Batili anlayista Din

[gulistan_2]

"ilerleme" ve "evrim" prensiplerine dayali modern bati düsüncesine göre insanlik, her gecen gün daha iyiye varan geri cevrilemez bir akisin icindedir. iptidai döneminde tabiat ve tabii hadiseler karsisinda caresizligini hisseden insan, bitip tükenmez umut ve korkular icinde bir takim görünmez güclerin var oldugu sonucuna varmis ve bunlara ibadete baslamistir.

Dinler tarihcisi Max Müller (1823-1900)'e göre, ruhlar olarak idrak ettigi bu gücleri iptidai insanin maddilestirmesi sonucu tanrilar (belki daha dogru bir deyisle putlar) ortaya cikmistir. Müller teorisinin takipcilerinden Edward Taylor, insanligin ilk dinine bu yüzden "animizm" (ruhlara tapinma) adini veirr.

Durkheim (1858-1917)'a göre din, toplumsal bir sürectir. avustralya yerlilerinin gruplarinin birligini temsil ettikleri icin totemlere taptiklarini söyleyen bu sosyolog, toteme gösterilen bu sayginin toplumun genel yapisina gösterilen saygi ve dolayisiyla dini tapmanin asil nesnesinin toplumun kendisi oldugu neticesine varmistir.

Freud (1856-1939)'a göre, sahsiyetin tesekkülü merhalesinde dinin oyalayici bir fonksiyonu vardir. kisinin sahsiyet tekamülünde ilk safha, cocugun anlamadigi bir alemde kendisini tamamen gücsüz hissetmesidir.
bu gücsüzlügün karsisinda cocugun isteklerini yerine getiren ana-baba bir nevi "kadir-i mutlak" halini alir. bilahare, inanclari daha bir sekil kazandigi zaman kisi, cocuklugundaki durumu hatirlatan durumlara kendisini kolayca uydurur. böylece eskiden beri hasretini cektigi "kadir-i mutlak"i baska bir sekil altinda yeniden kesfetmeye hazir ve isteklidir. Din, bu özlemi yerine getiren sistemdir. kisaca, Freud ve onun asrimizdaki takipcisi Erich Fromm (1900-1980)'a göre din, kisinin kendisini gerceklestirme sürecinde hissettigi gücsüzlügünün güvene yönelen bir ürünüdür.

[gulistan_2]

Ynt: Batili anlayista Din

Karl Mark'i en cok etkileyenlerden biri olan Feuerbach (1804-1872)'a göre ise din, insan düsüncesinin insanüstü bir plana aktarilisidir. insanlarin ruhun ölmezligine inanmalari ve ilahi bir adaletin tecellisine baglanmalari, bizzat insanlarin adalete susamisliklarinin mücerred bir düzleme aktarilmasidir. "öte dünya" insani bir istegin sekil degistirmesinden ibarettir. Feuerbach, "hristiyanlik artik yangin ve hayat sigortalarimizla, demir yollarimiz ve buhar gemilerimizle, askeri ve sinai okullarimizla, tiyatrolarimiz ve bilimsel müzelerimizle tam bir zitlik halinde olan sabit bir fikirden baska bir sey degildir" der.

Marx'in din hakkindaki ifadeleri de farkli degildir: "din, baski altindaki yaratiklarin ic cekismesi, kalpsiz bir dünyanin kalbi, ruhsuz olaylarin ruhudur. Din, halkin afyonudur"

[gulistan_2]

Ynt: Batili anlayista Din

Bütün bu, kismen birbirinden farkli, nispeten birbirine yakin bakis acilari icindeki batili filozoflar ve sosyologlarin din tarifleri de belli bir yakinlik arz etmektedir.

Söz gelimi, dini akil nilktasindan inceleyen Hegel (1770-1831) söyle bir taripte bulunur: "her din, temelde kainatin belirli bir tarzda görülüsünden baska bir sey degildir"

Hegel'in takipcilerinden italyan filozof Benedetto Croce (1866-1952) ise dini, "eksik bir felsefe" olarak tarif eder. ona göre din, ruhi hayatin sürekli ve mecburi bir sekli degil, belki gecici bir belirtisidir.
Dini irade acisindan tarif etmeye calisanlardan immanuel Kant (1724-1804) "din, bütün görevlerimize ilahi buyruklar gibi bakmaktir" der.
Dine duygu acisindan yaklasan romantik teorisyenlerden Schleiermacher (1768-1834)'e göre din, "sonsuza karsi duyulan bir duygu ve heyecandan baska bir sey degildir"
Bir ilahiyatci olan Schleiermacher, "Dinin bir cismi, bir de ruhu vardir. Dinin cisminde kurumlar, nasslar ve din binasinin ictimai catisi bulunur. Devleti dinle yönetme yanlilari, dinin cismine iliskin kurumlari sürekli dünya islerini düzenleme ve halki boyun egmeye yöneltmek icin kullandiklarindan, en büyük önemi bu kisma vermislerdir. dinin ruhu ise, tabiat ötesi seylerin, en yüksek degerlerin sezgi ile bilinmesidir" der.

Muasir ilahiyatcilardan Rudolf Otto (1869-1937) ise dini, "husu ile karisik korku, insani hem titreten, hem de kendisine ceken esrarli bir korku" olarak tarif eder.

Batili din tarifleri icinde en kusursuzu sayilan ve birtakim felsefe sözlüklerindeki bir diger din tarifi ise Emile Boutroux'ya aittir: "Din, bilimsel görüs yaninda iman ve his görüsünün hakkini istemesinden ibarettir"

[gulistan_2]

Ynt: Batili anlayista Din

Batili din tariflerindeki ortak noktalar söyle siralanabilir:

a)Din, insanüstü bir kudretin vaz'ettigi bir sistem, bir müessese degil, bizzat insan zihninin mahsulüdür.

b)insan, zayif, aciz, korkak oldugu ve kendi üstünde bir güce dayanmak mecburiyetini hissettigi sahsiyet olusumunun iptidai döneminde bir "tanri"ya inanma ihtiyaci duyar

c)Tabii ilimlerin ve teknolojinin insana tabiat üzerinde hakimiyet kazandirmasi ve tabii hadiselere ilmi aciklamalarin getirilebilmesiyle fonksiyonunu kaybetmeye baslayan din, insan hayatinin belli bir safhasinda artik ihtiyac olmaktan cikacaktir.

d) her seye ragmen, bazi insanlar, gerek davranislarina "ahlaki" bir yön vermek, gerekse birtakim insani hislerini tatmin etmek icin, hangi sekilde olursa olsun, her hangi bir dine inanmaya devam edebilirler

e) Din, his ve ahlak alanindan cikip, ictimai hayati her yönüyle düzenlemeye kalktiginda, halki insanüstü güc(ler) adina kullanip istismar etme heveslisi "din adamlari"nin sömürü araci olur ve buna izin verilmemelidir.

[gulistan_2]

Ynt: Batili anlayista Din

Batili Din Anlayisinin Tenkidi

Gercek dinin naslari yerine bilim ve teknolojinin kati dogmalarinin yön verdigi modern bati düsüncesinin saplandigi yukaridaki pozitivist din anlayisinin gecersizligi ortadadir. 19. Asrin son dönem ve 20. asrin baslarinda Avrupanin icinde bulundugu ictimai, iktisadi, askeri, siyasi ve ilmi ortami insanligin ulasacagi nihai seviye olarak gören bu pozitivist düsünce, birtakim antidemokratik ülkeler disinda artik fazla itibar görmemektedir.

Dini insanlik tarihinin belli birmerhalesine ait fonksiyonunu yitirmis bir vakia olarak gören Auguste Comte (1798-1857)'un bile, hayatinin sonlarinda kendi pozitivizmiyle celisen bir "insanlik dini" pesinde kosmasi, pozitivist din anlayisinin gecersizligini ortaya koyan bir hadisedir.

Ayni sekilde, dün oldugu gibi bugünde, insanlarin büyük cogunlugunun en azindan hayatlarinin belli bir döneminden sonra dine yönelmeleri, devasa bir teknolojinin hakim oldugu batili ülkelerde her gecen gün "seytana tapma, sogana tapma" gibi yeni yeni iptidai dinlerin ortaya cikmasi, insanlarin akin akin telepati, ruh cagirma, büyü, falcilik ve kehanet gibi hurafelerde doyum aramasi ve bütün bunlarin yani sira, insanligin sigorta, sendika, güclü yönetim, holding, ortak savunma ve iktisadi isbirligi paktlari ile güven ve gelecek garantisi pesinde kosmasi; "dinin iptidai insanin zayifliginin bir mahsulü oldugu"; "iptidai ve cok tanrici dinlerin tarihin ilk dönemlerinde yasamis 'iptidai' insanlara ait olup, dinin de temelde insanla birlikte tekamül gecirdigi"; "Dinin, yangin ve hayat sigortalarimizla, demir yollarimiz ve buhar gemilerimizle, resim ve heykel galerilerimizle zitlik icinde olup artik dine ihtiyac kalmadigi" iddialarini cürütmekte ve batidaki dinler tarihi calismalarinin dayanak noktalarini gecersiz kilmaktadir.

[gulistan_2]

Ynt: Batili anlayista Din

Asrin basinda yasayan ve batinin cöküsü adli eseriyle avrupayi sarsan Oswald Spengler (1880-1936) gibi sosyologlar, "bir gün bütün demir yollari, gemileri, dev kentleri ve gök tirmalayanlariyla" dinsiz bati medeniyetinin "etnografik" bir müze haline gelmesinin esiginde bulundugunu söylemekte, Guenon, Alexis Carrel, Max Plank, Pasternak ve Schwartz gibi emsali gittikce artan filozoflar ve ilim adamlari, degisik sekillerde de olsa, dinin en muhtesem bicimde insanligi gercek saadete bir kez daha ulastiracagini ifade etmektedirler..

yine, dini afyon telakki eden ülkelerdeki degisimin yani sira, bu ülkelerde her gün binlerce insanin tevhid dinine kosmasi, islam dünyasinda insanin ferdi ve ictimai hayatinin cikmaza girdigi noktalarda dine dayanmasi ve dinin, hayatin bütününü kusatici özelligini kabul mücadelesi icin yapilan calismalara batidan gelen simdilik ferdi katkilar, pozitivist din anlayisinin iflasinin sahitleri olsa gerektir.

Dinin batili düsünürlerce yapilan tariflerindeki en önemli faktörlerden biri, din denilince akla dogusundan hemen sonra seküler bir kimlik kazanmis olan Hristiyanligin gelmis olmasidir.

bati dillerinde "din" karsiligi kullanilan kelimeler de, bu acidan manidar görünmektedir. sözgelimi, yunancada "din" karsiligi kullanilan kelimenin anlami "korku ile karisik saygi"dir. latince de din "religio" kelimesiyle ifade edilirdi ki, bugün bircok bati dilindeki "religion" kelimesi bu kökten gelir. kelimenin "baglamak" manasindaki "religira" kökünden mi, yoksa "saygiyla kendini toplamak" anlamindaki "religere" kökündenmi geldigi ihtilafliysa da, her halükarda kelime, "Allaha karsi saygiyla karisik bir baglilik duygusu" ifade etmektedir. batida dinin sonunda bir duygu, bir ahlak ve sadece bir vicdan meselesine dönüstürülmesinde bizzat kelimenin ifade ettigi mananin da önemli etkisi olsa gerektir.