Evrim Kanun Olur mu?
Geçenlerde televizyonda tartışma programlarında (genellikle türbanın üniversiteye girme konusunda) rastladığım bir kaç cümle hakkında birşeyler yazmak istedim.
Diyorlardı ki, bu bir teoridir, henüz kanun olmamıştır.
Ülkemizde ne yazık ki liselerde felsefe dersleri ya hiç okutulmuyor ya da konular yetersiz öğretmenler tarafından üstünkörü okutuluyor. Dolayısıyla, felsefi konularda, özellikle de bilim felsefesi konusunda inanılmaz bir cehalet hüküm sürüyor.
Yaygın bir yanılgı, kuram ile yasayı hiyerarşik kavramlar sanmak. Bu yaygın yanılgıya göre, ortaya atılan kuramlar, ispatlandıktan sonra terfi ederler ve kanun olurlar.. Eski Milli Eğitim bakanlarından Vehbi Dinçerler bile böyle bir yanılgı içinde olduktan sonra, bu kurumun tedrisatından geçmiş olanlara diyecek bir şey kalmıyor!
Kuram (teori, nazariye) ve yasa (kanun) birbirinin devamı olan kavramlar değil, kapsamları farklı kavramlar. Henüz öngörü aşamasında olan düşünceye hipotez denir. Kuram ise, hipotezin çok ötesinde, birbiriyle ilgili olgular bütününü açıklayan, deney ve gözlemle desteklenmiş sistematik bir modeldir. Yasa ise tek bir somut olayı açıklayan formülize edilmiş bir tek önermedir. Yasalar kuramların parçasıdır. Lorentz dönüşümleri, ışık hızının geçilmezliği, madde enerji eşdeğerliği, görelilik kuramının yasalarıdır. Belirsizlik ilkesi kuantum kuramının, ohm yasası Maxwell elektrodinamik kuramının, F=ma, etki tepki yasası, kütle çekim yasası, Newton kuramının yasalarıdır.
Bir başka yanılgı, ispat (tanıtlama) üzerine.. Pozitif bilimin, yasaları, kuramları ispatlanmaz. İspatın, yani uslamlama ile öncüllerden yola çıkarak doğru türetim kuralları ile teoremlerin türetilmesi demek olan tanıtlama, pozitif bilimlerin konusu değildir. Tanıtlama, matematikte ve mantıkta olur, tümdengelimseldir. Pozitif bilim ise tümevarımsaldır. Fermat teoremini, asal sayıların sonsuzluğunu, bir haritadaki farklı alanları komşu alanları farklı renkte olmak üzere boyamak için dört rengin yeterli olduğunu, aynı düzlemde şekli ve konumu ne olursa olsun iki alanı tam ortadan ikiye ayıran bir doğru bulunduğunu, hipotenüs teoremini tanıtlarsınız ama iki kütlenin arasındaki çekimin kütlelerle doğru, aradaki uzaklığın karesiyle ters orantılı olduğunu, termodinamik yasalarını, ohm yasasını, ışık hızının geçilmezliğini, üzerine hiçbir kuvvetin etki etmediği bir cismin hızının değişmeyeceğini... tanıtlayamazsınız. Bunlar deney ve gözlemlerle doğrulanır ya da yanlışlanır ama asla uslamlama (akıl yürütme) ile tanıtlanamaz veya çürütülemez.
Kısacası, evrimi değişim olarak ele alırsanız zaten bir yasa halindedir. Ama canlılığın açıklanmasında kullanılan "evrim teorisi" şeklinde ele alırsanız da hiç bir zaman yasa (kanun) olmayacaktır. Bu öyle bakanlar kurulu kararıyla 371 evet dedi, hadi yasa olsun şeklinde bir anlayış değildir.
Geçenlerde televizyonda tartışma programlarında (genellikle türbanın üniversiteye girme konusunda) rastladığım bir kaç cümle hakkında birşeyler yazmak istedim.
Diyorlardı ki, bu bir teoridir, henüz kanun olmamıştır.
Ülkemizde ne yazık ki liselerde felsefe dersleri ya hiç okutulmuyor ya da konular yetersiz öğretmenler tarafından üstünkörü okutuluyor. Dolayısıyla, felsefi konularda, özellikle de bilim felsefesi konusunda inanılmaz bir cehalet hüküm sürüyor.
Yaygın bir yanılgı, kuram ile yasayı hiyerarşik kavramlar sanmak. Bu yaygın yanılgıya göre, ortaya atılan kuramlar, ispatlandıktan sonra terfi ederler ve kanun olurlar.. Eski Milli Eğitim bakanlarından Vehbi Dinçerler bile böyle bir yanılgı içinde olduktan sonra, bu kurumun tedrisatından geçmiş olanlara diyecek bir şey kalmıyor!
Kuram (teori, nazariye) ve yasa (kanun) birbirinin devamı olan kavramlar değil, kapsamları farklı kavramlar. Henüz öngörü aşamasında olan düşünceye hipotez denir. Kuram ise, hipotezin çok ötesinde, birbiriyle ilgili olgular bütününü açıklayan, deney ve gözlemle desteklenmiş sistematik bir modeldir. Yasa ise tek bir somut olayı açıklayan formülize edilmiş bir tek önermedir. Yasalar kuramların parçasıdır. Lorentz dönüşümleri, ışık hızının geçilmezliği, madde enerji eşdeğerliği, görelilik kuramının yasalarıdır. Belirsizlik ilkesi kuantum kuramının, ohm yasası Maxwell elektrodinamik kuramının, F=ma, etki tepki yasası, kütle çekim yasası, Newton kuramının yasalarıdır.
Bir başka yanılgı, ispat (tanıtlama) üzerine.. Pozitif bilimin, yasaları, kuramları ispatlanmaz. İspatın, yani uslamlama ile öncüllerden yola çıkarak doğru türetim kuralları ile teoremlerin türetilmesi demek olan tanıtlama, pozitif bilimlerin konusu değildir. Tanıtlama, matematikte ve mantıkta olur, tümdengelimseldir. Pozitif bilim ise tümevarımsaldır. Fermat teoremini, asal sayıların sonsuzluğunu, bir haritadaki farklı alanları komşu alanları farklı renkte olmak üzere boyamak için dört rengin yeterli olduğunu, aynı düzlemde şekli ve konumu ne olursa olsun iki alanı tam ortadan ikiye ayıran bir doğru bulunduğunu, hipotenüs teoremini tanıtlarsınız ama iki kütlenin arasındaki çekimin kütlelerle doğru, aradaki uzaklığın karesiyle ters orantılı olduğunu, termodinamik yasalarını, ohm yasasını, ışık hızının geçilmezliğini, üzerine hiçbir kuvvetin etki etmediği bir cismin hızının değişmeyeceğini... tanıtlayamazsınız. Bunlar deney ve gözlemlerle doğrulanır ya da yanlışlanır ama asla uslamlama (akıl yürütme) ile tanıtlanamaz veya çürütülemez.
Kısacası, evrimi değişim olarak ele alırsanız zaten bir yasa halindedir. Ama canlılığın açıklanmasında kullanılan "evrim teorisi" şeklinde ele alırsanız da hiç bir zaman yasa (kanun) olmayacaktır. Bu öyle bakanlar kurulu kararıyla 371 evet dedi, hadi yasa olsun şeklinde bir anlayış değildir.