Modern Bilim Tenkid Edilir Mi?

[gulistan_2]

İngiltere’de, milletlerarası mecmualarda ve çeşitli toplantılarda araştırmacı
ve yazarlar, modern bilimin neticelerini ve kimin için yapıldığını
tartışmaktadırlar. Bu yazıda özetler halinde bunlardan bahsedeceğiz.

Modern bilim, rasyonel ve objektif olduğunu iddia eder. Bu iddia ve bizim ‘bilimsel” metoda olan kuvvetli inancımız, hayatımızı bütünüyle tehlikeye sokmaktadır. Bugün
bilimi elinde tutan güçler, itimat telkin edici davranışlardan uzak kişilerdir.
Bu güçler hiçbir zaman ihtiyaç duymayacağımız şeyler üretmekle meşguller.
Mesela, nükleer bombaları ve kimyevi silahlan kimin için üretirler?
Laboratuarda üretilmeye çalışılan yeni hayvan ırkları ve mikroorganizma
çeşitleri, insan hücreleri kullanarak yeni kompüterler geliştirme hevesleri
gibi çalışmalar... Acaba bizi öldürmek için mi, yoksa bizim dertlerimize çare
bulmak için midir? Bugün bilim o kadar özelleştirilmiştir ki, birçok bilim
adamı, uzmanı olmadıkları konularda yorum yapmaktan çekinip “Ben teknolojistim”
şemsiyesi altına sığınıyorlar. Bilimin manevi boyutlarıyla ve onun gelişimini
hazırlayan felsefi düşüncelerle ilgilenmiyorlar.

Teorik fizikçi ışık partikülü (hüzmeleri) üzerine araştırma yapıyor. Arkadaşı uygulamalı fizikçi de onun bilgisini lazer silahlarını yapmakta kullanıyor. Her iki araştırmacı,
askeri ve endüstriyel kuruluşlarca destekleniyor. Her ikisi de bilim yapıyor.
Hangisi insanlık için çalışıyor?

Fizikçiler sadece bilimle ve maddenin özellik ve davranışlarıyla ilgileniyorlar. Çünkü onlar fiziğin yanında savaş ve diplomasi, kitle psikolojisi okumamışlardır. Vietnam
savaşında sakatlanan milyonlarca insanı iyileştirme yollarını bulmaya yardım da
etmezler. Çünkü onların konusunun dışındadır. Zamanımızın yüksek eğitim görmüş
kişileri olarak, sahip oldukları şey itibarlarıdır. Zira onlar gerçeği
keşfetmede bilimsel metodu kullandılar ve objektif realiteyi yakalamaya yardım
ettiler.

[gulistan_2]

Ynt: Modern Bilim Tenkid Edilir Mi?

Herşeyin izafi olduğunu söyleyen Einstein’dı. Quantum teorisi tabiatta objektif tanıma sahip hiçbir şeyin olmadığını söyler. “Sizin gördüğünüz şey, görmek istediğiniz
şeydir’.

Bugüne kadar bilimin insanlığa yaptığı en bilinen hizmetlerden biri, insanın eline sadece
düğmeye dokunarak dünyayı tahrip edebilecek vasıtaları vermesidir. Dürüst
olalım. Hangimiz, bilim adamlarının kanseri ve AİDS’in tedavisini bulacağını
ümit etmiyor. İlk planda bu hastalıklara bilim sebep olmuştur denilse inanır
mısınız?

Cabraya göre bilimsel düşünme tarzı, bizim ekolojik açıdan düşünme kabiliyetimize mani olur.

Çünkü rasyonel düşünce doğru çizgi halinde (lineer) ilerler; yani sebep ve
netice münasebetine bakarak çok dar bir perspektifle düşündürür, sadece
önündeki yola bakar ve sağa sola hiç dikkat etmez. Ekolojik düşünce ise çok
çaplı ve her yöne dikkat ederek ilerlemeyi gerektirir. Batı toplumunda
insanların anlamakta zorluk çektikleri şeylerden biri şudur: Eğer siz iyi olan
birşeyi yapıyorsanız, o şeyin daha fazlasını yapmak, her zaman mutlaka daha iyi
olmasını gerektirmez gerçeğidir. Yani hastalıkla mücadele için ilaç kullanmak
iyidir, ne kadar çok ilaç kullanırsanız o kadar çabuk iyi olursunuz anlayışı
ile ekolojik denge, bozukluklara ve israfa yol açan bir ilmi anlayış hakim
durumdadır.

Modern bilim iyiyse, bunun ima ettiği mantıki netice; geleneğe dayanan bilim kötü olmalıdır.

Bu ne demektir? Batının “bilimsel” düşünce metotlarıyla elde edilmemiş diğer
bütün bilgilerin (diğer deyişle 3. Dünya’nın bilgisi) çoğunu reddetmektir.

Ancak son yıllarda gelişmekte olan ülkelerdeki düşünen insanlar, modern bilime daha tenkitçi bir gözle bakmaya başladılar. Onlar bilimin ilerlemiş ve ağır sanayinin,
endüstrinin ikiz kardeşi olduğunu gördüler. Batı tıbbının işleyiş tarzının
gereği olarak, batıdaki dev ilaç şirketleri 3. Dünya ülkelerinde pahalı,
ekseriyetle zararlı ilaçları kullanmayı teşvik ettiği; zaman zaman da
kendilerinin ‘ deney hayvanı” olarak kullanıldıkları hususlarına dikkat
çektiler. Modern bilim, 3. Dünya’nın kendi geleneğe dayalı bilimlerine olan
güvenlerini kaybettirmede pek başarılı olamadı. Çünkü bu bilimler asırlarca
biriken tecrübelerin neticesinde oluşmuştu. Günün ihtiyaçlarına uyacak şekilde,
insanlar tarafından kontrol edilebilen tarzlarda zaman zaman
değiştirilebilmekteydi.

[gulistan_2]

Ynt: Modern Bilim Tenkid Edilir Mi?

Bu insanlar problemlerinin çoğunu modern bilimle uyuşmayan yollarla çözerler. Çoğu kez modern bilimden daha fazla başarılı olurlar.

Misal olarak Kenya Wakara halkını ele alalım. Bu insanlar Victoria gölünde küçük Ukarat isimli bir adada yaşarlar. Burası modern bilimin yaptığı yeşil devrimin ne olup olmadığını
gösteren bir tabii laboratuardır. Wakara çiftçilerinin biyoteknolojide doktora
yapamadıklarını hatırlatalım. Onlar okumuş tahsilli çiftçiler de değildir.
Ayrıca tohum ıslah enstitülerinin yüksek mahsul veren tohumlarıyla veya zirai
ilaç firmalarının pesticidleri (böcek öldürücüleri) ve suni gübreleriyle boy
ölçüşecek, hiçbir alet ve teçhizata da sahip değillerdir. Onlar sadece tabii
şartlarda hayatlarını sürdürmek için ihtimali zararlara karşı ananevi maharet
ve zekâlarını kullandılar.

Sadece 7 hektarlık fakir tropikal toprak üzerinde her km2 de 355 insana yetecek mahsul yetiştirirler. Onlar ekolojik açıdan tahribe yönelik bir çalışma olan tek bir
çeşit ürün yetiştirmekle uğraşmadılar. Bunun yerine rotasyonla birkaç çeşit
ürün yetiştirdiler. Bir çeşit tahıl olan groundnuts, sorghum, cassaua gibi
bitkileri yetiştirirken gübre olarak baklagillerin yeşil yapraklarını
kullandılar. Yıl boyunca arazide dönüşümlü olarak tarım yaptılar. Belli
aralıklarla hayvanlarım bu arazide otlatarak beslerler. Waltara’nın ziraat
sistemi tabii şekilde dengelenir, kontrol edilir ve oldukça da kompleks bir
yapıya sahiptir. Bizim modern diye adlandırdığımız bilim, pestisidleri, suni
gübreler ile kıyaslandığında oldukça ham ve beceriksiz kalır.

Ukarat adasındaki cahil çiftçi, açıkça California’daki herhangi bir laboratuarda yüksek maaşla çalışan biyoteknoloji araştırıcısından daha iyi ve daha randımanlı çalışan bir
bilim adamıdır. Batının bilimi ile

[gulistan_2]

Ynt: Modern Bilim Tenkid Edilir Mi?

3. Dünya’nın bilimi arasında dengesizlik hâkimdir. Bu da Batı biliminin 3. Dünyanın gerçek ihtiyaçlarını anlamasını; anlasa da uygun şekilde yerine getirmesini imkânsız
kılar.

Modern bilimin ne olup olmadığına oldukça iyi ışık tutan Brezilyalı filozof Rubem Alves’in
yazdığı güzel bir hikâye ile bu yazıyı bitirelim:

“Bir zaman1ar objektif bilgi edinmeye kendini kaptırmış bir kuzu vardı. Objektif bilgi
toplama aşkıyla yanıp tutuşan bu kuzu, kurtlar hakkında söylenen sözlerin
doğruluğunu araştırmaya karar verdi. Kurtlar hakkında söylenen hoş olmayan
hikâyeler doğru muydu? Objektifliğini bozmamak için ilk elden bilgi toplamanın
doğru olacağına karar verdi. Filozof kurta yazdı. Kurtlar nedir ne değildir,
bana yazarsanız memnun olurum. Filozof kurt tam olarak kurtların ne olduğunu
anlatan cevabı mektubunu kuzuya gönderdi. Mektupta kurt, kurtların şekillerini,
büyüklüklerini, renklerini, sosyal alışkanlıklarını, düşüncelerini vs. herşeyi
yazdı- Ama bir noktayı —yeme alışkanlıklarını— yazmadı. Çünkü bu, özellikle
kurtların ne olduğunu tanımlamada esas bir özellik olarak görünmüyordu. Mektubu
alan kuzu o kadar sevindi ki, yeni arkadaşını ziyaret etmeye karar verdi.
Kurtların kuzu etine düşkün olduklarını ancak ziyaretinin sonunda öğrenebildi.

Bilimin yeme alışkanlığının olup olmadığına, şayet varsa onun en muhtemel besininin ne
olduğuna kim karar verecek, biz onu önceden nasıl bilebileceğiz. Bu gidişatın
önü alınmazsa; birçok Batılı düşünüre göre modem bilim hepimizi yavaş yavaş
yiyip bitirecektir. Bu konuda siz ne düşünürsünüz?


Dr. Selim ÇALDIRANLI