Dinlerarası Diyalog ve Başkalaştırılan İslâm(Yazı Dizisi)

Ynt: Dinlerarası Diyalog ve Başkalaştırılan İslâm(Yazı Dizisi)

15.Bölüm

CUMA HUTBELERİNE İTİRAZ


2006 yılı içerisinde, eski ABD Türkiye Büyük Elçisi

Edelman ve AB. Türkiye Deligasyonu başkanı Kretschmer’ in Cuma hutbelerinde geleneksel olarak okunan “Allah indinde din, İslâm’dır” (Âl-i İmrân, 19) meâlinde- ki ayetinin okunmasıyla dinler arasında ayırım ve Hıristiyanlığa tehdid yapıldığı iddiasıyla rahatsızlıklarını dile getirdikleri basında yer aldı. Hatta Edilman’ ın bu rahatsızlığını AKP hükümetine mektupla ilettiği söylendi.

Yine basında Diyanet İşleri Başkanlığının müftülüklere genelge göndererek, söz konusu ayetin okunmamasını taleb ettiği yönünde haberler yer aldı. Bunun üzerine Başbakanlık 03.04.2006 tarihli basın açıklamasıyla olayı yalanladı. Benim de bildiğim kadarıyla Başkanlığın müftülüklere göndermiş olduğu resmi bir genelgesi yoktur.

Ancak, o günden bugüne, gerek yut içindeki ve gerekse DİTİB bağlı Yurtdışı camilerde hutbelerde bu ayetin okunmasında kayda değer bir azalma olduğu gözlemlenmektedir. Bunda bazı imamların veya müftülerin şahsi tutumları da etkili olmuş olabilir.

Ynt: Dinlerarası Diyalog ve Başkalaştırılan İslâm(Yazı Dizisi)

16.Bölüm

HIRİSTİYANLAR DOĞUŞTAN HIRİSTİYAN YARATILMIŞ


Müslüman dinlerarası diyalogçularının İslâm’ı tahrif hareketlerinden birisi de, insanların doğuştan Hıristiyan, Müslüman ve Yahudi vb. din mensubu olarak yaratılması iddiasıdır.


Bakınız aynı Uşşak ne diyor: “Yani benim Müslüman, senin Hıristiyan olarak yaratılman ya da benim Türk, senin Kürt olarak sırf biz tanışalım, kesret içinde vahdeti bulalım diye. İşte bu çoğulculuk, çok dillilik, çok dinlilik ... Allah ’ ın muradı olduğunu kabullenmek.”³¹


Allah elbette insanları tanışmaları için kavim kavim yaratmıştır; ancak onları doğuştan ne şu dinin ne bu dinin mensubu olarak mı yaratmıştır? Acaib bir iddia. Böyle bir iddia, bir çok İslâmî hakikatı boşa çıkarmak olur.

1.Hz. Peygamber (s.a.v.)’in “Her çocuk, fıtrat üzere doğar.Çocuk,ebeveyni yahudiyse Yahudi,hıristiyansa Hıristiyan,mecusiyse Mecusi olur.” Şeklindeki meşhur hadislerine aykırıdır.

2.Allah’ ın adalet ilkesini zedeler. Çünkü Allah insanları doğuştan farklı dinlerde yaratacak, sonra da kafir ve müşrik oldukları için ahrette cezalandıracak! Bu Allah’ ın âdil olmasına aykırı olduğu gibi, Allah’ın tahrif edilen her ilâhi dinden sonra dinini yenilemesi ve risa- let tarihi gerçeğine de aykırıdır.

3.İslâm’ın önceki dinleri nesh ettiği inancına aykırıdır: İslâm inancına göre, İslâm’ın Hz. Peygamber’ e vah- yedilmesiyle Yahudilik ve Hıristiyanlık nesh edilmiştir. İnsanları Allah doğuştan Hıristiyan veya Yahudi yaratıyorsa, o zaman Allah ’ ın ve Hz. Peygamber’ in insanları İslâm’a davet etmesinin bir anlamı kalıyor mu?

4.İslâm’ın son din olması inancını ortadan kaldırır. İslâm sadece tarih açısından son din değildir; bir dinde olması gereken en başta doğan insan ve ahret açısından da tam dindir. Nitekim Allah buyuruyor ki: “Bugün sizin için dininizi kemâle erdirdim, size nimetimi tamamladım, ve size din olarak İslâm vaz ettim.” (Mâide:3)

Uşşak gibi düşünen Müslüman dinlerarası diyalogçular, sap ile samanı birbirine karıştırma deyişinde ifade edildiği, hakikat de vahayı, doğru ile yanlışı birbirine karıştırıyorlar.

Ynt: Dinlerarası Diyalog ve Başkalaştırılan İslâm(Yazı Dizisi)

17. Bölüm

TÜRKİYE’NİN ŞEHİRLERİNE HAÇ VE SİYON DAMGASI VURMAK



Müslüman Hıristiyan diyalogçuların diyalog toplantıları için seçtikleri şehirlerimiz özellikle geçmişte Hıristiyanlık için önemli olmuş şehirlerimizdir: İstanbul, İzmir, Hatay, İskenderun, Urfa, Harran vb.

25-30 Eylül 2005 tarihinde Hatay’da tertiplenen “I. Hatay-Antioch Medeniyetler Buluşması, Antioch Güneşi Altında” adlı toplantı, bütün toplantıların en rezili ve aynı zamanda ibretle üzerinde durulması gereken bir toplantıydı. Uluslar arası nitelikli olan bu toplantı “akademik” görünümlü siyasi bir toplantıydı.

Hatay’da dinlerarası diyalog neyi medeniyetler ittifakı buluşması yapmak için, Hatay ismini siyon yıldızına, Hıristiyan haççın çevirmek mi gerekliydi? Toplantının alt başlığı, “Antioch Güneşi Altında” ibaresi, güneş filan temsil etmiyor! Gökten inen, kanatlarını germiş beyaz güvercin ve ayakları altına yazılan ibare, sanmayın barışı temsil ediyor. O şekliyle o güvercin hı- ristiyanî bir semboldür; Teslis’ in üçüncü tanrısı Kutsal Ruhu temsil eder. (Bkz. Belge 4).

Bu sembol, varlığını şu İncil cümlesinden alır: “Bütün insanlar vaftiz edildiğinde, Mesih de vaftiz edildiğinde ve dua ettiğinde, gökler açıldı ve kutsal ruh, bir güvercin gibi kendi şekliyle onun üzerine indiğinde, göklerden bir ses geldi: Sen benim sevgili oğlumsun, seninle ben çok hoşnutum.” (Luka: 3, 21-22) Başka eski İncil nüshalarında, son cümle yerine “Bugün seni doğurttum” cümlesi vardır.³²

Bugüne dek, dünyanın çeşitli kentlerinde bir çok benzer toplantı yapıldı, o şehirlerden hangisinin ismine siyon yıldızı ve haç işareti kazındı?

Burada Ziya Paşa’nın şu meşhûr beytini balısla hatırlamamak elde değil:
“Ümmîd-i vefa eyleme her şahs-ı değalde,
Çok hacıların çıktı haçı zîr-i beğalden.”
(Her hileci kişiden vefa ümidi bekleme,
Çok hacıların koltuk altında haçı çıktı.)

Mason Mithat Paşa’nın yaptığını hatırlamamak olur mu? Mithat Paşa da, batının gelişmesini Hıristiyanlık sanarak batıcılık sevdasıylabir Osmanlı bayrağının ay ve hilâlinin yanına haç resmi kondurtmuştur. Hatıratında kendi yaptığı edepsizliği üçüncü bir şahıs ağzından takdirle anlatmayı da ihmal etmemiştir.³³

Görüyorsunuz, bu ülke ne cevherler ,insanlar ye- tiştirebilmiş! Gündüz elinde yanan fenerle sokaklarda dolaşan Sinoplu Diyogen’e sormuşlar: “Ne yapıyorsun!” Üstad? “Adam arıyorum, adam” demişti.

Üstüne üstlük, Hatay Buluşmasını tanıtan kitapçığın içine bir de Atatürk resmi koymuştur. Misyoner okullarını kapatan ve misyonerleri Türk çocuklarını Hı- ristiyanlaştırıyorlar diye ülkemizden kovan Atatürk’ün resmi böyle bir kitaba niçin konuyor!?

Öyle sanıyorum ki, verdiğimiz bu birkaç örnek, Müslüman dinlerarası diyalogçuların diyalog adına nasıl bir İslâm anlayışına doğru gittiklerini göstermeye kafidir. Müslüman diyalogçuların İslâm bahçesinde yetiştirmeye çalıştıkları bu acı meyveler, umarım genç nesillerimizi zehirlemez. Bunların en acısı ve zehirlisi de, daha önce de belirttiğimiz gibi tevhid ile teslisi denkleştirme aynileştirme girişimidir.

Şimdi, tartışmasını yapmayı söylediğimiz soruya gelelim: Birçok dinlerarası diyalogçunun da dediği gibi Bekir Karlığa’nın “Allah aynı yollar farklı yaklaşımı doğrudur.”³⁴ yargısının doğru olup olmadığı üzerinde duralım.

Buradan maalesef tam bir sofistik mantık ve zihniyet sergileniyor. Belki, “Her dine göre ayrı Tanrı olmaz; Tanrı Tek’tir” doğru önermesi ve akidesinden hareket ediliyor; ancak bu, her dinin Tanrı tasavvurunun O’na imân şekli olan amentüsünün aynı ve tek tanrı olduğu sonucunu zorunlu olarak doğurmaz. “Tek Tanrı, yollar farklı” şeklindeki Müslüman veya Hıristiyan diyalogçu- ların sloganları, mantık, matematik ve bizzat farklı yollar, yani dinler açısından saçmalıktır; bizzat her dinin kendi akidesine aykırıdır.

Tek Tanrı, Hıristiyanlıktaki teslisin hangi tanrısı olabilir? Baba’ya mı, Oğul İsâ’ya mı, Kutsal Ruh Tanrı’ya mı karşılık gelecektir? Her üçüne de denirse bu, Tek = üç demek gibi bir şey olur. Bunlardan, sözgelimi Baba Tanrı, tek olarak nitelenirse, diğer ikisi artık Tanrı olmayacaklar mıdır? Teslis inancına göre üç tanrı ortak bir cevhere sahiptir; ancak her üçü de ayrı üç şahıstır (persona).



Görüldüğü hepsinin ortak cevheri Tanrı’dır; ama Baba, ne Oğuldur ne de Kutsal Ruh’tur; aynı şey böyle- ce diğerleri için de söylenir. Dolayısıyla ortada üç ayrı şahıs tanrı vardır. Diyalogçular bunu nasıl Tek Tanrı’ya indirgeyebiliyorlar da, “tevhid gibidir” diyebiliyorlar.

Geçmişte Yahudiler gibi bazı Hıristiyan mezhepleri, özellikle Yahya İbn Adî gibi Hıristiyan teologları,


Müslümanlarla tartışmalarında ve bir ölçüde de İslâm’dan etkilenerek, İsa Tanrı, babanın kelâm ve hikmet sıfatının ve Kutsal Ruh da O’nun güç ve kudret sıfatının tecellisidir; o halde durum, İslâm’daki Allah’ ın sıfatları gibidir demişlerdir. Bugün de bazı Cizvit diyalogcu papazlar Müslüman diyalogculara bu öğretiyi tekrarlıyorlar; bunların en bilinen örneği, Th. Michel’dir.³⁵


Diyelim, Müslümanlara yanaşmak için iddia ettikleri gibi Tek Tanrı’nın sıfatları olarak kabul edelim. İslâm’da Allah’ ın sıfatları veya isimleri, yine Allah’ ın kendisini niteler ve Allah’dan başka ve ayrı tanrıların varlığına asla delâlet ve tekabül etmezler. Yani sıfatlarla Allah, hâşâ bir, iki, üç tanrı olmaz. Oysa Hıristiyanlıkta, İsâ’yı Tek Tanrı’- nın kelâm sıfatı ve Kutsal Ruh ’u güç sıfatı kabul edilse bile, bu sıfatlar Tek Tanrı (diyelim Baba Tanrı)dan ayrı varlıksal niteliğe sahip şahıs tanrılara tekabül ederler. Dolayısıyla İsâ’ya ve Kutsal Ruh’ a Tanrı’nın sıfatları demek, tanrıları, Tek tanrı’ya indirgemez. Çünkü bilindiği gibi teslise göre, İsa tanrı ve Kutsal Ruh tanrı, Baba’dan sıfatları olarak birincisi “doğurtma” ve ikincisi “üfleme” yoluyla çıksa bile, İsa’nın kendi başına ve Kutsal Ruh’ un kendi başına ayrı tanrısal varlıkları söz konusudur.


Yahudilikte İslâm’a yakın Tek Tanrı inancı vardır; fakat onların Tanrı hakkında, Tevrat metinlerinde geçtiği şekliyle, Tanrı’ya Tanrılıkla asla bağdaştırılamaya- cak olumsuz nitelikte öğretileri vardır. Budizm’ de ve Hinduizmde tek ve şahıs bir Tanrının olup olmadığı bile tartışmalıdır.

O halde nasıl oluyor da Allah, bu dinlerin Tanrılarıyla aynı ve tek görülebiliyor? Bir dinde her şeyden önce esas olan Tanrı inancı ile bu inancın Tanrı’ya ait bildirilen nitelikleri, isimleri ve fiilleri vasıtasıyla insanda tasavvur ettirdiği tanrı anlayışıdır. Yollar böyle farklı olursa, nasıl bütün dinler Tek ve Aynı Tanrı inancını tasavvur ettirirler?

İhlâs Suresi: “De ki Allah Tek’tir, Samet’tir; doğmamış ve doğurtmamıştır. O’na başka bir şey eşit ve denk değildir.”

Kâfirûn Suresi: “Ey kâfirler! Ben sizin taptığınıza tapmam O halde sizin dininiz size, benim dinim bana.”

Fatiha Suresi:....... Râhman, Râhim Allah ’ ın adıyla... Ancak Sana ibadet eder ve Sen’den yardım dileriz. Bizi doğru yola ilet.. Gazaba uğramışların ve sapmışların yoluna değil” Âmin.

Müfessirlere göre gazaba uğrayanlar Yahudiler; sapmışlar da Hıristiyanlardır.

O halde “Yollar farklı” ise; bütün yollar Tek Tanrı inancına götürmüyor. Zikrettiğimiz bu ayetlerde Allah, zaten farklı yılların Tek Tanrı’ya götüren yollar olmadığını açıkça belirtiyor. Allah’ ın kendinde Tek olması ayrı şeydir; insanların bu Tek Tanrı’yı dinlerinde ve imanlarında tasdik edip etmeleri ayrı şeydir. Dolayısıyla, farklı yollar, insanları farklı farklı Tanrı inancına götürüyor. Allah’ a göre bu farklı ve tevhidçi olmayan inançların ise, hiçbir dini değeri yoktur. Çünkü Allah’ ın tabiatı hakkında yanlış şeylere inanıyorlar.

Bu, “Bütün yollar Roma’ya çıkar” gibi bir şey değildir. Kaldı ki, ancak ve ancak Roma’ya çıkan bütün yollar Roma’ya çıkar; yoksa bütün yollar Roma’ya çıkmaz.

Diğer taraftan, bazı dinler arası diyalogcular “Diyalog, dinlerin inançları ve kelâmî teolojik meseleleri üzerinden yapılmamalı”, “diyalog dinleri birleştirme girişimi değildir” gibi laflar ediyorlardı! Bütün insanlar Tek Tan- rı’ya inanıyor demek ve böylece tevhidi ve teslisi aynı görmek nedir? Bu, kelâmî veya teolojik değil midir? Bütün iman ve inanışları denk ve aynı görmek dinleri bir görmek değil midir?

“Yollar farklı, Allah Tek’tir” önermesi, zaten doğru sonuç vermeyen çelişkili bir önermedir. Yolların farklılığı neden ve neredendir? Eğer Hıristiyanlar da doğrudan Allah, Tek’tir; doğurtmaz ve doğrulmaz deselerdi yollar farklı olmayacaktı.

Örneklerde ortaya koymaya çalıştığımız gibi, çıkarım, diyalog için anladıkları ve anlattıkları İslâm, Hz. Muhammed’siz ve Tevhid ile teslis arasında fark görmeyen, diyalog adına her türlü tavizin verildiği ılımlı başkalaştırılmış bir İslâm’dır.

Ynt: Dinlerarası Diyalog ve Başkalaştırılan İslâm(Yazı Dizisi)

18.Bölüm

İSLÂM’IN HEDEFİ İNSANLIĞIN MÜSLÜMAN OLMASI DEĞİLMİŞ



Polemik Değil Diyalog adlı kitabın “Ortak Söze Gelmek” başlıklı kısmına H.Karaman ile yapılmış bir sohbetin metni veriliyor. “Polemik”e yol açabileceği düşünülen bazı ayetler diyalog için yorumlanırken, şüphesiz doğru yorumlar da yapılarak güzel şeyler de söyleniyor. Müslümanların kafirler ve müşriklerle dostluk kurup kuramayacağı meselesi tartışmasını Karaman şu cümleleriyle bitiriyor: “Şimdi tekrar konumuza dönelim. Bütün insanların müslüman olmaları dinin, Kur’ an’ ın hedefi değildir. Kur’ an’ın hedefi;din özgürlüğü ve adalet çerçeve- sinde,insanların birbirlerine karşı iyi ilişkiler içerisinde yaşadıkları bir dünya düzenidir.Kur’an bunu istiyor” (s .41)

Cümlenin son ifadelerine bir itiraz olamaz : İslam kimsenin zorla ve kılıçla da müslüman yapılmasını istemez. Ancak cümlenin anlamadığımız tarafı insanların müslüman olması Kur’ an’ ın değildir kısmıdır. Karaman, “Kur’ an’ ın hedefi insanları Müslüman yapmak değildir .” şeklinde bir şeyler söyleseydi belki cümlesinin son kısmıyla birlikte değerlendirildiğinde anlamlı olabilirdi; yani derdik ki Karaman, İslam insanların özgür iradesine ve seçimine seslenir, dileyen Müslüman olur,dileyen olmaz gibi bir düşünceyi ifade etmek istemiştir.

Kur’ an’ ın hedefi insanların müslüman olması değilse, Kur’ an’ ın vahyedilmesinin ne anlamı var? Alemlere rahmet,müjdeci ve uyarıcı olarak Hz. Muhammed (sav.) risalatle görevlendirilmiş olması, sadece başka din mensuplarının misyonerlik yapmaları için özgürlükçü bir ortam ve düzen sağlamak için midir? Kur’ an’- da davet ve tebliğ emri hiç yok mudur? Kur’ an’ ın hedefi insanaları müslüman olması değildir derken Karaman’ ın zihninde hidayet Allah’tan dır yargısı; Peygamber’ e “ Sen dilediğini doğru yola eriştiremezsin,lakin Allah eriştirir” (Kasas 56) şeklindeki ayeti veya benzer ayetleri düşünmüş olabilir.Nevar ki, yine de bunlarla Karaman- ’ın kendi yargısı çelişiktir. Çünkü Allah, Hz. Peygamber’ e senin vazifen ancak tebliğdir, hidayet ancak Ben’ im işimdir derken tam da Kur’ an’ ın hedefinin insanların müslüman olması olduğunu belirtiyor.

Kısaca ifade edecek olursak, Kur’an’ ın hedefinin özgür ve adil bir dünya düzeni olmasıyla, aynı zaman insanların müslüman olması veya insanlara müslüman olmaları için teklifte bulunmak çelişki teşkil etmez.

Sonuç olarak diyebilirz ki, diyalog düşüncelerinden verdiğimiz bazı örneklerin de gösterdiği gibi, Müslüman diyalogçuların yaptıkları diyaloğun Hz. Muhammed ‘e ve ümmetine bir faydası olmayacağı açıktır.


Dipnotlar:
¹Gazeteci I er ve Yazarl ar Vakfı, bu amaç I ı ve gerekçe I i 6-7 Haziran 1997 tarihinde İstanbul Hilton Otel’de “Medeniyeti erarası Diyal og” isim I i bir konferans tertip etmiştir. Teb I iğ I eri, “Medeniyet I er Çatışmasından DiyaI oğa” adıyI a İstanbul, 2000 neşretmişI erdir.
²Paton ((D.R.): Breaking Barriers, NaI robi, 1975, Geneva, WCC, 1972, s. 73.
³Aydüz (D.): Tarih Boyunca Din I erarası DiyaI og, İzmir, 2005, s. 20-21.
⁴Neuner (J.) and Dupu I s (S.J.): The Christian FaI th in the Doctrinal Documents of Catho I ic Church, London, Col I ins, 1983, s. 323
⁵Zaman, “Dünya Barışı İçin” ad I ı M.Erişen ve M.Ermek’ in haberi, 10 Şubat 1998.
⁶Flannery (A.): Vatican Concil II, The Conci I iar and Post Consi I iar Documents, Dub I in, 1981, s. 819.
⁷Papa II. John Paul: Redemptoris Missio, Vatican, Roma, 1991, s. 55-57.
⁸Gü Ien (F.): Kur’an’dan İdrake YansıyanIar, İstanbul, 2000, s. 247-248.
⁹Bu nikah I anma olayına eserin 146 no I u dipnotu ile GüI en, Ali el-Muttaki’nin “Kenzu’l-Umma- l” (11/424) ad I ı eserinden dayanak gösteriyor. Ancak rivayetin metnini vermiyor. Orada Hz.PeygamberI e isnad ediI en söz şudur: “Sa’d İbn Cünade’den, Al Iah Resûlü dedi: Cennet’te Al Iah beni İmrân kızı Meryem, Firavun un hanımı ve Musa’nın kız kardeşi ile evIendirece- k...” Bu rivayet farkI ı ravi I erden az çok farkI arI a Taberânî: Mu’cemu’l-Kebîr, VI, 52, no: 5485;
Heysemî: Mecmu’ a, IX, 128, gibi diğer kaynaklarda da geçmektedir. Ancak rivayet sahih hadisi erin kaynağı Kütub-i Sitte’de yoktur.
¹⁰Karayeğen (İ.): “10 Yıldır Doğru Adrestesiniz”, Aksiyon Özel Sayı, No: 470, s Arai ık 2003, s. 5.
¹¹Oruç (M.): Dinierarası Diya i og Tuzağı ve Dinde Reform, 3. baskı, Arı Sanat Yayın i arı, İstanbul, tz. S. 30-31.
¹²Zaman On Line, 9.12.2006, N.Akman: “Kardi - nal Ratzinger Türkiye’de Papa Oldu.”
¹³Hz.İsâ’nın dönüşüyie ilgi i i gösteri ien ayeti erin yorumunda, meşhur tefsirci el-Kurtubi’ye göre, Sahabe ve Tâbi’ûn devrinde yorum ihti i afı çıkmıştır. Bkz. El-Kurtubî: el-Cârni' u li’l-Ahkâmi’l- Kur’ân, Ke i ime, 1934, c. 16, s. 105.
¹⁴Yıldırım (S.): “Saiat ve Se i am Hz. İsa İçin”, Aksiyon, sayı 470, 8 Arai ık 2003, s. 45.
¹⁵Yıldırım (S): Kur’ân-ı Hakîm ve Açıkiamai ı Meâli, İstanbul, 2002, s. 9.
¹⁶Kutsal Kitap, Kitabı Mukaddes Şirketi, İstanbul, 2001, s. 1193.
¹⁷Kutsal Kitap, s. 1374.
¹⁸Batı’da Kur an hakkında en son çıkan kitap i ardan birisi olan “The Cambridge Companion to the Qur’ân” (Cambridge University Press, 2006) adl ı eserde, H.Motzki “Alternatif Accounts of the Qur’ân’s Formation” adi ı makaie- sinde, “Kur^ni ın yazarı Muhammet’tir" demektedir, bkz. s. 59.
¹⁹Mason (D.): Le Coran et la Reveiation Judeo- Chretienne, 2 cilt, Paris, 1958.
²⁰Wickwire (D.): Yahudi, Hıristiyan ve İslâm Kay- nakl arına Göre Kutsal Kitabın Değişmezi iği, İstanbul 1999; Agy.: İlahiyata Ait Bir Kaynak Kitap (Henüz basılmamıştır)
²¹Mil i i Eğitim Bakan i ığı Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi, 5, İstanbul 2002, s. 18.
²²A.g.e., s. 29.
²³A.g.e., s. 29.
²⁴A.g.e., s. 29.
²⁵As i an (A.): Re i igious Plura i ism in Christian and Is i amic Phi i osophy, Surrey, 1998, s. 262.
²⁶Kur’ân: İhlâs Suresi
²⁷Tempo: Sayı 990, 23 Kasım 2006, s. 18.
²⁸Tempo: 990. Sayı, 23 Kasım 2006, s. 19.
²⁹http://arama.hurriyet.com.tr/arsivnews.aspx?id= 218557 (Hürriyet, 18 Nisan 2004)
³⁰Vatan Gazetesi: “Herkes Hıristiyan Olsun”, 22.10.2007.
³¹Zaman, 09.12.2006, C.Uşşak: Diyaiogda Her- kez Kazanır, s. 3 (http:/www.zaman.com.tr/we- bapp-tr/yazdır.do?haber no=465339.
³²The Ho i ey Bib i e, Reviser Standart Version, 2. baskı, 1974, s. 57,dipnot k.
³³Mithat Paşa: Tabsıra-i İbret, İstanbul, 1325H, c.I, s. 181.
³⁴Tempo, s. 18
³⁵Michel (Thomas): Tevhid Çizgisinde Müsi üman Hıristiyan Di iayoğu, Hz. İsa’nın Geri Dönüşü, İstanbul, Yeni Asya Neşriyat, 2004.