: "Allah cisimdir." [18] dediğini söyledim.

Buyurdu ki: «Allah Teâlâ, hiçbir şeye benzemez. Varlıkların yaratıcısını cisimle, suretle, yaratılmışlıkla, sınırlılıkla ve organlarla vasfetmekten daha çirkin ve daha iğrenç bir davranış var mıdır? Allah, bu tür asılsız yakıştırmalardan yücedir, münezzehtir, uludur.»

[18]- Hadis: Mursel. [Allâme Meclisî, Mir'atu'1-Ukul, c.2, s.3]

[Mufazzal]

Ynt: Usul-u Kafi - Tevhit Kitabından hadisler

5-(283) Ali b. Muhammed merfu olarak Muhammed b. Farac er-Ruhhacî'den şöyle rivayet etmiştir:

Ebu'l-Hasan (Musa b. Cafer aleyhisselâm)’a Hişam b. Hakem'in: "Allah cisimdir." Ve Hişam b. Sâlim'in: "O surettir." şeklindeki görüşleriyle ilgili bir mektup yazdım.

Bana şu cevabı yazdı: «Şaşkınların şaşkınlığından uzak dur ve şeytandan Allah'a sığın. Hişam’ların dedikleri doğru değildir.» [19]

[19]- Hadis: Merfu. [Allâme Meclisî, Mir'atu'1-Ukul, c.2, s.3]

Veya bu söz, Hişam'ların söyledikleri bir söz değildir. Nitekim bazı Şia âlimlerine göre Ebu Abdullah ve Ebu'l-Hasan'ın önde gelen arkadaşlarından olan bu iki zat, bu tür görüşleri savunmamışlardır. Seyyid Mürtaza: "eş-Şâfi" adlı eserinde bu zatları aklamıştır.

[Mufazzal]

Ynt: Usul-u Kafi - Tevhit Kitabından hadisler

6-(284) ...Muhammed b. Ziyad şöyle rivayet etmiştir:

Yunus b. Zabyan'ın şöyle dediğini duydum:

Ebu Abdullah (Cafer Sadık aleyhisselâm)’ın yanına gittim ve dedim ki:

Hişam b. Hakem büyük laflar ediyor. Ben bunlardan bazısını sana özetleyeceğim. "Allah'ın cisim olduğu"nu iddia ediyor. Bunu da şu şekilde gerekçelendiriyor: "Varlıklar, cisim ve cismin fiili olmak üzere iki kısma ayrılır. Yaratıcının fiil mahiyetinde tasavvur edilmesi caiz değildir; ama fail anlamında tasavvur edilebilir." [20]

Bunun üzerine Ebu Abdullah (aleyhisselâm) dedi ki: «Yazıklar olsun ona! Cismin sınırlı, sonlu ve suretin sınırlı ve sonlu olduğunu bilmiyor mu? Allah için sınırlılık ihtimali olduğu zaman artma ve eksilme ihtimali de olur. Artması ve eksilmesi muhtemel olduğu zaman bu, onun yaratılmış olduğu anlamına gelir.»

Dedim ki: Peki, ne diyeyim?

Dedi ki: «Allah ne cisimdir, ne surettir. Cisimlerin şekillendiricisi, suretlerin biçimlendiricisidir. Bölünmezdir, sonsuzdur. Artmaz ve eksilmez. Eğer dedikleri gibi olsaydı yaratanla yaratılan arasında inşa edenle inşa edilen arasında bir fark olmazdı. Fakat Allah varlıkları inşa edip ortaya çıkarandır. Cisim verdiği, suret öngördüğü ve inşa edip ortaya çıkardığı varlıkları birbirinden ayırmıştır. Hiçbir şey O'na benzemediğine göre O da hiçbir şeye benzemez.»

[20]- Hadis: Zayıf. [Allâme Meclisî, Mir'atu'1-Ukul, c.2, s.5]

[Mufazzal]

Ynt: Usul-u Kafi - Tevhit Kitabından hadisler

7-(285) ...Hasan b. Abdurrahman el-Himmanî şöyle rivayet etmiştir:

Ebu'l-Hasan Musa b. Cafer (aleyhisselâm)'a dedim ki: Hişam b. Hakem şöyle iddia ediyor: "Allah, hiçbir şeye benzemeyen bir cisimdir, bilendir, işitendir, görendir, kudret sahibidir, konuşandır, söz söyleyendir. Kelâm, kudret ve ilim nitelikleri, aynı mahiyeti arz etmektedirler. Bunlardan hiçbiri mahlûk değildir." [21]

İmam buyurdu ki: «Allah onun canını alsın! Cismin sınırlı, kelâmın da konuşandan ayrı olduğunu bilmez mi? Böyle bir sözü söylemekten Allah'a sığınırım.

Böyle bir iddiadan beri olduğumu ilân ediyorum. Allah ne cisimdir, ne surettir. O, sınırlandırılmaktan münezzehtir. O'nun dışında her şey mahlûktur. Varlıklar, kelâmsız, nefes alıp vermesiz ve dil ile konuşmasız O'nun iradesiyle olmuşlardır.»

[21]- Hadis: Zayıf. [Allâme Meclisî, Mir'atu'1-Ukul, c.2, s.7]