İNKILÂP İÇİN NE DEDİLER

[Mufazzal]

Dr. Ahmed Huber, İsviçre

Ben, günlük siyasi olayları yorumlayan bir gazeteciyim. Bu nedenle benim uluslararası emperyalizmin yol açtığı sömürü ve zorbalık konularında konuşacağımı düşünüyor olabilirsiniz. Ancak şurası bir gerçektir ki, biz bugün aynı zamanda büyük bir manevi zulüm ve baskı altında yaşıyoruz. Ben de bu konuda konuşmak istiyorum.

Bir gazeteci olarak, son yıllarda (1980-1984 ve 1985) bazı olayların şaşırtıcı bir biçimde birbirleriyle kesiştiğim gözlemledim. Bu olaylara bir Müslüman gazeteci olarak baktığımda bunların birer rastlantı olabileceğini kabul etmiyorum.

1980 yılından sonra İran İslam Cumhuriyeti'nin gücü ye etkisinin İslam dünyası içinde ve dışında şaşırtıcı bir biçimde artmış olması çok ilginçtir. İslami hareket, İslam dünyasında 1980 yılından beri hızlı biçimde güçlenip kuvvetlenmektedir.

Aynı yıllarda dünyada bazı önemli olaylar ve yıldönümleri yaşanmıştır. Almanya'da, Islahatçı hareketin lideri Martin Luther'in başlattığı hareketin yıldönümü ile Kari Marks'ın 100. ölüm yıldönümü dolayısıyla aynı yılda (1983) törenler yapılmıştır.

1984 yılı, Doğu ve Batı dünyasındaki mevcut siyasal sistemlerin iflas ettiğini, bunların birer parti diktatörlüğü olduğunu anlatan İngiliz yazar George Onvell'in "1984" adlı ilginç kitabının yıldönümüdür. Bilindiği gibi, 1944-45 yılların büyük devleri olan Amerika ve Sovyetler Birliği günümüzde çok zayıf bir duruma düşmüşlerdir. 1987'de Sovyet devriminin yetmişinci, 1988'de Siyonist İsrail'in Filistin'deki işgalinin kırkıncı yıldönümü kutlanacaktır. Ayrıca 1989'da Fransız ihtilalinin iki yüzüncü, aynı yıl Çin komünizmi devriminin kırkıncı yıldönümünü kutlama törenleri yapılacaktır. 1980'den sonra yapılan ve yapılacak olan yıldönümlerinin yanı sıra İslam devriminin gücü daha da gelişip büyümektedir.

İslam devriminin dışında cereyan eden bütün yıldönümü kutlamaları birer çürüme ve zayıflamayı ortaya koymaktadır. Bu yıl-dönümlerinin üzerinde durulması ve düşünülmesi biz Müslümanlar için de gereklidir. Çünkü zorbaların zulüm.ve sömürülerini sağlama almayı amaçlayan bu kutlamalar ve gösteriler birçoğumuzun düşüncesini sürekli meşgul etmektedir. Bu yoldaki düşünceler henüz yeryüzünde güçlü bir konumdadır. Ama, bizlerin de biricik teselli kaynağımız olarak, İran İslam Cumhuriyeti'nin varlığını ve İslam'ın tek kurtuluş yolu olduğunu bilmemiz gelmektedir.

Batı basını İslam devrimini hiç bir zaman desteklemese de, İran'da İslam devriminin yerine oturduğunu ve bundan böyle geriye bir dönüşün göz konusu olamayacağını itiraf etmektedir.

Şimdi, yukarıda değindiğimiz yıldönümlerine bir göz atacak olursak:

Batı dünyasında 1983 yılında, Martin Luther isimli bir Protestan papazın reform hareketinin Yıldönümü kutlandı ama, biz Martin Luther'in gerçek bir reformcu olmadığını biliyoruz. Eğer o, gerçekten reformcu olmuş olsaydı, yaşadığı toplumda gördüğü bidat ve hurafelerle uğraşır, onları düzeltmeye çalışırdı. O, Hıristiyanlıktaki üç tanrı inancım düzeltmek için hiç uğraşmamış, bu konu halkın zihninde şüpheler ve tereddütler uyandırmaya devam etmiştir. Yine, Hz. İsa’nın, Allah'ın oğlu (hâşâ) olmadığını anlamak ve anlatmak çabasını göstermemiş, Hıristiyanlığın yanlış uygulamalarını kaldırma yolunda herhangi bir çalışma yapmamıştır. .

Çağımızda Hıristiyan toplumlar -ister Katolik, ister Protestan olsunlar- büyük bir binalıma sürüklenmiştir. Avrupa toplumunda gözlemlediğimiz sosyal ilişkiler ve bunların sonucu olarak beliren ve gelişen olaylar, bu manevi bunalımın açık bir göstergesidir. Papa'nın durumu bu tespitin dışında değildir.

Martin Luther, mutaassıp bir papaz olarak sürekli İslam'ı eleştiriyor ve "Kur'an-ı Kerim yeryüzünün en tehlikeli kitabıdır, her Hıristiyan onunla mücadele edebilmek için Kur'an'ı okuyup öğrenmelidir" diyordu. Bu söz, Martin Luther'in hayatı boyunca söylediği belki de tek doğru sözüydü. Kur'an'ı Kerim gerçekten de on-dört asırdan beri bütün kafirler ve zorbaların, onların piyonlarının tek korkulu rüyasıydı, onlar için en tehlikeli kitaptı.

Ayrıca hatırlamak gerekir ki, Martin Luther bir Alman prensine mektup yazıp onu İslam tehlikesi(!) karşısında uyarmıştı. Mektubunun bir bölümünde şunları söylüyordu:

"Müslümanlar bize karşı savaşa hazırlanıyor. Eğer buraya kadar ulaşırlarsa Hıristiyan halk onları sevinçle karşılayıp İslamiyet’i kabul edecektir." "Neden?" sorusuna yine kendisi şu cevabı veriyordu:

"Çünkü İslâmiyet’te, sosyal adaleti gerçekleştiren bir vergi düzeni ile zekat müessesesi vardır. Bunlar bizde bulunmuyor. İşte bu yüzden Hıristiyanlar Müslüman olabilirler."

1980 sonrası dönemde yıldönümleri kutlanan ve kutlanacak olan Kari Marks ile Adolf Hitler ve Sigmund Freud'a gelince., işin ilginç yanı, bu üç ünlünün de düşüncelerinin milyonlarca insana empoze edilmesiyle onların Allah'ı inkâr etmelerine sebep olmuşlardır. Bu üçlü, çağdaşı oldukları insanlardan birçoğunu Allah'a imandan yüz çevirtip kendi bâtıl düşüncelerini onlara benimsettiler. Bunlara göre ileri bir toplum ancak bilim ve teknoloji sayesinde oluşabilirdi. Kari Marks'a göre sosyal adalete ulaşmak için sınıf çatışmalarının meydana gelmesi gerekiyordu. Freud'a göre insan davranışlarını ancak psikoloji ve psikiyatri açıklayabilirdi. Biz Müslüman olarak bu teorilerle ortaya atılan görüşlerin İslam dışı oldukları kadar, son derece yanlış ve tutarsız olduklarını da biliyoruz. Bu teorilere önem veren çağımız batı medeniyetinin temelinde Allah'ı inkâr sapıklığı yatmaktadır. Allah inancından kopanlar insanlar problemlerinin çözümünü hep maddi yollar ve araçlarda aradıkları için girdikleri bunalım çıkmazlarından kurtulamıyorlar.

Çağımızdaki zorbalık ve sapıklıkların kökeninde bu batıl düşünce ve teoriler vardır. Bunlardan sürekli olarak felaketler üremektedir. Sadece İran İslam Devrimi, bu yanlış yorum ve yaklaşımların dışındadır. Bu nedenledir ki birçok Doğu ve Batı düşünürü bu devrimi tahlilde ve kavramada güçlük çekmektedir.

İran İslam Devrimi ve getirdiği İslami hareket "Allah-u Ekber’le başlayıp bu temele oturmuştur. Bu devrim, çağımızın devrimi olarak bizlere bir çok şeyler öğretmiş ve zengin tecrübeler kazandırmıştır. Artık çürümeye yüz tutan Fransız, Rus ve Çin devrimleri, hareketlerine odak noktası olarak Allah inancını almadıkları için egemen oldukları toplumları bir takım' parti ve grupların tasallutu altında yaşatmışlardır. Bunlar, Allah'ın hükümeti yerine dinsizlik doktrinini egemen kıldıkları için halkı esaretten başka bir yola götürememişlerdir. Allah'a teslimiyetin yerine ırkçılığı, soy sop veya sim üstünlüğü anlayışım getirmişler; bunun sonucu olarak insanlar büyük facialara ve talihsizliğe uğramışlardır. Bu yaklaşımların ve batıl devrimlerin temel felsefesi materyalizmdir.

Ayrıca belirtelim ki, Fransız ve Rus devrimlerinden bu yana emperyalizmin etkinliği dünya çapında gelişmiş ve insanlığa yeni yeni zorbalıklan bela etmiştir. Ancak şimdi, bütün bu sapıklık ve bayağılıkların zorbalığı karşısında İslam devrimi vardır.

İslam devrimi, Allah'ın yolundadır, bu İlahi yolu takip ederek zafere ulaşmıştır. Peygamber Efendimiz (s.a.a.)'in asr-ı saadetinden sonra, yüce İslam prensipleri gerçek manası ile ifade ve tatbik edilmemiş, ona riayet sağlanmamıştır. İslam devrimi Müslümanlar için olduğu kadar, dünyanın her yerinde yaşayan bütün gayr-i Müslimler için de dikkate değer büyük bir olaydır. Bu devrim, artık gayr-ı Müslimlerin de kalplerinde inkarcılığa ve sapıklığa karşı şüpheler duymasına ve yerleşik düşüncelerinde değişiklikler meydana getirmesine neden olmuştur. Onlar, artık hayat seviyelerinin yükselmesi ve kadınlarına yeni haklar kazandırmak endişesi içinde değillerdir; tam aksine Allah'a iman konusunda yeni arayışlar içinde bulunmaktadırlar. Doğa kanunlarına eskisi kadar ilgi göstermiyorlar ve yavaş yavaş evrene ve insan hayatına egemen olan ilahi kanunların farkına varıyorlar. Şimdilik bu kanuna ne isim vereceklerini bilmiyorlar. Sadece şunu bilmeleri gerekir ki, bu kanuna ancak Allah'ın kanunu denir. Biliniyorlarsa da hissetmiyor değiller. Artık, sosyal ve siyasi hayatlarına yeni düzenlemeler gerektiğini bir ihtiyaç olarak duyuyorlar. Fakat bunu bir türlü bulamıyorlar. Bizler de -ne yazık ki- düşünce ve inançlarımızı onlara yeterince aktarabilmiş, öğretebilmiş değiliz.

Biz Müslümanlar büyük ve değerli alimlere sahibiz. Bu alimler bize sadece dini konularda değil, bütün bilim dallarında yardımcı olan saygın kişilerdir. Matematik, Astronomi, Coğrafya, Tarih v.d. alanlarında değerli alimlerimiz vardır. İnsanlar Batı'da bu çok yönlü alimleri arıyorlar. Bu yüzden insanlık dünyası artık bir takım sorular sorup bunların cevaplarını araştırıyorlar. Onlar, farkında olmadan, sorularına İslami cevaplar bulmaya çalışıyorlar. İşte bu İslami cevaplan, Doğuda, Batıda, Kuzeyde ve Güneydeki tüm kardeşlerimize ulaştırmak bizim vazifemizdir.

[Mufazzal]

Ynt: İNKILÂP İÇİN NE DEDİLER

Bakır Şer’i, Bangladeş

Her devrimin bir harekete geçireni vardır. Muharrik liderdir, harekete geçen ise halktır. Lider, devrim ortamını hazırlar ve halkı nihai zafere doğru faaliyet göstermeye yöneltir.

İran İslâm devriminin diğer devrimlerle karşılaştırıldığında kendine özgü bir yapıya sahip olduğu anlaşılır. Diğer devrimlerde önceden hazırlanan bir ordu veya parti varken, bu devrimde söz konusu olmamıştır. Yani bu devrim tam anlamıyla halk devrimidir. Önderliği, çok dayanıklı ve sonuna kadar uzlaşmayışı ile ünlüdür.

Bu devrim, başlangıcından beri şahlık yönetiminin düşmesi sloganıyla başladı ve geçici hedefler için durmadı. Bu özellik, Fransız ve Rus devrimlerinde yoktur. Meselâ, Lenin, Rusların eski düşmanı Almanlarla işbirliği yapmış ve onlardan yardım görmüştür.

Halk çoğunluğuna dayanan İslâm Devrimi'nde halk merkez ve temeldir. Bu konuda üç özellik dikkat çekicidir,

l- Halkın sevinçli ve coşkulu durumu

2- Ruhaniyet (din alimleri) camiasının öncülüğü,

3-Önderin karakteri.

Şahlık sultası altında yaşayan halk, pek çok zorluğa dayanarak dinç ve canlı kalmayı başarmış ve özellikle zorunlu savaş karşısında gösterdiği cesaret ve kahramanlıkla İslâm'a ve Lider'e olan bağlılıklarını ispatlamıştır. Gerçekten de bu büyük Müslüman millet, şahın tankları karşısında açık göğüsleri ve boş eleriyle eşsiz bir direniş sergilemiştir. Halbuki diğer devrimlerde, kendilerini silahsız sayanlar bile en azından hafif silahlarla donatılmışlardır. Bu devrim sırasında bütün halk kitleleri siyaset sahnesine çıkmıştır.

"Ruhanilik, İran'da özel bir sınıf değildi."

Batıda, Hıristiyan ruhanileri toplum içinde özel bir sınıf oluştururlar. Halkın önderliğini kazanmayı yalnız İran ruhanileri başarmış ve halkı adaletin uygulanmasına, sömürünün sona ermesine, insanların, en iyi biçimde eğitilmesine yöneltmişlerdir. Ümmetin imamı, ruhanilere yol göstermekte ve doğru yolda yürümelerinde büyük' rol oynamaktadır.

Halk kitlelerinin amacı, İslam'ı hayatlarına egemen kılmaktı. İslam da bu insanları mutluluğa ulaştırdı. Ruhaniler de bu fırsattan yararlanarak Hıristiyanlarınkinden çok farklı olan büyük alimler yetiştirdi. İran'da ruhaniler, müstazafların (zayıf bırakılmışların) .yanında yer alan, kanaat sahibi, adalete önem veren ve zahid olan insanlardır. Aynı zamanda şehidler kervanının öncülüğünü de yapan ruhaniler, devrimden önce işkence, hapis, sürgün ve öldürülmeyi göze aldıkları gibi, devrimden sonra da İslâm yolunda fedakârlıkta bulunmaya devam ettiler.

Çağımızda siyasal ve devrimci hareketlere katılmış olan bazı din adamları yok değildir. Ancak bunların siyasi hayattaki etkileri kısa süreli ve sınırlı olmuştur. Halbuki İmam Humeyni'nin önderliğinde, bütün iç ve dış saldırılara, süper güçlerin saldırılarına karşı konulmuş, İslâm düşmanlığına direnilmiş ve sürekli zafer kazanılmıştır. Liderin karakterinde özellikle aranılacak özellikler, onun arif, feraset sahibi bilgin ve dayanıklı olmasıdır. O, bütün tehditlere direnmiş, olağanüstü macera ve düşmanlık girişimlerine karşı irade gücünü ispatlamıştır.

Devrimin ortamının hazırlanması, liderin karakteri, Müslüman halkın öndere bağlılığı, karşılıklı güvene sahip olunması, yardımlaşma ve ruhanilerin varlığı, zaferin önemli faktörlerinden sayılmaktadır.

"Düşman, Allah'ın Hininin zaferine sebep olur."

Şah'ın zulmü devrimin gerçekleşmesine sebep oldu. Şah, İslam'ın kutsal kural ve prensiplerine hakaret edince Müslüman halkı karşısında buldu.

İmam'ın yetişkin oğlu (Seyyid Mustafa) esrarengiz biçimde şehit edilince, imam metanetle "Allah'ın hikmetidir" dedi ve onun şahadetinin kırkıncı gününde halk, Kum, Tebriz, Şiraz ve diğer şehirlerde ayağa kalktı. Böylece bu musibet devrim hareketinde tutuşturucu bir rol oynadı.

"Tağutlar bilmeden İmam'a hizmet ettiler."

Şah ile Saddam'ın arası iyi olduğu için, Irak Baas Partisi İmam'ın Irak'ta iken susmasını istemiş ve İmam da bu isteği reddederek Irak'ı terk etmişti. Baas Partisi, ondan susmasını istediğinde İmam, ceddi olan Resulullah (s.a.a.)'in bir hadisini hatırladı. Resulullah, Kureyş'in yeni tekliflerini ileten amcasına, şöyle buyurmuştu: "Ey amca, Allah'a yemin ederim ki, güneşi sağ elime, ve ayı sol elime yerleştirseler bile, dinimden hiç bir zaman vazgeçmeyeceğim" İmam, bu espriye uygun hareket ederek, aziz İslam bayrağını bırakmadı ve örnek tutumu ile bütün dünya Müslümanların sevgisini kazandı. Verdiği mesajlar binlerce kilometreyi aşıp geniş halk kitlelerini harekete geçirdi. Bu görkemli olaydan sonra Carter, Begin ve Sedat bir araya gelip "Camp David" anlaşmasını imzalayarak mukabil bir zafer elde etmeye, daha doğrusu nefislerini tatmine çalıştılar. Fakat, İmam'ın ortaya çıkışı, Resulullah (s.a.a.)'in bayrağının dalgalanması, geleceği gören İmam'ın sesiyle haykırılan İslam mesajı zalimleri depreme uğramışçasına sarstı.

Devrimin başarıya ulaşmasının sırlarından biri, Batılı ve Doğulu düşmanların İslâm ideolojisini anlayamamasından ileri gelmektedir. Carter ve Brejnev, yaşlı bir insanın boş elleriyle uzak yolların ötesinden Müslüman halkı ayağa kaldırmasına, halkın ona "evet" demesine, gecenin karanlığında damlara çıkıp "Allah-u Ekber" diye haykırmalarına, Allah'a yakarışlarından sonuç alacaklarına inanmıyorlardı. İmam'ın gösterdiği basan ise, Müslüman İran halkını uykudan uyandırıp Allah yolunda şahadet ve fedakârlığa sevk etmesiydi.

[Mufazzal]

Ynt: İNKILÂP İÇİN NE DEDİLER

Mûnire Arife, Amerika

Ben, İslam'da kadının ruhsal ve manevi açıdan yükselişini güçlendiren özellikler üzerinde durmak istiyorum.

Eğer biz toplumu, İslam toplumu diye adlandırmak istiyorsak, Müslüman kadınların toplumda meydana çıkan özel durumlara katılmasını sağlayalım. Benim amacım her şeyden önce Müslüman bir kadının bir fert olarak önemli yapısal özelliklere sahip olduğunun, bunlara sahip olarak kendi görevini nasıl yerine getirebileceğinin üzerinde durmaktır. Yüce Allah Kur'an-ı Kerim'de buyuruyor: "İman ederek üzerlerine düşen görevi yerine getiren kimseler, Allah'a dönecekleri günün korkusunu duyarak hayırlı işler görmek ve mutluluğa ermekte acele ederler ve öncülükte bulunurlar."

Allah (c.c.), her eylemin gerçek biçimini bulmasının ancak Allah'ın gerçekliğini kabul etmekle mümkün olduğunu bildiriyor. Müslüman kadının davranışları, Allah için ona birer şahit olmalıdır. Evet, ben Allah'ın birliğine iman ettim desin ve hareketleriyle de bu inancım kanıtlasın. Bu nedenledir ki Müslüman bir kadın bir kişiyi veya başka bir varlığı ilah diye kabul etmez, O'nun kanunlarından başkasını dilemez. Müslüman kadın, bilinçsiz bir itaatte bulunmaz, Allah'ın gösterdiklerinden başkasını kabul etmez.

Bir Müslüman kadının tüm varlığıyla inancına bağlı olması gayet doğaldır. Allah (c.c.)'dan başka bir yaratıcı olmadığını ve tapmak için bir başkasının bulunmadığını bilir ve Materyalizmin hiçbir kalıbına iltifat etmez.

Şimdi neden Müslüman kadınlar tesettüre riayet etmiyor, namaz kılmıyor, oruç tutmuyor, ve zekât vermiyorlar? Bunun nedeni yalnız ve yalnız iman eksikliğidir. Yüce Allah buyuruyor: "Erkek ve kadınlardan kim Allah'a iman ederek hayırlı bir iyi amel işlerse biz onu hayatının sonuna kadar mutluluk ve esenliğe eriştiririz, iyi amelleri için ona çok büyük bir sevap veririz." (16: 97).

Müslüman bir kadın inancı sayesinde tüm insanlar için bir örnek olur. Orucunu tutar, namazını kılar, güzel davranışlardan mutluluk duyar, şeytani hareket ve arzulara karşı çıkar. O, Rahim ve Adil olan Allah'tan haberdardır. O, Allah'a olan imanı ve sevgisiyle anne, öğretmen ve doktor olup devrimci faaliyetler gösterir.

Acaba, bizimle İran'daki kardeşlerimiz arasındaki fark nedir? Bu fark eğitim ve öğretimden mi, ekonomik nedenlerden midir? Acaba İran'lı kadınlar tümüyle üstün zekâlı olduğu için mi

Kur'an'ın emirlerine yerine getirmektedirler? Acaba bu kardeşlerimiz bunun için uzun yıllar üniversitelerde özel bir yüksek öğrenim mi görmüşlerdir?

Hayır, bunların hiç biri değildir. Ancak, Allah'a inançları ve sevgileri sebebiyle bunları yapmaktadırlar. Onlar yalnız Allah'a bağlılık göstermekte, yalnız O'nun rızasını kazanmak için faaliyet göstermektedirler. Bundan dolayı, yaptıkları işler bu kardeşler için zor işler değildir ve hiçbir zaman da zor olmayacaktır. Eğer O'na sığınırsak bizi başarıya ulaştırır. Eğer O"nu seversek, O'nun istediklerini de yerine getiririz.

Yaşadığımız dönemde, Müslüman olmayan bir toplumda yaşayan Müslümân bir kadın nelere dikkat etmelidir? O, yan İslâmi veya Katolik toplumlarda göze batan bir diken gibidir. O, direnen karşı koyan bir sestir. Siyonizm ve tüm sömürgeciliğe karşı çıkar. O, Allah'a inanan ve İslam ümmeti ile işbirliğinde bulunan, İslam'ın peşinde olan mü'mine bir kadındır. İslamiyet! Seçmek için evinin her köşesinde bir kanıt vardır. O, kocasından, kardeşinden ve oğullarından savaşın ilk safhasında yer almalarını ister. Bugün bu odaya bir bakınız. Acaba buradaki kardeşlerimiz, anneleri tarafından eğitilmiş değiller mi? Elbette onlarda gelecekteki yavrularını böylesine bir eğitimle eğitecekler. Müslüman kadın, kendi ve komşusunun çocuklarım eğitir. Biz eğer çocuklarımızı Allah yolunda mücahit olarak yetiştirmeyi amaçlarsak, kısa bir süre içinde buna uygun bir ortamı bulamayabiliriz. Bu eksiği ancak daha fazla gayret göstererek telafi edebiliriz. Müslüman kadın, dinini komşularına, akrabalarınâ ve hatta uzakta bulunan insanlara tebliğ eder. O, dinini tüm dünyaya, kalemiyle, diliyle, örnek hayatıyla tebliğ eder. O, mü'mine bir kadın olarak İslâm dışı etkenlere mukavemet eder, İslâm ümmetini yönlendirmeye çalışır. O, camide, okulda, hastanede, üniversitede, caddede Allah'a iman etmiş bir insan olmanın şuurundadır.

İslam ümmetinin, Allah yolunda fedakârlıklarda bulunacak mü'minlere ihtiyacı var. Ben, bütün ülkelerdeki kardeşlerime seslenerek, Allah'a gerçek bir şekilde iman etmemiz gerektiğini söylüyorum, İmanımızı dilimizle ikrar edelim^ geliniz bunları dudaklarımızdan alıp gönüllerimize yerleştirelim.

[Mufazzal]

Ynt: İNKILÂP İÇİN NE DEDİLER

Mevlana Eşref Ali Kureyş’i, Pakistan

Ben de sizlere, İran İslam Cumhuriyeti'nde Müslümanların birlik ve beraberliklerinin korunması için yapılanlar hakkındaki izlenimlerimi belirtmek istiyorum.

Biz insanların iyi niyetinden şüphe etmeyiz. -Çünkü her insan önündeki kâğıtlara kaleminin ucuyla yazdıklarından dolayı bir gün Allah'ın huzurunda hesap verecektir. Şüphesiz insanlar iyi ve kötü amellerinden dolayı yargılanacaktır. Peygamber Efendimiz (s.a.a) zorluklar ve musibetlerle karşılaşırsa bile gerçeğin belirtilmesinden çekinmemesini buyurmuştur.

Bugün Müslümanların büyük bir nüfusa sahip oldukları halde zayıf bir donunda bulunduktan açık bir gerçektir. Bunun nedeni de birbirimize düşmanlığımızdır. Allah'a ve son peygamberi Hz. Muhammed (s.a.a.)'e iman ettiğimiz halde, başkalarının onurunu ve kişiliğini incitmeden rahat edemiyoruz. Müslümanların güçsüz düşmesinin nedeni bundan başkası mıdır? Günümüzde Müslümanlar için en önemli sorun, Müslümanların ilk kıblesi olan Kudüs'ün işgalci İsrail'in elinde bulunması ve bunun da tüm Müslümanların şerefini tehdit etmesidir. Müslümanların hayat-lan ile ilgili kararlar küfür saraylarında verilmektedir. İslam ülkeleri, süper güçlerin hile ve oyunlarına tutsak olmuşlardır. O halde şu soruyu sormalıyız: Müslüman milletler daha ne zamana kadar süper güçlerin etkisi altında kalacaktır? Tağuti rejimler her yerde Müslümanları istedikleri zaman katledebiliyorlar. Hiç kimse onlardan ne yaptıklarını sormuyor. İslam düşmanlarının hilelerinden de dostluklarından da uzak durmalıyız. Bunu bizden Kur'an-ı Kerim istemektedir.

Yeryüzündeki tüm kâfirler Müslümanların aleyhinde birleşmiştir, amaçlan da bütün yollan deneyerek Müslümanlara zarar vermektedir. Tağuti rejimler, nasıl olursa olsun, İslam ümmetinin arasında ayrılıklar meydana getirmeye ve aralarındaki birliği bozmaya çalışmaktadır. Bu amaç için milyonlar harcıyorlar. Uşaklarının aracılığıyla Müslümanların birleşmesini önlemek ve birliği, kardeşliği teşvik edenler için tuzaklar hazırlıyorlar. Kötü amaçlarını teşhir edenleri ise öldürüyorlar.

Pakistan'da İslami hareket başladığında bu ülkenin alimleri ve büyükleri her sınıftan insanları bir araya topladılar ve büyük bir çoğunluk onlara uydu. Bunun sebebi onların birliğe önem vermesiydi.

Eğer bir kişi sadece kendisini düşünürse hiç bir şey yapamaz. Ben şahlık döneminde İran'a gelmiş ve bir çok yeri görmüştüm. O dönemde her yerde Allah'a imansızlık göze çarpıyordu. Çıplaklık ve namussuzluk anlatılmayacak derecede ileriydi. İçki, esrar, genel evler, kumar, gazinolar seks filmleri, gece kulüpleri furyası almış yürümüştü. Şahlık rejimi bunları destekliyordu. Mümin ve şerefli insanlar için huzurlu bir yer yoktu. Sonunda Allah, kuvvetini göstererek Salih Müslümanların eliyle mûstekbirleri dize getirerek kudretini ispatladı. İran'da okullar ve camilerden başlayan büyük bir hareket İran firavununu devirdi.

Geliniz, önce Şahlık İran'ı ile şimdiki İran'ın durumunu kıyaslayalım. Şimdi İran'ın hiç bir yerinde içki bulunmuyor, esrar içilmesi ve alış-veriş kesinlikle yasaktır. Gazinoların yerine camiler ve okullara ilgi gösterilmektedir. Hiç bir kadın tesettürsüz (ör-tünmeksizin) evinden dışarı çıkmıyor. Hatta yabancı elçilerin hanımları bile bu kurala riayet ediyorlar. Siz bütün milletin yüreğini cihad sevgisiyle doldurdunuz. Duvarlardaki yazılan okuyorum, siz Müslümanları Kudüs'ün hürriyete kavuşmasına çağırıyorsunuz.

Şah dönemindeki sermaye düzeni yıkılmış ve onun yerine müstazaflar (zayıf bırakılmışlar) için yapım ve onarım cihadı çalışmaları başlatılmıştır. Faiz ve faizcilik sistemine son verilmiştir; Her alanda İslam kanunları egemen olmuştur.

Bu gerçekleri göz önüne alarak, İslam'ı uygulayanlara ve Tağutu yıkanlara neden muhalefet edilmektedir? Bence bu tür eylemlerin İslam'a hizmetle ilgisi yoktur.

Bu konuda İran İslam Devrimini yakından inceleyen bir bilim adamının gözlemleri şöyledir:

1980 yılında Tahran'a gelirken belli bir takım düşüncelere sahiptim. Merak ederek araştırdığım bir çok konuda olumsuz bir kanıya varamadım. Halbuki İran'a gelirken, Ehl-i Sünnete bağlı olanları öldürüyorlar, ruhaniler halkı sömürüyor biçiminde konuşmalar duymuştum. Bu sözlerin doğru olup olmadığını araştırdım, ama böyle bir şey hissetmedim. Bu gibi sözleri devrime karşı olan inançsız kişiler yaymaktadır. Belki de bir gruba bağlı oldukları içindir. İran'daki İslam devrimini Şii devrimi diye tanıtmak, gelecekteki İslâm devrimleri için tehlikelidir. Yeni bir devrimden söz edildiğinde kimse, Vahhabi, Maliki, Şafiî, Hanefi devrimi olacak diyememelidir. Bence bu tür yönelmeler kesinlikle yanlıştır. İslami bir inanca sahip kimselerin bu devrimi anlamak için daha çok dikkat etmeleri gerekmektedir.

Ehli sünnet Müslümanların yaşadığı ülkelerde İslam devriminin gerçekleşmemiş olması nedeniyle fitneye sebep olmak son derece yanlış olur. Biz bütün hayatımız boyunca İslam için çalıştık, rekabet için inanç alış- veriş pazarı açmış değiliz. İslam devrimi bizler için İslam inanç ve ideolojisinin uygulanmasıdır. Biz, Allah'tan başka otorite tanımıyoruz. Bütün çabalarımızda, tağutu ve gayr-ı ilahi hükümetlere karşı kıyam edip ilahi kanunların uygulanmasını istedik. Dünyanın hangi köşesinden İslâmî devrim sesi duyarsak sevinç ve ferahlık duyarız. Bizim için Arap, Türk, Fars farkının önemi yoktur. Biz Hakk ile batıl, İslam ile küfrü tanıyoruz, özgürlük ile zorbalık arasındaki farkı biliyoruz. Biz açıkça İslam düzeni için çalışıyoruz. Biz Hak yolunda darağacına gitmekten bile korkmuyoruz. Çünkü Hak ve hakikat yolu güçlüklerle doludur. Biz eğitimimiz ve bilgimize göre Hakk'ı destekliyoruz ve şüphesiz İran devrimini bir İslami devrim olarak biliyoruz. İyiyi emretmek ve kötüden sakındırmak ilahi bir hükümdür. Biz de Allah'ın hükmüne göre davranıyoruz. Zalimi mahkûm etmek ve mazlumu korumak Peygamberimizin hükmüdür, biz de Peygamberimizin hükmüne riayet edeceğiz. Sıradan bir kişinin İslam devrimine muhalefeti önemli değildir. Ama dindar olan ve İslami bir hükümeti amaçlayan bir kimsenin karşı gelmesi önemli olur. Eğer İran'ın eski yönleriyle bugününü kıyaslarsak, arada çok fark olduğunu görürüz. İslam, İran milletini aydınlatmıştır, çocuktan yaşlıya kadar herkes cihad ve iman sevgisiyle doludur.

İran'a yolculuğum sırasında, oğlunu savaşta kaybeden Tahranlı bir aile ile karşılaşmıştım. Taziyede bulunmak için evlerine gittiğimizde şehidin babası şöyle dedi:

"Ne yazık ki bir oğlum var! Bir tane daha olsaydı, onu da Allah yolunda şehit görmek isterdim."

Bu gibi örnekler halkın Islama bağlılığını göstermektedir. Hakk yolunda hiç bir kimseden, hiç bir şeyden korkulan yoktur.

Bugün küfür dünyası, mümkün olan her yolla İran İslam Devrimine karşı kötümserliği aşılamakta ve Şiiler ile Sünniler arasında ayrılık ve çelişkiler icad etmektedir. Bu ortamda piyonlar tefrika alevini yükseltmektedirler. Bunlar ahireti unutarak, Allah'ın huzurunda ne cevap vereceklerini düşünmüyorlar mı?

İslam milletlerine en büyük darbeyi, dindarlık kisvesiyle dolaşan bu maskeyi takanlar vurmaktadır. İran İslam Devrimine muhalefet edenler, Şah dönemi zulmünü ne çabuk unuttular. O dönemde İslam'dan ve devrimden söz eden kimselerin hapishanelerde organları kesilmekte, canlan alınmakta, bedenlerine elektrik şoku verilmekteydi. İşkence altında binlerce insan İslam devrimi istedikleri için can verdi. şehit düşenlerin sayısı altmış binden, sakat bırakılanlar yüz binden fazlaydı. Ancak böyle fedakârlıklardan sonra devrim zafere ulaştı.

Şimdi Yahudiler, Hıristiyanlar ve Komünistler basın-yayın organları aracılığıyla İslam devrimi aleyhine propagandalar yapmakta, Müslümanları devrime karşı kötümserliğe itmektedirler, devrimin dünya üzerindeki tesirlerini engellemektedirler.

Peygamber efendimiz (s.a.a.) döneminde Yahudi ve Hıristiyanların düşmanlığı bütün Müslümanların malumuydu. Onlar, değişik hilelerle İslam'a saldırmakta, Müslümanlar arasında şüphe ve tereddütler yaratarak onları aldatmaya çalışmakta, Allah'ın son peygamberi olan Hz. Muhammed (s.a.a)'in buyruklarından çıkarmaya çalışmaktaydılar, Müslümanlıkta, birlik ve dayanışma emredilmiş, Müslümanların ayrılık ve çekişmeden sakınmaları istenmiş, ihtilaf yaratanlar Müslümanların düşmanı ilan edilmiştir.

Bugün, bütün İslam ülkelerinde İslami uyanış vardır. Böyle Şii-Sünni ihtilafı ortaya çıkanlarsa, bu İslam'ın aleyhine olacaktır. Bu ayrılıkların yüzünden Müslümanların birinci kıblesi Kudüs bugün Yahudilerin elindedir. Yahudi ve Hıristiyanlar gece-gündüz demeden Müslümanların aleyhinde propagandalar yürütmektedirler. Fakat yeni nesil, bu kısır düşüncelerden bıkmıştır ve Kudüs'ü kurtarmaya kararlıdır. Allah'ın lutfuyla Müslümanların yüreği cihad sevgisiyle dolmaktadır. İslam düşmanlar bu yüzden Müslümanları temel problemlerinden saptırma telaşındadır. Müslümanların ise gelişip güçlenmek için birleşmeleri gerekir. Din alimleri ve aydınların, halkı Kur'an hükümlerini uygulamaya, cihad sevgisine yönlendirmeleri lazımdır. Eğer bir milyar Müslüman birleşirse dünyada hiç bir kuvvet onların önünde duramaz. Şimdi Müslümanların en önemli meselesi, Kudüs'ün Siyonistlerin elinden kurtarılmasıdır.

Ben, İran'da yapılan Cuma imamları kongresine katılarak İran'daki şimdiki durumu araştırdım. Siyonistlerin çabası İslam devrimini yenilgiye uğratmaktı. Şeytani güçler işbirliği yaparak, Sünni-Şii ihtilafını icad edip Müslümanları gerçek hedeflerinde» uzaklaştırmak ve sorumsuzluğa itmek istemişlerdir. Doğu ve Batı kültürünün etkisi altında daha fazla sömürülmeden, birleşerek Allah'ın egemenliğini kurmalıyız. Ancak bu şekilde kurtulabiliriz.

Eğer, binlerce tehlike ve korku varsa; dil, yüreğin yoldaşı olmalıdır."

[Mufazzal]

Ynt: İNKILÂP İÇİN NE DEDİLER

Muhammed Mehdi Şemseddin Lübnan

A- İslam devleti özelliklerinin İran'daki İslamî hükümete uygulanışı:

Bir toplumun politika, idare, yargı, yasama ve yürütme, ekmemi ve diğer alanlarında gerekli düzenlemeyi sağlayan bir siyasi otorite, kavram olarak devlet diye adlandırılır. Bu kavramın içerdiği hususların toplum hayatına yansıması esastır. Yani, onun kültürel varlığı, toplumu oluşturan fertlerin ve grupların hayatını açıklayabilmelidir. Bu üstlenme ve kabullenme köklü ve kararlı bir dayanak olarak toplumun siyasal gelişmesinde ve devletin güçlenmesinde en etkin rolü oynar. Bu temel noktayı önemsemeyen yönetimler, devletin yapısında sarsılmalar meydana gelmesine fırsat vererek çaresizlik içinde polisiye tedbirlere başvururlar. Böyle bir sonuçta toplumda huzursuzluklar artarak siyasal istikrarsızlıklara yol açar. Bunun ardından yasalara başkaldıran ve onu çiğneyen hareketler baş gösterir. Bazen de bu hoşnutsuzluklar bir devrimle sonuçlanır.

Devletin özelliklerinden biri de zorunlu olarak aile fertlerin hayatı üzerine bina edilmiş olmasıdır. Bu nedenle devlet, uyarıcı psikolojik ve diğer etmenlerle yöneten-yönetilen uyumunu sağlayabilmelidir. Ne zaman toplumun yaşama tarzı bu etmenlerle uyumsuzluk göstermeye başlarsa, yönetilenleri meydana getiren fertlerle hükümet arasında bir yabancılaşma oluşur ve böyle bir gelişme hükümetin siyasal düzenini bir takım şüphelere ve güvensizliklere sürükler.

Bu rejimin ve hükümetin, milletinin kültürüyle uyum sağlayıp sağlayamadığını veya bu hükümetin belirgin bir kültür anlayışı olup olmadığını, yönetimin iki temel özelliğe sahip olup olmadığı sorgulanarak belirlenebilir:

l- Egemenliğin yasal temeli,

2- Yasaların meşrutiyet temeli.

Ülke yöneticileri daima bir takım kararlar alır, yürütme organlarından bu kararların uygulanmasını isterler. Yürütme organlarının bu kararlan uygulamasıyla devletin egemenliği sağlanmış olur. Ancak burada şu soruyu sormak gerekiyor: Acaba bu egemenliğin asıl sahibi olan kaynak, yöneticilere hükmetme hakkını veriyor mu? Egemenliğin yasal temeli, o toplumun kültürel varlığından kaynaklanmasıdır. Başka bir kültürün egemenliği altına sokulmak o toplum için yasal değildir. Bazen bir toplumun bir başka kültürün egemenliğini kabulü zorunlu hale gelebilir. Ama bu, kesin ve değişmez, her zaman için geçerli bir kural değildir.

Devletin yasama organları toplumsal konuların tümünü içeren yasalar çıkarır ve hür insanlardan oluşan halktan bu kanunlara itaat edilmesini isterler. Hükümet, yönettiği kurumlar aracılığıyla bu yasalar uygulamaya ve korumaya çalışır. Yasalara karşı çıkanlara ise cezalar uygulanır ve özgürlüklerini kısıtlayıcı önlemler alınır. Acaba devlete bu biçimde itaat edilmesini öngören yasalar gücünü hangi kaynaktan almaktadır?

Kanunların meşruluk ilkesine uygunluğu, toplumun köklü ve canlı kültür hayatına uyumuyla anlaşılabilir! Ancak bu şekilde yasalar milletten kaynaklanmış olur. Bunun dışında bu yasalar, başka kültür ortamları için yasal sayılsa bile bu imletin nazarında meşru değildir. Bu temel vasıflara sahip olmasıyla bir devlet İslami, Hıristiyan, Yahudi, kapitalist, sosyalist vb. isimler alabilir. Bu devletler de bu genel kurallara aykırı davranamaz.

Bu temel özellikleri göz önüne aldığımızda, İran İslam Cumhuriyeti'ne tam bir İslam devleti ve hükümetine de İslam hükümeti diyebiliyoruz. Çünkü İran milletinin kültürü İslam kültürüdür. Bu millet kanunlar ve ahlak yönüyle olsun başka kültürlere iltifat etmeyen Müslüman bir millettir. İslam devrimi öncesi dönemde kendisine yamanmak istenilen gayr-ı İslami yaşantı özentilerinden silkinip kurtulmuştur. Önceki dönemlerde halkı İslam'a yabancılaştırma yolunda birçok şeytani gayretler sarf edilmiştir. Bu çabaların amacı batı kültürü ve medeniyetini İslam kültürü ve medeniyetinin yerine geçirmekti. İslam'ı hayattan kopuk soyut bir kültüre dönüştürmekti istedikleri. Bu amaca ulaşmak için gösterilen cabalar ve sarf edilen paralar sonuca ulaşamadı, planlan yenilgiye uğradı.

İran İlam Devrimi'nden sonra kurulan İslam Cumhuriyeti'ne saygı uyandıran bir kaç olay:

l-Özgür bir seçim:

Millet, devletin yönetim biçiminin İslam Cumhuriyeti olmasını kendi özgür oylarıyla tercih etti. Halkın kendi kültürü olan İslam'a uygun yönetimi belirleyen bu seçimin toplumun büyük çoğunluğunun tercihi oluşu, kurulan devletin temelini güçlendiren önemli bir dayanak olmuştur.

2- İslam Cumhuriyeti'nin seçimlere uygunluğu:

Egemenliğin temel dayanağı olan İslam fıkhına uygu olarak biçimlenen bu seçim büyük bir dikkat ve açıklık ile gerçekleştirildi. Seçimden sonra işbaşına gelen devlet ve hükümet yöneticileri tümüyle İslam kanunlarına sadık kaldılar ve devlet kurumlarının çalışmaların! Düzenlerken İslam esaslarına riayet ettiler. İran İslam Cumhuriyeti, yasal sorunlarını çözümlemek üzere yasama organı olarak İslamî Şura Meclisini tesis etti. Kanunların İslam şeriatına uygun olarak yapılmasını kontrol etmek üzere yüksek denetim heyeti unvanı ile anayasayı korumayı gözeten bir şura oluşturuldu.

Bütün bu çalışmalar, devletin yasal egemenliğinin kaynağının, hükümetin onayladığı kanunlarla birlikte İslam kanunları ve prensiplerine dayandığını göstermektedir. Bu altyapı, yasama kuruluşlarının ve yönetimi denetleyen kuruluşların oluşmasına neden olmuştur. Böylece İran'da yönetim mekanizmasının bir İslam devleti olarak işlemesi için gerekli hukuksal tedbirler alınmış, devletin İslamiliği konusunda tereddüde yer verilmemiştir.

Devrimden önce devlet kuruluşları eski yönetim düzeninin esaslarına bağlıydı ve düzenin kültürel anlayışına uygun bakış açılarını yansıtırdı. Bu görüşlerin tümü, batı sömürgeciliğinin İslam dünyasına yerleştirmeyi arzu ettikleri İslam dışı anlayışları ifade etmekteydi.

Bu yaklaşım devletin teşkilatlanmasına mahsus değildi, kurumların faaliyetine, yönetim düzeninin önemli sorunlara getirdiği çözümlere de yansımıştı. Bir başka deyişle devlet kuruluşlarına egemen olan anlayış, yönetimin benimsediği batılı görüşlere uygun düşüncelerden kaynaklanıyordu. Bu kurumların yönetici ve sorumluları doğal olarak ülke yöneticilerinin felsefî anlayış ve kültürel kabullerine uygun kimselerdi. Bu kurumlarda görev almak için yetiştikleri ortam bu düşünceleri benimsemelerini gerektiriyor ve buna zorluyordu. Bu nedenle İslam Cumhuriyeti'nin ilanından sonra eski düzenin kurumlarıyla yeni oluşturulan İslam kurumlan, Müslüman millet, ümmetin imamı İmam Humeyni’nin. Önderliği ve İslam Cumhuriyeti arasındaki çelişki ortaya çıktı, Îslami yönetimin yapması gereken hizmetlerden biri de kurumlar arasında uyumu sağlamak böylece devlet ile halk arasında sağlam köprüler kurup ilerlemeyi sağlamak için bu kurumlarla ilgili yeni düzenlemeleri gerçekleştirmekti. Bu köprünün yokluğu eski dönemde devlet ile halk arasında büyük uçurumlar meydana getirmiş, ayrılık ve uyumsuzluğa neden olmuştu. İslam Cumhuriyeti yetkilileri bu konuda gerekli düzenlemeleri yaparken birçok güçlüklerle karşılaştılar. Çünkü getirdikleri değişiklik sadece bir siyasi değişiklik değildi. Şahısların değiştirilmesi, bir ferdin bir makamdan alınıp yerine başkasının getirilmesi sorunun çözümlenmesi için yeterli olamazdı. Çünkü önemli olan bu kurumların işleyiş ve çalışma anlayışında köklü bir değişimin gerçekleştirilmesiydi. Bunun için bu kurumların yönetimi ve hizmetlerini görecek şahısların İslami görüşlere ideolojik açıdan da vakıf olmaları, hizmetleri görürken bu ideolojiye uygun siyaseti uygulayabilmeleri, yönetime egemen olan genel İslamî ilke ve yaklaşımları kavramaları gerekliydi. Bütün bunlar kolay değildi. Bu konuda büyük güçlük, birçok kuruluşun eski rejimin anlayış temelleri üzerine kurulmuş olmasından ve şimdi bunlardan İslami amaçlara uygun hizmetler beklenmesinden kaynaklanıyordu. Bu nedenle kuruluşların yeni işlevlerine uygun değişimi tamamlayabilmeleri birden bire değil, ancak zaman içinde gerçekleşebilecektir. Bu değişim tümüyle gerçekleşene kadar daha bir süre yurt içinde ve dışındaki devlet kuruluşlarının yanlışları ve eksikleri görülebilecektir. Bu hatalardan ve eksik yönlerden söz eden kimselerin İran gibi büyük bir devletin değişiminin çok kısa zamanda ye çok kolay olmayacağını da göz önüne almaları gerekir. Ayrıca bu sorunların sadece devrimden sonra ortaya çıkmadığını, büyük bir bölümünün sosyal ortamın fesatlarından, İslam Cumhuriyetini hazmedemeyen bölge devletlerinin teptiklerinden ve hataları büyütmeye çaba göstermelerinden destek aldığını da unutmamak doğru olur. Birçok merkez, mevcut bazı hatalardan, hatta uydurulan hatalardan yararlanıp İslam Cumhuriyeti'ni olduğundan başka türlü göstermeye planlı bir biçimde özel çaba sarf etmektedir. İslam Cumhuriyeti yönetimi eski ve yeni kuruluşların İslamî amaçlara uygun biçimde hizmetler vermesi yolunda şimdiye kadar büyük adımlar atmış olup, kuruluşların İslam devrimine kısa sürede gösterdiği büyük uyum, büyük çoğunluk tarafından takdirle karşılanmaktadır.

Toplumlar, içinde bulunan organların durumundan doğrudan etkilenen canlı varlıklar gibidir. Toplumu oluşturan fertler ve gruplar iç ve diş şartlardan mutlaka bazı tesirler alır. Bu doğal bir neticedir. Dış dünyaya ve iç dinamiklere sağır. Bir toplum düşünülemez. Tarih, kapalı kabile toplumlarının zayıflayarak zamanla yokluğa sürüklendiğini kaydetmiştir. Bu nedenle bir toplum, doğal olarak sosyal ortamıyla ve çevre dünya ile alış-veriş içinde olup kendini geliştirebilmelidir. Böyle bir toplumun hayatında iki tavır görülebilir. Ya bu toplumun sosyal bir derinliği olan ve saygı ile sahiplenilen bir kültürü yardır. Bu toplum, yaşayışını kendi kültürüne göre düzenler. Ya da bu toplumun köklü bir kültürü yoktur, böyle bir zenginliğe sahip olma şartlarım elde edememiştir. Birinci durumdaki bir toplum, kültürel ve medeni şahsiyetini koruyarak diğer toplumlarla ilişkilerde bulunabilir, faydalanır ve faydalandırır. Ama ikinci durumdaki toplumun tanışacağı bir başka toplumun kültür ve uygarlığına verebileceği yoktur. Böyle bir durum, güçlü ve zayıf iki kültür arasında bir savaşı gösterir. Doğal olarak zafer üstün kültüründür. Kültür ve uygarlık açısından yoksul olan toplum ister istemez kendisinden üstün gördüğü kültür ve uygarlığı benimseyip onun tesirinde kalacaktır.

İran toplumunun bu mesele ile ilgisi hakkında şunu söyleyebiliriz: İran toplumu, İslam ümmetinin bir parçasıdır. Bu ümmet ise tümüyle bir kültür mücadelesini yaşamaktadır. Emperyalist ülkeler yüzyıllardan beri İslam ümmetiyle bu mücadeleyi sürdürmektedirler ve şimdiki durumda teknik ve askeri güçlerinden yararlanıp İslam dünyasının bu alanlarda düştüğü zaaflardan istifade ederek amaçlanın gerçekleştirmek istemektedirler.

Birinci hedefleri, İslam kültür ve medeniyetini, kanunlarım, düşüncesini ve ahlakını zihninden ve gönlünden uzaklaştırmaktır. Bunun ardından gerçekleştirmek istedikleri, batılı hayat tarzını, batı kültürünü ve değerlerini Müslümanlara benimsetmektir. Bunun adını da çağdaşlaşma olarak yaymaktadırlar. Emperyalistler, lalam ülkelerinde işbirliği yaptıkları kişi ve çevreler aracılığıyla bu yolda birçok çalışmalar yaptılar. Bu çabalarla Müslüman toplumlarda saygın insan kişiliğine, bu kişiliği kazandıran erdemlere, İslamî toplumsal ilişkilere, İslamî düşüncelere, İslam'ın öngördüğü kadın-erkek ilişkisi düzenine tüm İslami ölçü ve değerlere ısrarla, sürekli olarak saldırdılar. Bu saldırılarda başarıya ulaşarak İslamiyet’i insanların zihin gönül ve vicdanlarından, yaşayış düzenlerinden uzaklaştırmak istediler.

Sömürgeciler için İran milleti, bu korkunç mücadeleye gerekli görülen bir hedefti. Eski rejim bu Müslüman millete batı kültürü ve medeniyetini empoze ederek, inandıkları İslam'ı özüne yabancılaştırılmış bir şekilciliğe ve anlamından uzak bazı ibadetlerden ibaret bir dine dönüştürmek istedi. Diğer İslam ülkelerinde yapıldığı gibi İran'da da hayatın tüm boyutlarını İslam'dan koparmaya büyük çabalar sarf edildi. İran milletine karşı sürdürülen bu kültürel savaşta batının zaferini önleyen tek engel İslam alimleri ve İslami kültür yuvalarının sabırla ve azimle devam eden gayretleriydi. Nitekim bu alimler, İmam Humeyni'nin önderliğinde zafere ulaşan kıyamdan sonra bu amansız savaşı batının aleyhine çevirmiş, batı kültürü ve medeniyetini geri çekilmeye mecbur etmişlerdi. Elbette batılılar kültürel saldırılarını bütün güçleriyle sürdürmek için her fırsattan yararlanmaya önem verdiler. Bu faaliyetler İran toplumunda fertlerin günlük hayatında eskiye göre azalma göstermekle birlikte etkili olmaya devam etti. Bu alanda savaş Müslümanların lehine seyrederek, ama bütün şiddeti ve ciddiyetiyle sürüyor.

Batı medeniyetinin tehlikeli etkilerinden biri de Müslüman İran halkına karşı takındığı siyasi tavırdır. İran İslam Devrimi'nden sonra süper güçler tüm teknik imkanlarını diğer ülkelerin de İran'a karşı siyasi tavır almalarım sağlamak amacıyla kullanmaya başladılar. Eski rejim batı dünyasının gölgesinde büyük hatalar işleyerek Siyonist rejimle ilişki kurdu, onu uluslararası ilişkilerde bir devlet olarak tanıdı. Amerika'yı İran halkının ekonomik, siyasi ve kültürel hayatına müdahale ettirdi. İran İslam devrimi gerçekleştiğinde bu onursuz ve batı sömürüsüne hizmet eden siyasal ve ekonomik manzara aynen devam edemezdi, mutlaka arınmaya ihtiyaç vardı. Bu yüzden Iran İslam Cumhuriyeti'nin üstlendiği en büyük görev geniş çaplı bir kültür devrimini başlatmaktı. İslam devrimi kadroları, bu yolda başlattıkları yol gösterici çalışmalarla tüm kültür hayatını yeni bir düzenleme ve canlılığa kavuşturabilmeliydi. Bundan böyle İranlı Müslümanlar özgürce bağımsız İslami şahsiyet sahibi olmaya yakışır, davranışlarda bulunabilmek', dış dünyayı taklide ihtiyaç hissetmeyecek düzeye gelebilmeli, halkın özlediği ve gizlediği İslami şahsiyet özgürce ortaya çıkıp yenilenebilmeliydi. Elbette bu kısa zamanda tümüyle başarılabilecek kadar kolay bir mesele değildi. Özellikle günümüzde psikolojik propaganda araçlarının (radyo, televizyon, teyp ve video gibi) ileri tekniklerle ulaştığı merhale göz önüne alınırsa bu problemi ne kadar güç bir çözüm beklediği anlaşılabilir. Bu, kolay ve basit bir mesele değildir. Bu nedenledir ki, İslam Cumhuriyeti'nin başlattığı İslami kültür mücadelesi karşı propaganda ve zıt çağrılarla karşılaşıp çatışıyor.

D) Önderlik ile milletin uyumu ve birliği

İslam Cumhuriyeti'nde önderlik ile millet arasında mevcut uyum, hayatın en güzel yönlerinden biridir ve özellikle dünyada eşi olmayan bir olaydır. İslam Cumhuriyeti sayesinde gerçekleşen bu önderlik ve millet arasındaki birliğe başka bir millet ile önderi arasında rastlanmamıştır. Bu gerçeği iyi bilen İslam devrimi düşmanları özellikle bu birlik ve uyumu bozmak için çeşitli kirli plan ve propagandalar başlatmış ve bunlara büyük önem vermişlerdir.

Dünya tarihinde başka büyük devrimler de gösterilebilir ve millet ile önderlik arasında birliğe rastlanabilir, ama bu birliğin devam etmesi, yıldan yıla kökleşip yaygınlaşarak güçlenmesi İslam Cumhuriyeti'nin bir özelliği olmuş ve onu dünyada diğer hareketlerden üstün kılmıştır. Bu mübarek birliğin sağladığı güç ve dayanıklılık ile İslam Cumhuriyeti savaş boyunca uğradığı askeri ve ekonomik ambargolara, uluslararası engellemelere dayanabilmiştir. Bu birlik, önderin ve milletin Müslümanlığından, devrimin İslam devrimi olmasından, siyasal düzen ile milletin dünya görüşü ve İslamî kültürünün birliğinden kaynaklanmıştır. Yüce önderin politika, kanun ve pratikte sergilediği tutumları bu düşünce, kültür ve görüş birliğinin en güzel örnekleridir. İran'da İslam Cumhuriyeti'nin kurulması, Müslüman halkı yeniledi, düzeniyle millet arasında barışı sağladı, aradaki mesafeleri kaldırdı, fert ile toplumun manevi yapısı ile rejim arasındaki uyumsuzluğu ortadan kaldırdı, huzuru gerçekleştirdi.

E) Yeni yasama sistemi ile yeni devrim kuruluşlarının planlanması:

İslam'ı irtica olarak telakki etmek, batının İslam dünyasına karşı sürdürdüğü kültürel saldırılardan biridir. Şunları diyorlar: "İslamiyet gericiliktir, yeni bir hayatın temeli olamaz ve bu anlayış çağdaş yaşamın temeli olan bilimsel gelişme ve örgütlenmelerle bağdaşamaz... İslamiyet belki geçmiş yüzyıllarda bir siyasal düzen olarak toplumları yönetmeye yeterli olabilirdi. Fakat eski çağların ve o şartların geride kalmasıyla İslamiyet o yetkinliğini kaybetmiştir... İslam için söylenebilecek en iyi söz onun bir din olduğunu belirtmekti. Dinin ise siyasi hayatın yönlendirilmesi ve yönetilmesiyle hiç ilgisi yoktur. Din sadece manevi bir duygudur, dünya işleriyle, bilimsel konularla karıştırılmaması gerekir..."

Müslüman erkek ve kadınlardan birçok nesil, batılı okullardan, üniversitelerden mezun olmuş, batılı yazarların kitaplarım, gazete ve dergilerini, televizyon ve sinema filmlerini izleyerek bunların yansıttığı kültürden etkilenmişlerdir. Bu kültürü benimseyen nesiller, ülkelerinde yönetimde görev amca bu kültüre uygun düzenleme ve uygulamalara girişmişlerdir. Biz ve diğer İslam milletleri bunlarla karşılaştığımızda şaşkınlık ve endişe içinde kalıyor, onları reddediyoruz. Biz, İslam'dan bir hayat düzeni olarak bahsettiğimizde veya bu görüşleri belirttiğimizde de onların zihinleri ve kalpleri korkuyla doluyor. Hemen bu görüşlerimizin karşısına dikilip İslam'ın siyasi hayata ve medeniyete bir yararı ve etkisi olamayacağını ileri sürmüşlerdir.

İran'da İslam devrimi gerçekleşti, İslam Cumhuriyeti düzeni ülke yönetimini ele aldı ve İslamiyet’e dayalı olarak yasama organları teşkil edilerek İslami yasalar çıkarılarak tüm işler İslam'a göre yönetilip yürütülmeye başlandı. Oluşturulan bu organlar ile devrimin gerçekleştirdiği hizmetlerle çağdaş İslam uygarlığının işaretleri görülmeye başladı. Eskiden baskı altına alınıp yok edilmek istenilmiş olan İslam uygarlığı, İslam devriminden sonra tüm alanlarda gerçek varlığım ortaya koydu, İslam'ın bir hayat düzeni olduğum, bir ülkeni her bakımdan bu düzenle yönetilebileceğini ispatladı. Bu devrim, bu mühim konuda tanık bir ümmet oluşturdu. Bu dengeli ve ortada yürüyen ümmet, politika ve uygarlıkta dünyaya örnek olacaktır. İran İslam Devrimi, İslam'ın hayatın değişiklik ve ihtiyaçlarına uygun düzenlemeleri özünü yitirmeden getirebileceğini de göstermiştir.

F) Kültür dünyasının pusulası ile yüzleşme:

İslam devrimi, Batı ve Doğu'ya egemen uygarlıkların bildirdiklerinden apayrı bir yöntemle gerçekleşti. Bu devrim ayrıca, dünyadaki mevcut kutuplaşma mantığını da, dünyaya egemen olan uluslararası siyasal düzeni de tümüyle reddetmektedir. İslam devrimi, dünyaya egemen olan düzenlerin karşıtı olan bir uygarlığı temsil ediyor. Bu devrim ile İslam uygarlığı dünyaya bambaşka bir yaklaşımı getirmektedir. Bu devrim dünyaya yeni bir kültür ve uygarlık getiriyor, pratikte ortaya örnek bir ümmet canlandırmıştır ve bu örnek çok şey söylemektedir.

Böylece anlaşılıyor ki, İran İslam devrimini gerçekleştirenler, İslam Cumhuriyeti'nin ister istemez Doğa ve Batı'nın dünyayı saran hileleri ile karşılaşmak zorunda olduğunu görmüşlerdir. Bu devrim dünyada üçüncü bir devin doğuşunun pırıltılarını yansıtmaktadır. Bu üçüncü güç, insanlığın, dünyayı kendisine köle yapmış olan süper güçlerden ve insanlığı felakete sürükleyen batı uygarlığından kurtulması şartlarını gerçekleştirecektir.

Yukarıda değinildiği üzere anlaşılıyor ki İslam Cumhuriyeti tüm insanlığı ilgilendiren konularda bir kenara çekilip izole olmak niyetinde değildir, sabır ye direnişle bu meselelerle ilgili planlan bozmayı tercih ediyor. İslam Cumhuriyeti kuruluşundan bu yana geçen kısa süre içinde iç ve dış meselelerde üstün basanlar elde etti. Hükümet sisteminin değiştirilmesinde, sosyal hizmetlerin yaygınlaştırılması, savaş şartlarında ekonominin sağlıklı bir yapıya kavuşturulması ve uluslararası politika ortamında önemli adımlar atmıştır.

İran İslam Cumhuriyeti, düşmanlarının saldırılarım, şahadet severlik ve cihad inancı ile reddetti. Hileci ve nifakçılara adalet uygulayarak nifakı köklü bir yenilgiye uğratırken samimi bir cevap vermiş oldu. Bütün başarılar yönetimin benimsediği İslamî programların bereketiyle, İslam'ın gücüyle sürekli gelişiyor.

G) İçerde ve dışarıdaki müstazaflara hizmet, Ümmet ve Müslüman kitlelerle diyalog:

İslam Cumhuriyeti'nin özü ve temeli, onun bütün çerçevesini çizen ve tutumlarını belirleyen İslam'dır. İslam Cumhuriyeti, İslam tarihinde ilk olarak devleti toplumun hizmetçisi olarak görüyor. İslam, devleti sadece polis ve asker gücü olarak değil, halkın yaşadığı hayatın sorumlusu olarak da değerlendiriyor. Bu görüş İslam'ın uygulama alanlarında apaçıktır. Açık bir örnek olarak Hz. Ali (a.s.)'ın, Mâlik Eşter'e gönderdiği fermam gösterebiliriz.

Politik açıdan İslam Cumhuriyeti'nin İran'da varlığı, İslam'ın bir kavim ve ırka mahsus yönetim anlayışını kabul etmediğini, bütün Müslümanları dikkate aldığını gösteriyor.

İslam Cumhuriyeti bu ümmetin tümünün sorunlarıyla ilgilenir ve çözüm için ümmetin güçlerini bir araya getirmeyi organize eder. İslam Cumhuriyeti aynı zamanda tüm ümmetin sorumlu olduğu İslam'dan sorumludur. İslam Cumhuriyeti ile ümmet arasındaki ilişki, gevşeyen ve azalan politik ilişkilerden çok ilerdedir. İslam Cumhuriyeti'nin bir taraftan iç ve dış mustazaflaria1 diğer taraftan kendi milleti ve bütün Müslüman toplumlar arasında gözettiği birlik ve dayanışma, İslam'ın Ölümsüz gerçeğinin ifadesidir.

H) İslam Cumhuriyeti'nin İslami siyasal düşünceye etkisi:

İslam Cumhuriyeti'nin kurulması ve uluslararası ilişkilere getirilen düzenlemeler "Ne Doğu, Ne Batı" politikası, içerde idari teşkilatlanma konusunda gözetilen hususlar, İslam devriminin ilk ve genel özellikleri hakkında önemli bilgiler vermektedir. İslam devrimi bütün bu uygulamalarıyla ümmetin bilgi ve tecrübelerine yeni zenginlikler kazandırmıştır. Devrimden önce, İslam dünyasındaki hareketler ve partiler, milli devletlerin politikalarına ve ülkenin Avrupalılaşması görüşüne bağımlıydı. İslam Cumhuriyeti, yönetime egemen olunca İslami dünya görüşü uygulanmaya, İslam'ın siyasal, ekonomik ve kültürel yaklaşımları ortaya çıkıp, pratikteki durumunu gösterdi.

İslam Cumhuriyetine karşıt güçler, İran'a ekonomik ambargo uygulayıp onu dünya politikasından tecrit etmeye çalıştılar, ülke içinde fitne ve kargaşa ortamı yaratmak için ellerinden geleni yaptılar ve yedi yıldan beri süren Irak savaşını başlattılar.

Bütün engellemelere' rağmen, İslam devriminden sonra İslam düşüncesi ve ideolojisi kendi tezini bütün anlam derinliği ve genişliğiyle zenginleştirip anlaşılır kılmıştır. Devrimden önce bu husus büyük ölçüde ihmal edilmişti.

Bunun dışında İslam devrimi, ülke yönetimi, yeni yasaların meydana getirilmesi, ekonomik büyüme politikasının uygulanması, dış politika ve savaş meselesiyle ilgili gerekli tedbirlerin alınması, uluslararası ilişkileri yeni bir anlayışla düzenleme gibi bütün politik ve sosyal konularda büyük gelişmeler sağlamıştır. İslam devrimi, kurulan İslam Cumhuriyeti yönetimi ile İslamî siyaset düşüncesini canlandırıp geliştirdi ve İslam Cumhuriyeti uluslararası politikada güçlü varlığını ortaya koydu.

İslam'ın dünyada üçüncü bir büyük güç olarak uluslararası politikaya ağırlığını koyabilmesi için, İran'a destek olmak gerekiyor. Böyle bir gücün iki bloğun karşısında varlığını hissettirmesi üçüncü dünya ^halkının büyük ölçüde yararına olacaktır.

î) İslam Cumhuriyeti ve bilimsel -teknolojik gelişmeler:

Bilim ve teknoloji konusunda, İslam Cumhuriyeti'nin yaklaşımı tümüyle İslami bir görüştür. İslam'ın bu konudaki bildirdiklerinden farklı bir görüşü yoktur. İslamiyet bu konuda müspet bir görüşe sahip olduğu için İslam Cumhuriyeti bu alandaki gelişme ve çabalara kollarım açmıştır. Batı kültürünün birçok Müslümancın zihninde bıraktığı aldatıcı düşüncelerden birisi de İslam'ın bilime karşı olduğu ve değer vermediğidir. Bunun için Müslümanların bilimde ileriye gidemeyeceğini iddia etmektedirler. Bu aldatıcı propagandalar genç Müslümanları İslam'dan uzaklaşmalarını amaçlamaktaydı. Böylece gençleri kendi amaçlarına hizmet için yönlendirmek istemişlerdi. Bu propagandalarla gençlere İslam devletinin kurulmasını istemekle, bilime karşı çıkmanın aynı şey olduğunu iddia ediyorlardı. İslam devletini geriye dönüşü isteyen bir devlet olarak tanıtmaya çalışıyorlardı. Bu iddiaların yalan olduğunu düşünce olarak ispatlamak kolaydı, ama İslam Cumhuriyetinin kurulup bilime uygulamada büyük hizmetlerin ve katkıların sağlanması ortaya canlı bir örnek koydu.

Bilim, Müslümanlara veya Hıristiyanlara bağımlı olmayan tarafsız bir konudur ve onun dine karşı olduğunu söylemek doğru değildir. Bilimden yararlanma yöntemini ve düzenini ahlak yönünden belirleyen yine dindir. Elbette ilimle ulaşılan beceriler insanların lehine de aleyhine de kullanılabilir. Bunu belirleyen, olumlu yönde etkileyebilecek olan ancak ümmetin kültürüdür. O kültür aynı zamanda ümmetin karakterini biçimlendirmiştir.

O halde şunu söyleyebiliriz ki; İslamiyet bilime ve teknolojiye açıktır, karşı değildir, ama bu alanlardaki çalışmaları ve bilgileri batılılar gibi milletlerin iradesini baskı altına almak ve onlara musallat olmak için kullanmaya karşıdır. Müslümanlar bilimin kimyasal ve nükleer silahlar yapımı için, savaşlar çıkarıp savunmasız toplulukları imha edecek korkunç silahlar için, atom, hidrojen ve nötron bombalan için kullanılmasını istemiyor.

Buna rağmen bilim ve teknolojinin gelişmesiyle çeşitli problemlerin ortaya çıktığı bilinmektedir. Meselâ, makineleşmenin gelişmesiyle işsizlik artmış, tarım üretiminde çalışanların endüstri kuruluşlarına transferiyle eğitim ve sağlık durumlarında olumsuz gelişmeler görülmüştür. Bu ve benzeri sorunların çözümlenmesi için, bilimsel çalışmaların ümmetin kültürüyle uyum içinde yürütülmesi gerekmektedir. İslam Cumhuriyeti de bu problemleri asgari seviyeye indirmek için gerekli tedbirleri, Îslamî ilkelere uygun olarak alma çabasındadır.

[Mufazzal]

Ynt: İNKILÂP İÇİN NE DEDİLER

İbrahim Emin, Lübnan

Allah'ın selamı, resuller ve peygamberlerin en büyüğü Hz. Muhammed (s.a.a.) ve O'nun temiz Ehl-i Beyti'ne, ümmetin imamına, şehidler veren ümmete ve ümmetin şehitlerine olsun. Allah'ın (c.c.) rahmeti ve bereketi üzerlerine olsun.

Ümmetin, özellikle devrim öncesi ve sonrası meziyetleri hususunda konuşmanın ayrı bir önemi yardır. Neden? Çünkü biz Müslümanlar bugün bir devrime ve İslam devletine tanıklık etmekteyiz. İslam inkılâbının liderlik yönünden merkezi İran'dır, İran İslam devrimidir. Bu noktada size iki önemli hususu vurgulamak isterim.

Birincisi, Kur'an-ı Kerim'in esas kaynak olduğunun kesinliğidir, ikincisi ise, vahdettir. Kur'an ve onun bildirdiği İslam insanlar için ilahi bir görev olarak gelmiştir. Risalet süreklidir ve tüm insanlar onun gölgesi altında dünyada İslami ve insani bir toplumun biçimlenmesi gerçekleşinceye kadar çalışmalıdır. Ümmetin, bu görevde insanlığa örnek teşkil edeceği Kur'an-ı Kerim'de şöyle açıklanmaktadır. "Siz insanlar için ortaya çıkan en hayırlı ümmetsiniz."

Tarihe baktığımızda, Resul-i Ekrem (s.a.a) Arabistan'ın belli bir noktasından başlayarak İslam'ı yaşayıp, İslam prensiplerini açıklayarak dünyanın diğer noktalarına ulaştırmıştır. Böylece vahiyle gelenlerden haberdar olan çok sayıda Müslüman ortaya çıkmıştır. İslam'ın, insanları kendisine doğru çekmesiyle, İslam ümmeti oluşmuştur, diyebiliriz. Müslümanların sayı fazlalığı konusundan daha ziyade, onların İslami özelliklere sahip olmaları önemli bulunarak, bu hedef bilhassa gözetilmiştir. Bunların sayısı tek bile olsa bir ümmeti ifade edebilir. Ümmetin imamı bu konuda, Ayetullah Beheşti'nin şahadeti dolayısıyla şöyle buyurmuştu: "O, milletimiz için bir ümmettir" Sömürgeciler, İslam'ı ve ümmeti birbirinden ayırmak için Arapçılık, Araplara düşman olmak ve nasyonalizmin diğer çeşitlerini kışkırtma planlan hazırlamıştır.

Burada, İslam ümmeti için bir merkezi organizasyon teşkilatının gerekli olduğunu söylemem gerekiyor. Başka bir özelliğe sahip olmak için değil, İslam akaidi, İslamî ideoloji konularında gerekli bilgilere sahip olmak için böyle bir teşkilata gerek duymaktayız. Bunun sayesinde İslam ümmeti, eğitim itibariyle gelişerek bir düşünce, bir politika, bir düzen, bir ahlak ile yaşasın istiyoruz. Ümmet bu yoldaki gayretlerle kendisine İslam ümmeti olma
vasıflarını kazandırıcı özelliklere sahip olma yolunda birlik içinde ilerlemeler kaydedebilecektir.

Düşman içerde gösterdiği çabalarla ümmetin kültür tarihini değiştirmek istiyor. Buna karşılık İran İslâm devrimi, ümmetin tarihinde yeni bir merhaleyi oluşturmakta, yeni bir yönelişin meydana gelmesini sağlamaktadır. Bunu, dünya Müslümanları olarak kabul etmemiz gerekir. Bu devrim zafere ulaşacak, İslam aydınlığını yeryüzünün her tarafına ulaştıracak, İslam ümmetine layık olduğu şerefi, kültürü, gerçek kişiliğini, gerçek yolu ve kendi yolunu yeniden kazandıracaktır. Eğer biz, birlik ve tek bir ümmet olmayı istiyorsak sadece slogan atmakla, seminerlerde konuşmakla yetinmeyip, İslam'ın bu yeniden doğuşunu ve İran İslam Devrimi'ni hayatımızda bir örnek olarak alalım, kendi yol ve yönümüzü, ona uydurmaya gayret gösterelim. Bugün yeryüzünde İslam devleti ve İslam devriminin mevcut olduğunu bilelim. Duygusal hareket ederek bu devrimi anlatmak ve onu övmek yeterli değildir. Bütün Müslümanlar, bu devrimin parçalarıymış gibi bu devrimin onlara ait olduğunu bilerek davranmalıdırlar. Ancak böylece hareket edilirse İslam ümmeti yeryüzündeki varlığını göstermiş olur. Yine bu taktirde her Müslüman, merkezi İran olan İslam kültürü organizasyonu merkezine bağlı ümmete bağlanmış olur. Düşman, ümmetin bu yüce şahsiyetini yok etmek için kültür, eğitim ve siyasî alanlarda birçok faaliyetler göstermektedir. Düşman, bu amaçla şahsiyet sahibi insanların hayatına son vermeye ve insanları düşünceden, şahsiyetten ayırmaya gayret etmiştir.

Elbette, İslam devrimine ve İslam'a içten ve dıştan savaş ilan edenler bu ümmeti tanımamaktadır ve İslam ümmetinin dışında demektir. Bu nedenle İran İslam Cumhuriyetine açılan bir savaş İslam'a açılan bir savaş demektir. Bu gerçeği bilerek, İslam ile küfr arasında bansın anlam taşımadığını öne sürebiliriz. Nitekim ümmetin lideri ve imamı şöyle buyurmuştur: "Ben İslam ile kürf arasında bir barışa mana bulamıyorum." O halde biz onlarla hiçbir barışa ve onlarla aynı yerde olmaya inanmıyor ve karşı çıkıyoruz.

İran İslam devriminin küfr ile savaşı, bunlarla birlik ve barışı anlamsız kılmıştır. Biliyorsunuz ki, bugün Müslüman İran milleti İslam'ı savunmaktadır, İslam adına savaşmaktadır. Düşmansa İslam ve Müslümanlar adına, İslam ve Müslümanlarla savaşmakta. Eğer bu İslam devrimi yenilirse, İslam'dan geriye bir şey kalmayacak, ayrıca İslam için hiçbir taban bulunamayacaktır. Bu değerlendirmede dünya Müslümanları, İran'ın ekonomik sıkıntılar içinde ve askeri yönden savaştayken, tüm dünyanın onun aleyhinde birleşmesi karşısında hiçbir şey yapmadıkları için suçlu ve sorumludurlar. Bu ciddi ve hassas denemde bile İran'ın önemli durumda olduğunun farkında değiliz, İslam’ın düşmanları elbirliğiyle dayandığında İran'ı savunmamışızdır. Biz İran'a içte değil ama dışarıda yardım edip, dıştan onun aleyhine plan hazırlayanlarla karşılaşmalıyız. Bu düşünceleri İran'ın içinde değil dışında söylemeliyiz. Bunları yerine getirebilmemiz, mükemmel bir şuura erdiğimizi gösterecektir.

Biz İran Müslümanlarıyla birlikteyiz ve bunun gereğini yerine getirmek meselemizdir. Düşman, İran'da, Afganistan'da, Lübnan'da nerede bir olay çıkarma ihtimali varsa oradan saldırıp Müslümanları mahkum etmek istiyor. Biz bunu bilerek, düşmanın İslam'ı hedef aldığının farkında olarak birbirinden farklı ve uzak cephelerde savaşıyoruz. Eğer biz, İran cephesini, Afgan cephesini Filistin sayarsak, bu şuur ile tek bir ümmet düşüncesine sahip olmuş oluruz. Bunu uygulayarak, pratikte ispat etmeliyiz. Eğer biz, İslam'ın kıymetini, İslam ümmetinin varlığını, İslami şahsiyete sahip olarak, düşmanla savaşmayı düşünmüyorsak, hiçbir konuşma ve seminer bize fayda sağlamayacaktır!

Konuşmamın sonuna yaklaşırken önemli bir hususu belirtmek istiyorum.

Ey Müslümanlar, ey kardeşlerim bizim burada esas itibariyle tek problemimiz vardır. O da İslam tarihi boyunca görülen, ayrılığa düşmektir. Bu, büyük bir suç ve hatadır. Bu ayrılık ve ihtilaflar, bir araya gelip bir şeyi yapmak istediğimizde bile bize mani olmuştur. Bundan dolayı burada yapmamız gereken en iyi şey, bizi birleştiren birlikte olmamızı sağlayan temel esaslar üzerinde duralım Müslümanlar olarak, ihtilafları bir kenara bırakmak için konuşalım ki, bu birlik sayesinde İslam düşmanlarıyla karşı karşıya gelelim.

[Mufazzal]

Ynt: İNKILÂP İÇİN NE DEDİLER

Musa Taki Şemseddin, Irak

Niçin pazarlar, evler, saraylar, elbiseler ve süs eşyaları, Amerikan, İngiliz, Fransız, Rus ve Japon yapısıdır veya onların yönlendirmesi altındadır? Sorun budur. Neden, bizlerin zarar ve ziyanından başka istekleri olmadığı halde, onların pazarlarına akın ediyoruz? Sizler, bunlara yardım ederek kazançlarını daha büyütmelerine, sömürülerini arttırmalarına, İslam ümmetini ortadan kaldırmaya çalışmalarına destek olursanız, bu konuda sonra nasıl bir özür ve bahane gösterebiliriz? Biz Müslümanlara, yabancıların sömürü pazarlarını hangi metotla olursa olsun kapatmak ve ihtiyaçlarımızı -malları kaliteli olmasa bile- Müslümanların piyasasından karşılamak farzdır. Yalnız bu yolla Allah rızasını kazanabilir, bağımsızlığa ulaşmış oluruz. Allah rızası için yapılan bir iş, dünyamız ve ahiretimiz için de faydalıdır.

Bu konuda İmam Humeyni'den çok değerli bir sözünü hatırlıyorum. Şöyle demişti: "Biliniz ki, Amerika'nın yaptığı işlerin milletimize hiçbir faydası yoktur. Amerika'nın tek işi bizim için faydalıydı, o da bizimle ilişkilerini kesmesi ve bu sayede işlerimizde kendimize güveni kazanmış olmamızdır."

Önce Allah'a dayanıp, sonra kendi üretimlerimize güvenmeliyiz. Herkes kendi güç ve kapasitesine göre çalışmalıdır. Böylece süper güçlerin bağımlılığından kurtulmak yolunda önemli adımlar atmış oluruz. Teknolojik ihtiyaçlarımızı kendimiz karşılayabilmen' ve ihracatını da yapabilmeliyiz. Zorunlu olarak mal ithal ettiğimizde alışverişimizi dostlarımızla yapmalıyız, düşmanlarımızla değil."

Allah'ın emrine uyarak, kendi güç ve imkânlarımızı bir araya getirmeli, her alanda her zaman üstün olmalıyız. Bu ise ancak birbirimize güvenip dayanışmamız ile sağlanabilir.

Muhterem kardeşlerim, İran İslam devriminden, tek İslam devletinin bütün zulüm ve fesadı yıkmak için çalıştığını öğrenmeliyiz. Bilindiği gibi, eskiden rejimini silah zoruyla koruyan Şah ve babası, İslam'a saygı göstermeksizin her türlü kötülüğü yapmaktaydılar. Eğer mücahit ve takvalı insanlar buna karşı çıkmasaydılar ne olacaktı? Allah'a şükürler olsun ki, İslam her zaman Allah'ı unutmayan ve ticarî endişelerle vazifelerini yerine getirmekten kaçınmayan kişiler yetiştirmiştir. Bu insanların başında, devrimin meşalesi, alimlerin önderi ve İran İslam Cumhuriyeti'nin kurucusu İmam Humeyni gelmektedir.

Bu hareket şu aşamalarda gerçekleşmiştir: Birinci aşamada eleştiriler yapıldı. (İmam'ın, tağuti rejimin politikasına eleştirileri). İkinci aşamada, eleştiriler itiraz halini aldı. Üçüncü aşamada, rejim rahatsız edildi ve korkutuldu. Dördüncü aşamada, ihtar verildi. Beşinci aşamada ise Tağut, Allah'ın ye halkın öfkesinde, intikamından kaçmak durumunda kaldı. İmam, artık tagutun tövbesinden ümit kesince ve Amerika hiçbir uyarıyı dinlemeyince mecburen kutsal cihadı ilan etti. Halk İmam'ın önderliğinde "Allah-u Ekber" ve "lailahe illallah" sloganlarıyla, Allah'tan başkasına itaatin olmadığını bildirerek sokaklara döküldüler. Artık şah, ne de kurşun, bunların hiçbiri Müslüman halkın gücü de duramadı.

Ey Ruhullah, zafer ve kurtuluş için yaptıklarının tümü, Allah'a dayanmandan ve O'nun bildirdiklerini anlamandan Seri gelmektedir. Hani, bütün cadde ve sokakları doldurup halka Allah'ın yerine tağuta tapmaya çağıran heykeller nerede? Bu işlerin hiçbiri tağut ve tağutiçelerin kaderini değiştirmedi, Allah'ın zaferini önleyemedi.

Kardeşlerim, Müslümanlar çok derin bir uykudadır, onları uyandırın. Şimdi artık İslam'ın ve Müslümanların izzet, şeref, yücelme ve ayağa kalkma dönemidir. Allah'ın bize öğrettiği ilahi sözü haykıralım.

"De ki, Hakk geldi ve batıl yok oldu, bâtıl yok olmaya mahkumdur."

Yardım ve zafer yalnız Allah'tandır. Allah'a sığınarak birlik ve beraberliğimizi korumalıyız.

Allah (c.c.) İslam devrimi liderini korusun.

[Mufazzal]

Ynt: İNKILÂP İÇİN NE DEDİLER

Hacı Muhammed Mansur Ahmed Barlı, Senegal

Hamd etmekle kulluğumuzun gereğine yerine getirdiğimiz kâinatın yaratıcısı yüce Allah'a (c.c.) hamd olsun. Selam, son Peygamber Hz. Muhammed (s.a.a.) ve O'nun ashabının üzerine olsun. Allah onlardan razı olsun.

Allah-u Tealâ, Kur'an-ı Kerim'de şöyle buyuruyor:

"Eğer kim sizden din uğruna yardım beklerse onların yardımına koşmak size farzdır..."

Ey bu toplantıda hazır bulunan ve hazır bulunmayan Müslüman kardeşlerim. Biz İran İslam Cumhuriyeti'nin davetini kabul ederek buraya gelmekle savaşı ve ganimetleri görmeye gelmedik. Biz İran’daki gerçekleri görmeye, İslam düşmanlarının İran hakkında Müslümanlara musallat olan şüpheleri kaldırmaya ve siz İran Müslümanların, kulakları ve kalpleri kirletilen Müslüman kardeşlerinize yardım edesiniz diye geldim.

Ey Müslüman İran Milleti. Biz buraya, İran'daki durumları inceleyerek, eğer İran Tevhit kelimesini yükseltmek ve dini korumak için çalışıyorsa ona yardım etmeye, değil ise Allah'ın yoluna doğru döndürmek üzere geldik.

Şimdi şu gerçeği görüyoruz: İran gerçekten de iddiasına tam manasıyla sadıktır. Ben bunu gözlerimle görüyor ve kalbimle hissediyorum. İranlıların iddialarının gerçek olduğunu gösteren üç konu ve örnek vardır:

Birincisi, ümmetin önderinin değişmeyen kararlı tutumu ve milletin de onun izinde aynı azimle gitmesidir. Bu öylesine örnek bir direniştir ki, Doğu ve Batının hiç bir olumsuz tesiri ve hiç bir tehdidi onların yolunu değiştirmesine sebep olamamıştır. Ancak, aynı tesirlerin diğer İslam ülkelerini etkileyebildiğini biliyoruz. İran'daki bu kararlı, tavizsiz tavrın iki güzel ve sağlıklı özelliği vardır. Bunlardan biri, Tevhit kelimesinin yükseltilip Allah'ın dinine yardım edilmesi, öbürü Allah'a sığınarak, kullarından korkmaksızın onun tevhit ipine sarılmaktır.

İbn-i Asker İbn-i Abbas'tan ve o da Resulullah (s.a.a) den rivayet ettiğine göre Resul-ü Ekrem (s.a.a.) şöyle buyurmuştur:

"Allah-u Teâlâ Davud Peygambere buyurdu:

Benim kullarımdan kim, başkalarına önem vermeden bana sığınırsa ben onun niyetinden haberdarım ve gökteki bütün yaratıklar bile ona saldırsa mutlaka onu korur, onun için bir çıkış yolu yaratırım. Ama kim benim kullarıma sığınıp da beni unutursa onun da niyetini de bilir ve göklerin rahmetinden onu mahrum ederim."

Devrimin, İslam ve Kur'an'ın izinde olduğunu ispat eden ikinci delil, devrimin büyük önderinin güzel ve inançlı hareketleridir. Devrimin önderi İmam Humeyni, tüm güçleri kendine çekmiş, Müslüman İran milleti arasında Tevhit kelimesini yükseltmiş, Allah'ın dini ve Resulü'nün şeriatini tebliğ etmiştir. Böylece onları Batı ve Doğu putlarına tapmaktan, maddiyata yönelme heva ve hevesinden kurtarmıştır. Yüce Peygamberimiz (s.a.a) şöyle buyurmuştur: "Allah'ın göğünün altında Allah'tan başkasına tapmak, kendi heva ve nefsine tapmaktan daha kötü değildir."

Birinci ve ikinci kanıtımdan daha açık olan üçüncü kanıtım, Müslüman İran milletinin birlik ve beraberliğidir. Bu birlik, bir ruh tarafından kontrol edilen bir vücudun birliği ve bütünlüğü gibidir. Benim gördüğüm İran milleti, kendi gücünü birlik düşüncesiyle toplayarak Allah-u Teala'ya ibadet etmekte ve İslam Devrimi hedeflerinin gerçekleşmesi için çalışmaktadır. Bu birliğin amacı, İslam'ın emirlerini yerine getirmek ve sadece Allah sevgisini yüreklerine yerleştirmek içindir. Allah onlara gizli ve açık yardımlarını, zaferlerini nasip etmiştir. Bunun benzerini ancak Hz. Peygamber (s.a.a.) zamanında görebiliriz. Bu durum bize, Allah'u Teâlâ'nın Resulü'ne şu buyurusunu hatırlatmaktadır:

"Eğer tüm kâinatı onlara verseydin onların kalplerini sakinleştiremezdin. Lâkin Allah (c.c.) onların kalplerini yumuşatmaya ve sakinleştirmeye karar verdi."

Böylece Allah-u Teâlâ'nın lütfü ve sevgisi ümmetin imamı'nın kalbine girmiş; Allah-u Teala'ya olan sevgi, güven, arzu akarsularım bu gönüle akıtmıştır. Sonuçta İran milleti bu feyiz ve bereketlerden nasiplerini aldılar, yüreklerinde Allah (c.c.)'dan başkasına güvenme hastalıklarından şifa buldular, bu sayede Amerika'ya da diğer süper güçlere de önem vermemektedirler.

Allah-u Teâlâ, İran İslam Devrimini bu nedenle zafere ulaştırdı. Şimdi de Yüce Allah'tan, bu İslam devrimini örnek kılmasını ve diğer İslam devrimi hareketlerinin de amaçlarına ulaştırılmasını ümit ediyoruz. Ayrıca bu devrimin, İslâm düşmanları tarafından ortaya atılan tüm zorluk ve problemler karşısında ve güçlü bir sığınak olmasını, İslâm ülkelerinde İslâmî eğitime karşı olanların hidayete ermesini diliyoruz.

Yaşadığımız bu dönemde müstekbirler tarafından Îslâm ümmeti için çeşitli ayrılık ve çekişme sebepleri ortaya çıkarılmış olup bunların esef verici sonuçlan yaşanmaktadır. Batı uygarlığı, zayıf düşürdüğü bu ümmeti kendisine tapmaya zorlamakta, bunun kaçınılmaz bir durum olduğu propagandasını yaygınlaştırmaktadır. Halbuki Yüce Allah (c.c.) tüm yeryüzünün ve kâinatın yaratıcısıdır, önün kudretinin üzerinde kudret yoktur. Biz ondan başkasını ilah kabul edemez ve Allah'ın koyduğu sının aşamayız!

Son olarak, tüm ve gerçek kulların diliyle Yüce Allah'tan, İran İslam Devrimi'nin yüce önderini her türlü fenalıktan korumasını, kendi nimetini ona ve tüm ümmete tamamlayıp yardımcı olmasını, İslâm ve Müslümanlara her zaman hayırlar nasip etmesini niyaz ediyoruz.

Ayrıca ona yardım eden, kelime-i tevhidi yükseltip Allah'ın dinini koruyan ve Allah yolunda şehit olan Ayetullah Beheşti, Ayetullah Medeni, Muhammed Recai ve İslam'a büyük hizmetlerini sürdüren Ayetullah Muntazeri, Hüccetül islâm Rafsancani ve Cumhurbaşkanı Hamaney'den Allah razı olsun. Yüce Allah'tan İslâm şehitlerinin temiz ruhuna rahmet dilerim.

[Mufazzal]

Ynt: İNKILÂP İÇİN NE DEDİLER

Ramazan Cibril, Pakistan

Peygamberlerin en büyüğü Hz. Muhammed (s.a.a.) ve O'nun Ehl-i Beyti ve ashabına selâm olsun.

Allah-u Ekber, Allah-u Ekber, Allah-u Ekber. Rusların ye Amerikalılarının düzenbazlıklarına Allah-u Ekber. İngiliz ve Fransızların hilelerine Allah-u Ekber. Kâfir ve münafık tüm düşmanlarımıza ve onların uşaklarına Allah-u Ekber, Allah-u Ekber. Yaşayanları öldüren ve ölenleri dirilten ancak o’dur.

Değerli ve aziz kardeşlerim, dar'ül-islâmda bulunan Müslüman misafirler. İslam devriminin ve şehitlerin ülkesine teşrif buyurmuşsunuz. Bu İslâm ülkesi inancı ve gerçeği tüm dünyaya haykırmaktadır. Geliniz, Yüce Rabbimize yakınlaşmak ve sığınmak için bu bir kaç dakikada hep birlikte Fatiha suresini yavaşça okuyalım, onun sevabını bu temiz ülkenin şehitlerine hediye edelim. Bu ülkenin çocukları ve gençleri Tevhit kelimesinin yükselmesi uğruna düşmanca zulme uğratılarak öldürüldüler. Bu millet, şahadeti kabullenerek temiz kanlarıyla toplumlarındaki İslam ağacını suladı. Bu milletin genç erkekleri ve kadınları, müstazafların ve yoksulların kurtuluşunu da sağlayacak olan İslam hükümetini kurma yolunda canlarını seve seve feda ettiler. Ama gerçekte onlar yaşıyorlar ve Rablerinin katında rızıklandırılıyorlar.

Allah'ım, okuduğumuz bu fatihaların sevabım şehidlerin temiz ruhlarına ulaştır ve bunu ilahi bir rahmet olarak onların temiz ruhlarına takdim et. Çünkü onlar bu yaşadığımız çağda Allah kelimesinin yükselip değerinin anlaşılması için öldürüldüler. Rabbim, onları muttakilerle birlikte hasret. Çünkü takva sahipleri, kainatın ve tüm varlıkların yaratıcısı Allah'ın cennetine layık görülenlerdir. Ya Rabbi, İslam'a ve Müslümanlara yardım et; İsrail'i, Siyonistleri, haçlıları, Amerika'yı, Sovyetleri, İngiltere ve Fransa'yı Doğu ve Batı'daki münafıkları yok eyle. Savaş, savaş, zafere kadar. Allah'ım, kendi yardımını kendi asker ve savaşçılarından esirgeme. Allah'ım, değerli ve büyük önderimiz, imamların takipçisi ve ümmetin kahramanı Hz. İmam Humeyni'yi muvaffak eyle ve destekle. Allah'ım, O'nu ve Müslüman İran milletini hatalardan uzaklaştır, attıkları adımları hedeflerine ulaştır, onları yüklendikleri bu savaşta düşmanlarına karşı muzaffer eyle.

Kardeşlerim:

Allah-u Teâlâ bizleri minnettar ederek bize bu değerli ve büyük lideri gönderdi. Bu lider, önderlik ettiği kıyam ile ülkesinin tarihini değiştirmiş, halkını mûstekbirlerin sömürü karanlığından kurtarıp aydınlığa kavuşturmuş, imanın kudreti ve hakikati ile onları ihsan, iman ye İslam ışığına yöneltmiştir. O, kendini Allah'a adayarak, hayatını tümüyle ilahi kanunları tatbik etmeye vakfetmiştir. Biz bu hakikati ulema toplantısında ve her yerde açıkça müşahede ettik. Artık bugünün İran halkı, İslama olan imanları, gösterdikleri şecaatleri ve Kur'an'ın emirlerini yerine getirmeleriyle iftihar ediyorlar. Buna şaşırmamak gerekir, çünkü aslanın yavrusu da aslan gibidir. Demek ki İran halkı, büyük sahabe Selman-ı Farisi (R.A.)'ın yolunu sürdürmektedirler. Selman-ı Farisi de Müslümanlığıyla iftihar ediyordu. O'nun bu konuda ünlü bir sözü vardır. O, "benim babam İslâmdır; İslâmdan başka babam yok" demişti. O dönemde insanların çoğu soyları sofları ve milletleriyle iftihar ediyorlardı.

Değerli Kardeşlerim;

İmam Humeyni'nin Müslümanları mertçe ve cesaretle birlik ve beraberliğe çağırmasına kulak veriniz. O, nerde olursak olalım hep birlikte düşmanlarımıza karşı güçlerimizi birleştirip tek bir kuvvet oluşturmamızı istemektedir.

İmam bu ilahi görevi sadece İslam'a hizmet ve Müslümanların iyiliği için yüklenmiştir. Bu büyük sorumluluk her âlimin boynunda olup, beyazı ve zencisiyle bütün insanları İslam'a ve Kur'an'a davet etmektedir. Allah'a şükürler olsun, Müslüman alimler İmam'a bağlanarak birlik ve beraberlik içinde yardımlaşarak İslam yolunda değerli çabalar sarf ediyorlar. Daha önce birçokları İslam'ı ve Kur'an'ı kendi nefislerine ve hükümetlerinin arzularına uygun biçimde yorumlamış, böylece Amerikan ve İsrail oyunlarının saptırıcılığına hizmet etmişlerdi. Daha sonra bu ümmet zaferler kazandılar. Bunların hepsi İran İslam Devrimiyle, İmam'ın önderliğine inanmak ve tabi olmakla sağlanmıştır. Şimdi bütün dünya halkları İran İslam Devrimine imrenerek, gıpta ederek bakmaktadırlar.

Ey Allah'ın askerleri olan İranlı savaşçılar, bütün zorluklara göğüs geriniz, bütün engellere saldırınız. Musibetlerden kötü olaylardan ürkmeyiniz, sıkıntı duymayınız. Siz herkesten üstünsünüz, çünkü Allah (c.c.) sizinle birliktedir. Allah en büyük yardımcıdır. Savaş, savaş, zafere kadar. Düşmanlarla, Allah'ın dinine dönene kadar, Allah'ın adıyla savaşın ki, Allah'ın rahmeti doğrultusunda hareket etsinler.

Değerli Kardeşlerim;

Bu, dünya cuma imamları konferansında aktif rol oynamamız ilâhi bir lütuf idi. Kendi çapında benzersiz olan bu konferans, bütün dünya ülkelerinin İslamî düşünür, âlim ve şahsiyetlerini bir araya getirebilmiştir.

Allah'a hamd ederek, konferans düzenleyenlerin başarıya ulaşmasını dilerim. Ümidimiz, gözettiğiniz amaçlara ulaşmanız; Müslümanlar arasında birliğin sağlanması ve Kudüs'ün özgürlüğe kavuşturulması çabalarında başarılar sağlamanızdır.

Müslümanları, İmam'ın önderliğinde, birlik, güvenlik ve barış içinde yaşatmasını Yüce Allah'tan dilerim.

[Mufazzal]

Ynt: İNKILÂP İÇİN NE DEDİLER

Ali Bulaç, Türkiye

Şu geride bırakmakta olduğumuz yüzyılda büyük olaylar yaşandı, tarihin akış yönünü derinden etkileyen liderler geldi geçti, iki Dünya Savaşı, resmi düzlemde askeri ve siyasi sömürgeciliğin son bulması, dünya haritasının yeniden çizilmesi, Çarlık Rusyasında Bolşevik devrim, Osmanlı devletinin dağılması, Mao'nun Çin'deki uzun yürüyüşü ve iktidara gelişi, Filistin'de bir Yahudi devletinin kurulması, Cezayir bağımsızlık savaşı, İtalya, Almanya ve İspanya'da faşizmin iktidara gelişi, Vietnam savaşı, İran İslam devrimi, Afganistan'ın işgali vb. önemli olaylar. Yüzyılımız ileriki tarihlerde kendilerinden çokça söz edilecek büyük liderlere de tanık oldu: Lenin, Stalin, Hitler, Mussolini, Mao, Mustafa Kemal, Gandhi, Nasır vb...

Lenin devrimci kişiliğiyle ön plana çıkar. Ama ismine "devrim" de dense 1917 olayı bir devrim olmak yanında, asıl savaş dolayısıyla konjöktürel şartların yardım ettiği Rusya'daki köklü bir iktidar değişikliğidir. Kuşkusuz bu anlamıyla da ele alınsa sonuçta bir devrimdir, ama geniş halk yığınlarının aktif ve sürekli katılımım yol açtığı devrim sonunda farklı bir iktidar kimliğine bürünmüş. Bu noktaya ileride tekrar döneceğiz. Stalin, Hitler, Mussolini ve Franko ister komünizm ister nasyonal sosyalizm veya faşizm olsun, kitleleri devletin bunaltıcı baskıcı (parti ile özdeşleşmiş) bir devlet fetişizmi altında tutan sıkı ve otoriter (despotça-berrut) rejimlerin birer simgesidirler. Mustafa Kemal'i savaş sonrasının konjöktürel şartlan içinde ele almak gerekir. Ama gerçekleştirdiği radikal iktidar değişikliği ve Osmanlı'nın yerine (4 milyon km karelik geniş bir alan üzerine 800 bin km. karelik kurduğu Türkiye Cumhuriyeti) ikame ettikleriyle her zaman kendisinden söz ettirecektir. Cemal Abdunnasır ise bir devrimci olmaktan çok, bir Arap milliyetçisiydi. Üçüncü Dünya hareketi içinde (Nehru, Tito vb.) aktif rol aldı ve Arap dünyasını gerçekten derinden etkiledi.

Mahatma Gandhi ve Moa Ze Dung bu sıralamada özel bir yere sahiptirler. Gandhi, sömürgecilikle onuru zedelenmiş ve karşı koyacak ateşli silahlan olmayan kalabalık bir ulusa yepyeni direnme yollan ve araçları gösterdi. O, Batı sömürgeciliğine karşı geleneğin gücünü keşfetmişti. Ama yine de öğrenimini İngiltere'de, Oxford’da yapmış, avukat olmuş, kısaca kökeni ile bir aydın olarak ülkesine dönmek üzere yola çıkmıştı. Mao, kökeni öğretmen olan bir halk hareketinin önderiydi. Köylüleri ayaklandıran devrimci söylemleri, destansı uzun yürüyüşleri ve son tahlilde Batı değer yargılarında ifadesini bulsa da modern Batı'ya kafa tutan eleştirileriyle kitlelere önderlik yapmayı başarıyla sürdürdü. Belki tek hatası, zaman zaman bir "kışla komünizmi"ne dönüşen yönetimi Tao ve Konfüçyüs gibi zengin ve köklü Çin geleneğine sırtını dayamayı düşünmemesi oldu. Ara sıra kendisiyle görüştüğü veya haberleştiği Gandhi'den onu ayıran en önemli nokta budur. Belki deneseydi, akupunktur örneğinde olduğu gibi bazı şeyleri Batı karşısına dikebilir, Batılı olmayan toplumlara ufuk açabilirdi. Veya belki de Çin ve Hint geleneğinde Batı karşısında alternatif unsurlar konumuna çıkabilecek kültürel araç ve kaynaklar sanıldığı kadar dayanıklı değildir.

Yukarıda saydıklarımıza ilave olarak yüzyılımızın en büyük olaylarından biri, hatta toplumsal anlamda en önemli olanı kuşkusuz İran İslam Devrimi (22 Behmen 1357/1 Şubat 1979)'dır. Bana bağlı olarak çağdaş tarihin akış yönü üzerinde en derin ve anlamlı etkiyi bırakmaya aday lider de devrimin tartışmasız önderi Ayetullah Humeyni'dir. (1902-1989) Humeyni 2 Haziran 1989 günü gece yansı öldü, 16 yıl süren zorlu bir mücadeleyi devrimle sonuçlandırdı ve devrimin tam 10 yıl önderliğini yaptı, sorumluluğunu üstlendi. Devrimle dolu dolu geçen 10 yılda olduğu gibi ölümünden sonra da Humeyni hakkında çok şeyler yazılıp söyleniyor; daha uzun yıllar yazılıp söylenecek de.

Humeyni, insanları orta noktası olmayan iki karşıt kutupta topladı. Belki de her devrimcinin kaderi budur. Çünkü devrimin kendisi kesin bir tercih gerektirir. Ya yanında olunur veya tam karşısında. Her devrimci gibi Humeyni de "tarafsız" eleştirilemez; hele devriminin olduğu bir ülkede yaşıyorsanız, devrimin "bitaraf olanları hemen "bertaraf ettiğini görürsünüz. Öyleyse devrim eleştirilerinde aşın sevgi de, aşın nefret de olacaktır Devrimin üzerinden yeterli zaman geçmedikçe bu sübjektivizm bir dereceye kadar makul karşılanabilir ve eleştirilerin içerdiği sübjektivizmin payı korunabilirse doğru sonuçlara varılabilir.

Devrimler soğukkanlılıkla karşılanamaz. Çünkü devrim bireyin ve toplumun geleceğini yeniden çiziyor. Bu, Fransız ve Sovyet devrimleri için geçerli olduğu gibi, İslam devrimi için de geçerlidir. Hiç kimse 1789 ve 1917 devrimlerini oturduğu yerde ve sükûnetle karşılamadı. Bir anda devrimin boy gösterdiği toplumun, çevre ulusların ve ardından bütün dünyanın zihni sarsıldı, sonra politik ve sosyal sistemler sallandı. Devrimler yeni devrimlere gebedir. 19. yüzyılda bütün Avrupa'nın yüzünü değiştiren monarşilerin yerine cumhuriyetleri geçiren, imparatorlukları ulus devletlere bölen temel değişimin fitilini Fransız devrimi ateşledi. 1917'den sonra işçi sınıflan, köylü ve halk kitleleri kapitalizm ve emperyalizm karşısında direnişe geçtilerse, bunda Sovyet devrimini payı görmezlikten gelinemez. Mao'nun Çin'indeki değişiklik, Latin Amerika'nın devrimci potansiyeli ve Doğu Avrupa'da coğrafi ve siyasi haritanın yeniden çizilmesinde yine bu devrimin etkisi büyüktür. Bolşevik devrimi hiç bir şey yapmadıysa bile, yıllarca 2.5 milyar insanı peşinden sürükleyebildi.

Kuşkusuz İslam devrimi de benzer etkilere yol açacaktı, nitekim ilk etkilerini göstermeye başladı da. Devrime karşı nefretin beslediği yalan, propaganda ve yüz kızartıcı uluslararası karalama kampanyasının baskın olduğu ülkelerde devrim kan, ölüm, şiddet ve vahşetten ibarettir. Devrimciler kan akıtmaya susamış gözü dönmüş katiller olarak kitlelere sunulur. Karşı propaganda her şeyin dehşet verici olduğunu telkin ederken, nasıl oluyor da milyonlarca insanın devrimcileri yücelttiği, onların bir cümlelik çağrılarıyla kitlelerin sokaklara döküldüğü gerçeğini göz ardı eder. Bu işte bir paradoks yok mu? Eğer devrimciler, kitlelerin ruhundaki devrimci ateşi-tutuşturamamışlarsa, nasıl oluyor da kitleleri peşlerinden sürükleyebilirler? Hiç bir baskı rejimi, bir anda milyonlarca insanı sokağa döküp onlara coşkuyla slogan söylettiremez. Aksine onları işyerlerine ve evlerine hapsetmeyi, politik alanın dışına çıkarmayı kendisi için daha güvenli bulur. Nihayet öldüklerinde devrimcileri görkemli törenlerle uğurlamak, arkalarında ölesiye ağlayıp çırpınmak ve günlerce matem tutmak baskı ile açıklanabilir mi? Şüphesiz ki hayır.

İşte İmam Humeyni ile ilgili yaptığımız ilk gözlem de şu: Gidişi de gelişi gibi görkemli ve coşkulu oldu. Sürgünden Tahran'a gelirken onu 10 milyon insan karşılamıştı, Tahran'dan ebedi yurduna giderken de onu 10 milyon insan uğurladı. Bu, Humeyni'yi devrim kuşağında yer alan diğer devrimcilerden ayıran farklı bir konuma çıkartıyor. Çünkü hiçbir devrimci böylesine büyük bir sevinç ve aynı şiddette bir acıyla karşılanıp uğurlanmadı; coşkuyla karşılandıysa bile, uğurlanırken aynı ilgiyi göremedi.

Humeyni'nin yakın çevresi ve geniş halk kitleleriyle kurduğu ilişkinin derin ve manevi bir boyutu vardı. O, politik bir lider olmanın ötesinde dini bir rehber, yol gösterici bir müctehid idi. İran'a dönüşünden bir gün önce 31 Ocak 1979 günü Paris'te oğlu Ahmed Humeyni'yi çağırır ve ona: "Git ve dostlarını çağır, ben yarın İran'a dönüyorum; biatlerini geri vereceğim." der. Oğlu Ahmed, arkadaşlarını çağırır ve fakat hiç kimse biati geri almaz.

Humeyni, Kerbala'ya gitmeden önce Hz. Hüseyin'in yaptığı şeyin aynısını yaptı. İran'a dönerken de, herkesin karşı koymasına rağmen uçaktan doğru Behişt-i Zehra'ya gitti ve " İlk ahdimi şehitlerle yapacağım" dedi. Belki de onu kitlelere bu kadar yakın kılan şey, onun bütün sosyal sınıfların üstünde daima ve her fırsatta şehitleri ve yoksulları yüceltmesiydi. Diyordu ki: "Zenginlikle yoksulluk arasındaki savaş sonsuza kadar sürecektir. Bu devrim, yoksulların zayıf omuzlan üzerinde yükseldi. Ben, yoksulların bir kılını, şu sarayların hepsine değişmem."

Gerçekten kendisi de, sade, mütevazi ve bir yoksul gibi yaşadı, gösterişli hayata hiç iltifat etmedi. Bundan olacak ki hangi görkemle karşılandıysa, aynı görkemle uğurlandı.

İslam devriminin üzerinden (Humeyni'nin ölümüne kadar) geçen 10 yılda devrim boyunca dökülen kanlar veya öldürülen insanların sayısı acaba gerçekten belirli iletişim araçlarının sunduğu kadar çok ve dehşet verici mi? Veya Fransız ve Sovyet devrimleriyle mukayese edildiğinde İslam devriminin tablosu daha kanlı mı? Bu konuda da dünyâ kamuoyunun yanlış ve yanlı bilgilendirildiğinde kuşku yok. Ancak bu, şüphesiz her öldürülmüş olanın mutlaka ölümü hak ettiği gibi genel bir yargıyı bizim de paylaştığımız anlamına gelmez. Ama yine kaba da olsa bir mukayese yapmakta yarar var.

Fransız devrimini hemen izleyen haftalarda ölüm sehpaları kurulmuş ve giyotinler kelle kesmeye başlamıştı. Jakobenler'in artık devrim öncesi monarşi yönetimi aratan cinayetlerinin hesabını bugün bile kimse doğru dürüst yapamıyor. Köylülerin ve halk kitlelerinin büyük cesaret ve özveriyle gerçekleştirdiği devrimi ele geçiren Paris'in egemen kent burjuvazisi liberal haklan ilan ettiği zamanda bile, despotik bir yönetim kurarak binlerce insanı giyotin altına yatırdı; binlerce, hatta onbinlerce insan... Öldürülenlerin büyük bir çoğunluğunun aristokrat oluşu büyük bir yalandır, çünkü öldürülenlerin ancak yüzde 10'u bu sınıftan iken, geri kalanları ruhban sınıfından ve devrimi yapan halktan kimselerdi "'Devrim kendi evlatlarını yer" sözü Fransız devriminin devrimlere bir armağanıdır. Öyle ki Ölüm emrini verenlerin daha çok geçmeden giyotin altına yatırıldıkları bilinmektedir. Devrim sonrasında kadın öldürmeyi meşrulaştıran da Fransız devrimidir ve hiç kimse çıkıp da 10 yıl içinde bu kadar kişinin gerçekten ölümü hakkedip etmediğini sormadı. Devrimin, ideallerinin aksine basına getirdiği sansür ve kısıtlamalar ise 1792'de muhalif gazetelere düzenlenen kanlı baskınlarla doruğuna ulaştı. Bu gazeteler mülkiyet ve burjuvazi aleyhine yazı yazdıkları için kapatılıyor, yazarları, sanatçı ve düşünürleri giyotine gönderiliyordu. 1793'te ise çıkarılan "Şüpheliler Yasası" ile zanlıları da öldürme imkanı doğdu ve sorgusuz sualsiz insanlar Ölüme mahkum edildi. Jakobenlerin kendilerince şöyle geçerli mantıkları vardı: "Şimdi halk egemen, öyleyse iktidar onun adına konuşur, diğerlerinin konuşması suçtur."

Fransız doktor Giyotin'in buluşu olan ölüm makinesi giyotin, yalnız politikacıları değil, bilim ve sanat adamlarını, sağda solda konuşan halktan insanların da kafalarım gövdelerinden ayırıyordu. Fakat sonraları Fransız Başbakanı Clemanceau: "Fransız devrimi günahlarıyla sevaplarıyla bir bütündür. Onun kanlı yönünü bir kenara bırakalım da insanlığa getirdiği ışıklı ilkelerine bakalım" diyecek, diğer ülke aydınlan da bunu alkışlayacaktı. Ama 1789-1795 arası altı yılda öldürülenler nasıl unutulabilir? Özellikle Danton ve Robespierre'in devrimci terörünü. Bu devrimci terör ki o günden bugüne İslam ülkelerinde de bütün şiddetiyle estirilip durmaktadır. İslam dünyasını derinden saran devrimci terör, 10 Ağustos 1792'de resmen monarşiyi yıkıp yerine cumhuriyeti ikame eden Jakobenlerden ilhamını alır. Fransız devriminden bizlere özgürlük, eşitlik ye kardeşlik (Hürriyet-Musavat-Uhuvvet) gibi özel mirasların geçtiği söylenir, oysa biz daima Jakobenlerin mirasını tanıdık ve Fransa dışında, özellikle Osmanlı'da ve devamı ülkelerde hep Jakobenler hüküm sürdü. Hala özgürlük, eşitlik ve kardeşlik bizler için bir Anka kuşudur. Jakobenci yöntemlerle Müslüman toplumları dönüştürebileceğini sanan asker-sivil bürokrat ve aydın takımı, Fransız devriminin köylü ve halk tabakalarının öncülüğünde gerçekleşen gerçek toplumsal ve devrimci yönünü, daima gizlemeye çalıştılar. Bunun yerine baskı, sindirme, zorbalık ve yakandan buyurma ilkelerini benimsemiş Jakobenci ruhunu ön plana çıkardılar. Fransız devrimi ve sonrasında kaç onbin kişinin hayatına son verildiği hala meçhul olmakla birlikte, Nis'te 200 bin kişinin "tehcir" edildiği meçhul değil. Bu tehcir şekli de, bu insanların yargılanmaksızın, canlı canlı sandıklara doldurulup suların dibine gönderilmeleriydi.

Sovyet devrimine gelince... Sovyet devrimi sırasında ve sonrasında (Lenin ve S talin) öldürülen insan sayısı konusunda Batılı gözlemcilerle Sovyet yetkilileri arasında olduğu gibi Sovyet yetkilileri arasında bile görüş birliği yok. Satıhlar bazen bu sayıyı 20 milyona çıkarıyorlar; ancak Glasnost'tan sonra seri bir şekilde gündeme gelen konu etrafında çıkan tartışmalarda muhafazakar komünist kanat, öldürülenlerin 3,5 milyondan fazla olamayacağını öne sürerken, Glasnost yanlıları bu rakamın asgari 5 milyon olduğunu öne sürüyor. Her iki durumda da rakamlar dehşet vericidir.

Sovyet devriminin öldürmeden çok, onun devrim şeması ve örgütlenme kuramı çok daha ilgi çekicidir. Lenin tarafından geliştirilen kuramda devrim, yönetenlerin toplumu artık yönetemeyecekleri, yönetilenlerin de artık yönetilemeyeceği noktalara gelindiğinde devrim kaçınılmaz olur. Böyle bir safhada Lenin'in deyimiyle devrimci kişi o ki, kabaran devrimci dalgayı sezer ve perçeminden tutup yönlendirir. Burada "parti" ve "örgüt" bir yere oturtulmuştur. Dolayısıyla devrimci ekipler, halk kitlelerine dayanmaktan çok, kendi örgütlenme biçimlerine ve partilerine güven duymaktadırlar. Bir bakıma devrim öncesi jakobencilik

Lenin'in devrim kuralında belirleyici bir konuma gelmiş sayılır.

Bunun da devrim sonrasında Üçüncü Dünya ülkelerinde büyük umutlara kapılan sol ve sosyalist akımları derinden etkilediği veya onların toplumsal değişim ve devrim stratejilerini yönlendirdiği söylenebilir.

Fransız devrimi bize Jakobenciliği miras bıraktıysa, Sovyet devrimi de bize örgüt ve parti fetişizmini miras bıraktı. Her ikisi de gerçekte halk kitlelerinin devrimci eylemini ve katılım ruhunu yansıtmaz.

İran'da ise sadece 1977 Kasım ile 1979 Şubat aylan arasında Şahlık rejimi 150 bin göstericiyi öldürttü. Batılı çevreler bu rakamı mübalağalı bulur ve fakat buna rağmen 60 bin kişinin öldürülmüş olabileceğini kabul ederler. Bu bile dehşet verici bir kıyımdır. Süreç kuşkusuz bundan önce başlamıştı. 4 Haziran 1963 olaylarında Fevziye Medresesi ve çevresinde bir günde 15 bin kişi hayatını kaybetmişti ve devrime kadar öldürmeler hiç durmadan sürdü. SAVAK'ın ABD'nin Vietnam'da geliştirdiği işkence yöntemlerini yaşlı din adamlarına, öğrencilere ve halka uygulaması, evlerinden alınan insanların bir daha evlerine dönememeği, yurt dışında işlenen cinayetler (bunların en dramatik olanı 1977'de Londra'da Dr. Ali Şeriatı’nın ölü bulunmasıdır), soruşturmalar, takibatlar. En azından devrim öncesinde katillerin kısas edilmesi bağlamında ele alınsa bile devrim sonrasında öldürülenlerin sayısı yine de devede kulak kalır. Kaldı ki asıl idama mahkum olanlar ABD ajanları ve onun içerde örgütlediği kontrgerillaları, sabotajcılar, eski rejim artığı profesyonel karşı devrimci subaylar ve tabi en çok uyuşturucu kaçakçıları. Herkes biliyor ki Amerika, bir karşı-devrim hareketi olarak uyuşturucu silahına başvurmakta, devrimci kitleleri afyon ve esrarla pasifize etmek, onların dirençlerini kırmak istemektedir. Emperyalizmin uyuşturucuyu siyasal amaçlarla kullanması da geçen yüzyılın Îngiltere Çin olaylarına kadar dayanmaktadır. Bütün dünya ve en başta ABD, uyuşturuculara karşı savaş açmışken, İran'da Mafya'ya karşı yürütülen mücadelenin insan temel hak ve özgürlüklerinin ihlali şekline alınıp dünya kamuoyuna sunulması çok anlamlıdır. "Hür dünya" belki de ilk defa ve İran devrimi söz konusu olunca özgürlük havarisi kesilip Mafya babalarına ve onların içerdeki maşalarına gözyaşı dökmektedir. Ama bunların timsahın gözyaşları olduğun herkes biliyor.

Devrim boyunca her şeyin yolunda gittiği, alınan bütün kararların doğru ve isabetli olduğu elbette söylenemez ve şüphesiz eleştiriye açık sayısız politika ve uygulama vardır. Ancak İran'da insan haklarının sistemli bir şekilde ihlal edildiğini söyleyenler, Güney Afrika'daki ırkçı beyaz rejimin, İsrail’in Filistin’de uyguladığı vahşetin, Latin Amerika'daki faşist rejimlerin, ırak ve Suriye Baasçılarının arkasında kimlerin olduğunu gözden Oysa bütün bunların arkasında ABD, İngiltere ye Batı Batı'nın destek ve teşviki olmasa Güney Afrika, İsrail ve Latin Amerika ile diğer ülkelerde insan haklan bu boyutlarda ihlal edilemezdi. Bu özgürlük havarilerinin İran'ın gözündeki çöpten önce, kendi gözlerindeki merteği görmeleri gerekmez mi? Ama bütün bunlar, İran'ın gözünde çöp varsa bunu hep tutmasına geçerli bir gerekçe de teşkil edemez.

İran'da bir devrim olmuştur, bir iktidar değişikliği değil. Devrim olağanüstü bir durumdur ve kuşkusuz bu arada istenmeyen şeyler de olacaktır. İran da bu genel kuralın dışında tutulamaz; ama yine de hiç kimse İslam devriminin Fransız ve Sovyet devrimlerinden daha çok kan döktüğünü öne süremez. Bunun en canlı kanıtı İran'ın BM'deki temsilcisinin İnsan Haklan Komisyonu Başkan Yardımcılığına seçilmiş olmasıdır. 26 Ocak 1992'de Cenevre'de Asya ülkelerinin oy çokluğuyla İran'lı bir şahsın böyle bir göreve getirilmiş olması, İran'da insan haklarının hiç de öne sürüldüğü ölçeklerde ihlal edilmediğinin göstergesidir.

Milyonlarca insanın aynı coşkuyla karşılayıp uğurladığı İmam Humeyni niçin bu kadar önemlidir?

Bu soruya birkaç açıdan cevap verilebilir. Ancak hemen söylenebilecek şudur: Humeyni geçen yüzyıldan bu yana, Batı'nın ekonomik, siyasi, askeri ve kültürel saldırılarına karşı Geleneğin içinden çıkıp karşı koyan ve dünya sistemine cepheden saldırmayı göze alabilen tek örnektir.

Gerçek şu ki, sömürgeciliğin başlangıcından sözgelimi Napolyon'un Mısır'a çıkışı olan 1799'dan bu yana İslam dünyasında sayısız anti-sömürgeci mücadele verildi. Cezayir'de Şeyh Abdülkadir, Fas'ta Abdülkerim El Mağribi, Sudan'ın Mehdisi (Muhammed Abdullah), Libya'da Senusiler, Nijerya'da Şeyh Osman ve Ahmed Bello, Mısır'da Ahmed Urabi, Filistin'de Şeyh İzzeddin El Kasım, Hind'li Arafan Eş-şehit, Muhammed Ali Cevher, Somali'de Muhammed bin Abdullah Hasan, Eritre'de Muhtel Tahir ve daha birçok küçüklü büyüklü hareketler. Bunlar da kuşkusuz Gelenek'ten yola çıkıyorlardı. Ama iki önemli ayrımları vardı: Biri, bu direnişler yöresel ve spesifik kalıyorlardı; diğeri, buna bağlı olarak geleneksel sistemin siyasal, entelektüel ve toplumsal alternatif modelini geliştiremiyorlardı. Bu da onları kaçınılmaz bir biçimde monarşilere zemin hazırlayan kabilevi yapılarla bütünleştirmeye sürüklüyordu. Nitekim Afganistan'da da büyük bir askeri direniş olmakla birlikte, mücahit grupları ile ülkenin aşiret yapısı arasında baş gösteren kitlenme, askeri zaferin köklü siyasal, toplumsal ve kültürel bir modelin ortaya çıkmasına engel teşkil etmektedir.

Bir başka önemli nokta şudur: Hemen hemen Senusiler'den sonra sömürgeciliğe karşı verilen mücadelelerde önderlik, ulemadan aydınlara ve politikada aktif rol alan profesyonel ekiplerin eline geçmiş bulunuyor. Şu halde geçen yüzyılın ikinci yansından itibaren kapsamlı ve global bir mücadele stratejisi anlamında İslami direniş geleneğinin kesintiye uğrama tehlikesiyle karşı karşıya kaldığını ve özellikle bu yüzyılın ikinci yarısından sonra bunun iyiden iyiye su yüzüne çıktığını, böylelikle belirleyici konuma Batılı eğitimden geçmiş aydınların önderliğe geçtiğini söyleyebiliriz. Cemaleddin Efgani yakın tarihin tek istisnasıdır. Çünkü o da geleneksel çizginin içinden geliyor, ancak bütün çağrılan ve çabalan ulemayı harekete geçirmeye yetmiyordu. Bu açıdan Cemaleddin Efgani'nin Humeyni'de olumlu bir iz bırakması şaşırtıcı değil. Efgani'ye göre İslam dünyası Batı'nın askeri gücünden değil, asıl materyalizm, rasyonalizm ve misyonerlik türü faaliyetlerinden korkmalıydı. Askeri korku, kişinin gece mezarlıkta dolaşırken duyduğu yersiz korkuya benzer. Hepimiz ölülerin hortlamayacağını biliriz, ama yine de mezarlıkta dolaşmayı göze alamayız. Ayetullah Humeyni de aynı örneği veriyor ve bunun "bazı bilgilerimizin imana dönüşmemesi'nin kanıtı olduğunu söylüyordu. Belki Efgani'nin direniş ruhunda 19. yüzyıl İran ulema geleneğinin belirli bir etkisi var. Nitekim Osmanlı'da statükonun korunmasından yana olanlar, zaman zaman Cemaleddin Efgani'yi Şiilikle suçlarken, onun gerçekten mezhep olarak Şii olmasını değil, onun siyasal iktidara karşı baş kaldırıyı ön plana çıkaran çağrılarının Şiilikle Örtüşen yanına işaret ediyor olabilirler. Ancak ne olursa olsun, Sünni kimliği ağır basan Cemaleddin'i İranlılar da Öylesine benimsemiş ki onlara göre O, "Efgani" değil "Cemaleddin Esedabadi"dir.

Yukarıda yüzyılımızı derinden etkilediğine işaret ettiğimiz bütün liderler, derece farkıyla Batı geleneğine bağlı kimselerdir. Lenin devrimin ilk zamanlarında -ve öncesinde- "Burjuvazinin bütün basan ve birikimlerinden yararlanacaklarını" ve böylelikle Sovyet toplumunu sanayileştirip proleter sınıfına iktidarın maddi şartlarını hazırlayacaklarım söylüyordu. Stalin ayrıca zikretmeye gerek yok ki, onun sıkı otoriter rejimi olmasaydı sanayileşme idealleri belki de gerçekleşemezdi. Hitler, Mussolini ve Franko doğrudan Darvin, Hegel Sorel, Spencer, Nietzsche ve İlerlemeci Batı kafaların beslediği bir geleneğin siyasal temsilcileriydi- Cemal Abdunnasır, Üçüncü Dünya idealine bağlıydı, ama Fransız devriminin idealleri arasında yer alan ulusçuluğun Araplardaki sözcüğüydü. Mustafa Kemal'in ise Batılılaşmayı ve çağdaş bata uygarlığı seviyesine çıkmayı otoriter yönetiminin resmi ve vazgeçilemez politikası haline getirdiğini söylemeye gerek yok. Kemalist modernleşme ve uluslaşma projesini mümkün kılan en önemli araç Jakobenci politikalardır.

Bu yelpazede Mao ve Gandhi farklı konumdadırlar. Ancak bu, yine de bir mahiyet farkı değil, derece farkıdır. Mao, Batılı değerleri yüceltmedi, hatta yer yer küçümsedi, ama alternatif bir geleneğe de sırtını dayamadı; hatta bir ara aksayan işlerin sorumluluğunu Konfüçyüs'e yükledi. Belki bu onun en büyük yanılgısıydı. Yine de Mao'nun paradoksu, onun Batı kültürünün bir versiyonu olan Mantizm'i Çin gibi geleneksel bir topluma taşımasıydı. Onun farkında olmadığı tek gerçek buydu.

Hind'in büyük önderi, baldın çıplak Mahatma Gandhi, bütün görkemli hayatı, Batıyı küçümseyen söylemleri ve direniş sitiliyle bir Doğulu gibiydi. Ama o da öğrenimini Oxford’da yapmış ve avukat olarak ülkesine dönmek üzere İngiltere'den ayrılmıştı. Onu Batı'ya karşı bir konuma iten kökeni değil, konjöktürel ağır şartlardı. Kısaca kökeni ve aldığı eğitimiyle Gandhi, Mao gibi bir aydındı. Belki de ikisi de kendi geleneklerinin imkânlarını araştırdılar ve düşündüler. Ne var ki bizim ısrarla vurguladığımız gibi, Batı'nın eritici kazanına karşı ölü ve en azından aşınmış durumda olan Çin ve Hind kültürlerinden alternatif modeller oluşturacak malzemeler devşiremezlerdi.

Bu yelpazenin tek istisnası Ayetullah Humeyni'dir. Doğulu, Asyalı, Müslüman ve Ulema'dan bir İmam. Mao bir öğretmen, Gandhi bir avukat, Humeyni ise Kum medreselerinde yetişmiş ve ders vermiş bir molladır. Her üçünün de anti-batıcı ve antiemperyalist olduklarında kuşku yok. Ancak direnme gücünü ve toplumsal, kültürel alternatif gösterme imkânını sadece Humeyni'de görebiliriz. Bugün birbirlerinden haberdar olduklarını bildiğimiz Mao ve Gandhi güçlü Batı sistemine karşı geçerli, sürekli ve dayanıklı bir model gösteremediler. Humeyni gösterdi, çünkü sırtını İslam'a dayamıştı. Gücünü ve farklılığını İslam'ın alternatif ve dinamik kaynaklarını anti-emperyalist mücadelede adeta yeniden keşfetmesinden alıyordu. Gelenekten gelişi de onu kaçınılmaz olarak modern dünya ile uzlaşmazlığa götürecekti. Bu da onun geleneğin direnişçi kanadına mensup oluşuyla bağlantılıdır. Çünkü sömürgeciliğe ve Batı modeline karşı İslam'a sırtını dayayan bir çok Müslüman lider ve düşünür, bir noktadan sonra Batılı değerlerle bir yerde uzlaşıyordu. Daha çok pozitivizm ve modernizmin temel varsayımlarına karşı özür dileyici bir konumda olan bu İslamcıların İran'da da iz-düşümleri vardı. Bu akımın kötü örneği devrim sonrasında ilk cumhurbaşkanı Ebu'l-Hasan Beni Sadr, iyi örneği mühendis Mehdi Bazergan'dır. Humeyni'ye göre ise, bu aydınlar bütün İslami söylemlerine rağmen zihinleri Batı kültürü ile kirlenmişti; bundan dolayı medrese geleneğinden gelenlerle mukayese edildiklerinde devrimci uzlaşmazlığı bir yere kadar taşıyabilirlerdi. Onlar da eninde sonunda modern bürokratik yapılanma içinde ülkeye bir kalkınma planı hazırlanması gerektiğini düşünüyorlardı. Oysa Humeyni her fırsatta Hz. İsa'nın bir sözünü hatırlatırcasına "Devrim sadece ekmek için yapılmaz" diyor, devrimci eylemin daha üst amaçlar içerdiğini vurguluyordu. Humeyni'nin Batı standartlarının dikte ettirdiği kalkınma modellerinden birini kabul etmesi düşünülemezdi; çünkü Şah'ın 1963'te başlattığı Ak Devrimi'ne karşı çıkarken, ısrarla Batılı kalkınma modelinin ülkeyi daha çok yoksullaştırıp dünya sistemine bağımlı hale getireceğini ifade ediyordu. Bu durumda iki görüş karşı karşıya geliyor: Modern kalkınma modellerinden birini izleyip refaha uzlaşmaya çalışan "Müslüman bir İran mı?", yoksa bütün Batılı kalkınma modellerinin dünyayı ve İslam ülkelerini bağımlı kıldığını ilan eden devrimci ve "alternatif Müslüman bir İran mı?" Bizce başından beri "Hatt-ı İmam" adı verilen İmam Humeyni'nin çizgisi bu ikinciyi dünyaya ve kitlelerin bilincine aktarmaya çalışan bir siyaset çizgisi içerir. Hiç kuşkusuz Bazergan ve onun gibi düşünen aydınlar birinci kanatta yer alacaklardı; nitekim orda yer aldıkları çok geçmeden görüldü. Peki, acaba Humeyni büsbütün haksız mıydı veya Batı'ya göre ilerleme ve modern kalkınma inancına sahip olan herkes hangi ulus ve toplumdan olursa olsun, ebediyen Batı'nın ırkından değil miydi? Öyleydi, çünkü bu bizzat Batılıların tanımıydı.

Humeyni'ye göre sömürgecilik biçim ve yöntem değiştirmişti sadece. Nitekim De Gaulle: "Biz sömürgeciliğin karlı olmaktan çıktığını gördük ve çekildik" demişti. Bu gerçeğin farkında olan Humeyni'ye göre çekilen sömürgeciler çekirge sürüleri gibi yumurtalarım geriye bırakarak çekilmişlerdi. Humeyni, Batı eğitiminden geçmiş ve içten Batılı değerlere hayranlık duyan aydınları böyle tanımlıyordu: Aydınlar kendi toplumlarında farklı ve aykırı bir geleneğin sözcüleri idi; onlar Batı karşısında yenilginin her türlü acısını tadmış yoksul kitlelerin önderliğim yapamazlardı. Öyleyse, bu Batılı değerlerle zihni kirlenmemiş ve toplumun tarihsel doğru kaynaklarıyla köklü bağı olan bir başka geleneğin içinden gelen ulemanın görevi ve sorumluluğu olacaktı. Peki, ulema kimdi?

Batı ve onun içerdeki doğal sözcüleri durumundaki aydınlar toplumun yerli geleneğinin dışında idiler: Başlangıçta ve devrim boyunca İranlı aydınlar, Humeyni ve ulemanın çevresinde toplanmaktan başka çıkar yol olmadığını anlamışlardı. Çünkü 700 bin kişilik kuvvetli ve iyi donatılmış Şah'ın ordusunu ancak ulemanın önderliğinde halk gücüyle etkisiz hale getirilebilirdi. Halkı da ulemdan başka kimse mobilize edemezdi. Humeyni şu sloganı önplana çıkarmıştı: "-Askeri göğsünden değil, kalbinden vurun." Gerçekten Humeyni’nin çağrılan üzerine özellikle onbinlerce kadın gösterilerde ön saflarda yer alıyor, askerlere çiçek atıyor ve kendilerine kurşun sıkıldığında da göğüslerini siper etmekten çekinmiyorlardı. Humeyni'ye göre kadınların kararlı direnişi ve göstericilerin akan kanları askerlerin direncini kıracaktı. Nitekim öyle oldu. Herkes kabul eder ki, devrimler tarihinde İslam devriminde olduğu kadar hiçbir devrimde kadınlar böylesine aktif rol almış değildiler. Ve ister Batı'da, ister başka bir yerde, hiç bir feminist hareket İran'lı kadınlar ölçeğinde bir toplumsal değişime öncülük etme yeteneğini gösterememiştir.

Humeyni'nin yaptığı çağrıları herhangi bir aydın da yapabilirdi. Ama o, Kur'an'î ve İslamî temel kavramlara yeni tanımlar yükleyerek halka derin bir gelenekten sesleniyordu. Humeyni'nin yeni devrim sözlüğünde Şah bir "tağut'tu, ezilen kitleler "müstaz'af', gösteri ve ayaklanma "kıyam" ve devrimci isteklerin bedeli "şahadet" idi.

Dünya sisteminin İran’da ambargo uygulaması; yılda bir ay oruç tutan Müslüman halkın gerekiyorsa bir yıl oruç tutarak atlatabileceği bir engeldi. Bu söylemde oruç emperyalizme karşı bir silaha dönüşmüştü. İşte bu temel dini kavramları ulemadan başka hiç kimse, özellikle aydınlar öylesine çarpıcı tanımlarla halkın bilincine aktaramazdı. Humeyni, sık sık "Ulema Peygamber'in varisidir" hadisini hatırlatıyordu. Aydınlar da bu hadisi destekledi. Ama onlar ulemanın önderliğinde gerçekleştirilecek devrimin sonra kendilerine teslim edileceğini düşünüyorlardı. Bu bakımdan Humeyni'ye verdikleri desteklerinde her zaman bîr parça oportünisttiler. Ancak, 1960'lardan itibaren Humeyni'ni "ulema" kavramını yeniden tanımladığını ve geleneği tashih ederek, direnişçi kanadı ön plana çıkardığını fark edememişlerdi. Bu, İranlı aydınların en büyük hatası oldu. Onlar Türkiye, Cezayir ve diğer örneklerden hareketle, devrim sırasında veya sonrasında nasılsa inisiyatifi ele geçirebileceklerini düşünüyorlardı, hatta Batı bile bundan kesin emindi. Onların perspektifinden ulema devrime katılabilir, kitleleri harekete geçirir; ama modern çağı analiz edip sorunlarına çözümler arayamaz, sonunda istemese de aydınlan görev başına çağırmak zorunda kalır. Ama Ayetullah Humeyni aydınları da, Batı'yı da feci şekilde yanılttı, onları derin bir düş kırıklığına uğrattı. Çünkü Humeyni'nin yeni tanımında Peygamber (s.a.)'e mirasçı olacak ulemanın yalnız devrime öncülük değil, yönetimde de öncülükte yarışması gerekirdi.

Bu arada hatırlatmakta yarar var. Humeyni ulema geleneğinin özel ve çarpıcı bir örneğidir. Çoğunlukla devrim sonrasında devrimin temel tarihsel dinamiklerini doğru anlayamayan kimi Sünni ve Şiilerin sandığının aksine, İslam tarihinde farklı söylem ve gerekçelerine rağmen siyasal iktidarlar karşısında Sünni ve Şii ulema hemen hemen ortak bir pratiği paylaşmışlardır. Şiiliğin başından beri ve hiç değilse doktriner anlamda muhalefette kaldığı doğrudur. Ancak bu, doktrin gereği 12. İmam'ın gaybubeti ve devletin meşruiyetini kaybetmesi (illegalite) dolayısıyla teorik bir muhalefettir. Şii târihi gözden geçirildiğinde Hz. Hasan'ın tavrının Hz. Hüseyin'e baskın olduğu ve hep öyle geldiği görülebilir. İmam Ca'fer'in Ehl-i Beyt adına yapılan kıyama karşı gösterdiği çekimser gerekçe veya İmam Rıza'nın tutumu hayli anlamlı ve açıklayıcıdır. Sünni geleneğin ise, Şia'nın pratikteki tutumuyla örtüşür biçimde hem teorik hem pratik (genel eğilimi itibariyle) siyasal iktidar karşısında güvenlik ve istikran adalet ve meşruiyetin önüne geçirdiği görülür. Bu, zalim ve facir (cair), dolayısıyla da seçimle işbaşına gelmemiş yönetimlere doğrudan itaate temel bulma çabasının doğal bir sonucudur. İctihad kapısının devlet eliyle ve ulemanın rızasıyla kapatılmasına fazla itiraz edilmemesinin bir nedeni, içtihadın siyasal iktidarın yetkilerini sınırlandıran ve halkın siyasal katılımını öngören sivil karakterinin politik toplumun sahibi devletçe hoş karşılanmamasıdır. Bir İslam toplumunda İctihad kapısı kapalı ise, halk adına "Zalim hükümdara karşı hak sözü söyleyebilecek" konumda olan ve hukuki dayanağını Şeriat'tan (Hukukun Üstünlüğü) ve halkın onayından (Biat) alan müctehid de yok demektir. Teorik ve pratik düzlemde Sünni, pratik düzlemde Şii gelenek ulemayı böyle bir konuma oturtunca, din de doğa^l olarak devlet dini oldu ve ulema kendi isteğiyle kendini devlete eklemledi. Öyleyse öncelikle İctihad yapabilecek konumdaki ulema geleneğinin, siyasal iktidarla uzlaşan ve güvenlik ve istikrar (fitne çıkarmama) adına meşru ilke ve adaleti feda eden resmi ulema geleneğinden ayırt edilmesi, hatta ona baskın çıkarılması gerekiyordu.

Ayetullah Humeyni bu hayati lojistik desteği geçen yüzyılın Usûlileri'nden, Ayetullah Burucerdi ve Şeyh Abdülkerim Hairi'den sağladı.

Abdülkerim Hairi (1859-1936) devrimin mayalandığı Kum şehrinin adeta yeniden dini yapılanmasını sağlayan öncülerin başında gelir. 1928'de Kum'da Havza-ı İlmiye'yi ilk kuran Hairi, yakın mesafeden ve gündelik siyasetten uzak kalmakla birlikte dini faaliyet, öğrenim ve organizasyonun tamamlayıcısı oldu. Bütün İran çapında zekat ve humus'un dini öğrenimi yürüten merkezlere akmasını sağladı. Maddi, ilmi ve kültürel faaliyetler arasında kurulan bu düzenli organizasyondan sonradır ki, dini bilgi ve bilinç yayıldı.

Ayetullah Burucerdi (1875-1961) bu sürecin çok önemli bir halkası olmakla birlikte siyasal düşüncesi etrafında belirsizlikler olan bir zattı. Başlangıçta ve ilke bazında Şahlık rejimiyle herhangi uzlaşıcı bir tavır tespit edilmemesine rağmen, 1953'teki Musaddık olayında suskun kalmasının gerçek nedenleri bugün de tam olarak anlaşılabilmiş değil. Ancak Humeyni üzerinde belirli bir etki bıraktığı genellikle kabul edilir. Ayetullah Burucerdi, tarihsel düzlemde Şahlar ve Padişahlar tarafından bir siyaset aracı şeklinde kullanılan Şii-Sünni ayırımın hiç değilse hafifletilmesi yönünde önemli adımlar attı. Mısır'ın Ezher ulemasında Şeyh Mahmut Seltut'la bu alanda verimli temaslar sağladı. Bu temaslar sonucudur ki, Şeltut, Ezher'in fıkıh programına dört Sünni mezhep yanında Şii fıkıh öğrenimini de ekledi.

Ayetullah Humeyni'nin beslenme kaynaklarım sadece bunlarla sınırlandırmak mümkün değil. Sözgelimi kendisinden felsefe ve tasavvuf okuduğu Muhammed Şahabadi de zikredilebilir. Bu öğrenimin Hamid Algar'ın deyimiyle onun filozof, alim, fakih, ve su-fi (arif) bir kişilik kazanmasında önemli bir rol oynadığına şüphe yok. Ne var ki genel bir tasnife tabi tutarsak, Humeyni'yi Usûli ve direnişçi ulemanın kanadına ve hem de bu kanadın bazı bakımlardan en duyarlı halkasına yerleştirmemiz gerekir. Buna rağmen İmam Humeyni yakın tarihten sadece Şeyh Fazlullah Nuri ve Şeyh Hasan Müderris gibi şahsiyetlere atıf yapmakla yetiniyor, diğerleriyle ilgili görüş beyan etmiyordu. Bu da hayli dikkat çekicidir.

Bilindiği gibi 16. yüzyıla kadar İran genelde Sünni bir karakter taşır. İran'da Şia mezhebinin yaygınlık kazanması bu tarihten sonra sistemli bir şekilde Irak, Suriye ve Bahreyn taraflarından getirtilen ve çoğunluğu Arap kökenli Şii alimlerin yoğun çaba ve faaliyetleri sonucu gerçekleşmiştir. İlginç olanı, bugün İran Şiiliğini Türk Sünniliğine karşıt bir alternatif görenlerin, İran'ı Şiileştirenlerin Türklerden başkası olmadığı gerçeğini unutmalarıdır. Kökenleri Türk olan Safeviler, Osmanlıların Sünni ye Hanefi resmi din ideolojisine karşı, bir devlet ideolojisi arayışıyla Şiiliğin hayli etkili olduğa bölgelerden bol miktarda ve iyi şartlarda Şii bilgini getirtip Şiiliğin İran'da yayılmasına çalıştılar. Gerçekten de bir iki nesil sonra İran Şiileşti. Bu önemli olayda devletin resmi ve etkili desteği yanında Suriye, Irak, Bahreyn ve Arap yarımadası gibi yörelerde güç şartlar altında yaşayan Şii ulemanın görüş ve düşüncelerini rahatça yayabilecekleri- elverişli bir ortama kavuşmuş olmalarının payı var.

Bu gelişmeden sonra 17. yüzyılda İran'da ilk büyük müctehid silsilesinin ortaya çıkıp teşekkül ettiği söylenebilir. Ama hemen bu döneme özgü olarak ulema ve devletin adeta birbirlerine eklemlendikleri gözleniyor. Devlet ile ulema arasındaki bağ ancak 1724'te Safeviler'in yıkılmasıyla kopacaktır.

18. yüzyıl İran için hayli önemlidir ve her halde Humeyni'yi besleyen en önemli kanal bu yüzyılda gelişen verimli tartışmalar sonrasında açılmış olmalıdır. Bu yüzyılda, devletle göbek bağını koparan ulema, kimlik sorunu üzerinde durdu. Ulema kimdir? Devletin veya merkezi otoritenin olmadığı bir ortamda ulema nasıl ayakta duracaktır? Düzen ve intizamdan uzak yaşayan halkın teme sorunlarına çözümler aranacak mıdır? Aranacaksa bunun yolu yöntemi ne olmalıdır?

Şüphesiz bu tartışmanın Şii inancının vazgeçilmez bir parçası olan İmam'ın gaybubeti zamanında devletle ilişkisinin tanımlanmasında ortaya çıkan teorik güçlüğün giderilmesi ile doğrudan ilişkisi var. Çünkü eğer zamanın sahibi (Sahibuzzaman) İmam yoksa, siyasal iktidar da gasp edilmiş güçler eliyle meşruluğunu kaybetmiş sayılır. Buna rağmen yukarıda değindiğimiz gibi, bu teorik kabule rağmen genel eğilim olarak Şii cemaat konjöktürel şartlar dolayısıyla siyasal iktidarlarla uzlaşma yolunu seçmiş görünüyor. Bu, tarihte Ehl-i Beyt adına yoğun direnişler olmadığı anlamına gelmez, burada söz konusu olan genel ve baskın eğilimin ortaya koyduğu pratiktir ve Sünni siyasal felsefe ile Şii konjöktürel maslahat arasında ortak bir paydayı teşkil eder. Sünni siyaset felsefesi, güvenlik ve istikrar adına adalet ve ilkeden vazgeçip cair (seçim ve biatla işbaşına gelmeyen, şuraya riayet etmeyen baskıcı) yönetime itaat etme yolunu seçmiş, buna mukabil Şia'da İmam'ın yokluğunda sabredip gelişini beklemekten başka yapacak şey olmadığı gerekçesiyle aynı pratiği paylaşmıştır. Nitekim ilke bazında meşru olmasa da, "yönetimde adil ve hak gözetir sultana itaat" Şeyh Tusi (461/1068) ve İbn-i İdris (598/1202) gibi ünlü Şii bilginler tarafından tavsiye edilmiştir.

Ancak Safeviler'in yıkılışıyla ortaya çıkan sosyal, siyasal anarşi ve kaos, Şii ulemayı konumunu yer yer belirlemeye zorluyordu. Merkezi otoritenin olmadığı bu fetret devrinde gündelik sorunların çözümü ve en önemlisi asayiş ve düzenin sağlanması ihtiyacı her yörede ve sonraları ülke düzeyinde en saygı ve sözü dinlenir ulemayı önplana çıkaracaktı.

Peki ulema fetva verip yeni ictihadlar yapacak mıydı?

Ulemayı bu konuda yeni karar almaya iten iki önemli toplumsal baskı unsuru gelişmişti: Biri, halkın her gün biraz daha yoğunlaşan talepleri, diğeri devletle bağı kopan ulemanın yeni maddi kaynak arama ihtiyacı. Ulema geleneksel tutumunu sürdüremezdi, çünkü bir yandan halkın zekat ve humusunu almak, öte yandan halkın sorunlarına ilgisiz kalmak paradoksal bir durum olurdu. Her ne kadar doktriner (Şiiliğe özgü) bir zorluk varsa idiyse bile, konjonktüre! durum yeni bir tutumu kaçınılmaz kılmaktaydı.

Böylesine duyarlı bir tarihsel ortamda Usûliler, halkın maddi desteğine muhtaç olan ulemanın gündelik ve pratik sorunlarına yeni ictihadlar yaparak çözüm aranması gerektiği tezini ortaya attılar. Bu teze göre yeni ictihadlar hayati öneme sahiptir. Yaşayan müctehidler İctihad yapmak zorundaydı ve bunun için son derece elverişli, üstelik hukuk geleneğinde ifadesini bulan bir yöntem izlenebilirdi. Eski müctehidler İctihad yaparken, belirli bir usûl izlemişlerdi. Eğer (yöntem-hukuk metodolojisi) tekrar canlandırılırsa, bu usûl izlenecek yeni ictihadlar yapılabilirdi. Bu, gaybet (İmam'ın yokluğu) zamanında bağımsız bir irade ve hukuki bir çabanın benimsenmesi demekti. Çünkü onlara göre İctihad süreklidir ve ancak yaşayan müctehid Merce-i Taklid olabilirdi.

Ahbariler ise doktriner gerekçeler öne sürüp bu fikre karşı çıkıyor, Gaybubet zamanında bağımsız fikir ve görüş yürütülemeyeceğini öne sürüyorlardı. Haber'e (Ahbari burada gelir) yani Hadis'e uymak ve İmamlardan gelen rivayetlere müracaat etmek yeterlidir. Hukukta değişim ancak İmam'ın zuhurunda mümkün olabilecektir.

Bu önemli tartışmayı ictihaddan yana Usûliler'in kazandığını biliyoruz. Buna göre müctehid yalnız görüş bildirmez, ona itaat de edilir. Bu alanda rehberlik gerekir ve mukallid her halükarda bir rehbere muhtaç kimsedir. Toplum rehbersiz bırakılmaz. İşte Ayetullah Humeyni'nin başarı ile önplana çıkaracağı Velayet-i

Fakih'in bu temelde ifadesini bulduğu söylenebilir. Aynı zamanda devrim geleneğinin beslenme kanadı da bu kaynaktan başkası değil.

18. yüzyıla gelinceye kadar ulemanın konumumda geleneksel yapının bariz etkisi hakimken, bu tarihten sonra adeta her şey yeniden tanımlandı. Muhammed Bakır Vahid Bihbihani'nin ortaya çıkışı (1704-1791) bu değişimin dönüm noktasıdır. Mirza-i Kumi, Şeyh Murtaza Ensari, Molla Muhammed Kazım Horasani ve Muhammed Hüseyin Naini ulemanın yeni ve aktif tavırlar alıp usûli ictihad geleneğinin pekişmesinde önemli rol almış kimselerdir.

Usûliler, ictihad etkinliklerinde akla belirleyici bir rol kazandırdılar; Sünni ictihad'ta dört kaynak arasında yer alan Kıyas'ın yerini böylelikle "Akıl" almış oldu. Bu, aynı zamanda fıkhı temel kaynakların eleştirel bir gözle yeniden ele alınmasını sağlayıp, Şii rivayetlerin ana metni durumundaki Kuleyni, Şeyh Saduk ve Şeyh Tusi gibi kaynakların tartışmasız ve eleştirisiz kabul edileceği yolundaki geleneksel görüşü sarstı. Çok geçmeden buna, Peygamber'e ve İmamlara atfedilen söz ve rivayetlerin sıhhat derecesinin de eleştirilmesi gerektiği fikri eklendi; böylece hadiste sened yanında metin eleştirisi de ağırlık kazanmış oldu. Yine bütün bunlardan daha önemli olan, yaşayan müctehidin içtihadına uyulması şartının getirilmesidir. Bu önemli ve dinamik ilke bu dönemdeki verimli tartışmalar sonrasında tam olarak hayata geçmiş oldu ki, geleneksel Sünni fıkıh anlayışına kıyasla Şii fıkha dinamizm katan en önemli unsur da bu olsa gerek. Çünkü yaşayan müctehidin temel referans alınması, bir yandan İslam hukukuna canlılık ve dinamizm katarken, öte yandan her dönemde Müslüman toplumu kendi müctehidini yetiştirmek gibi aktif bir sorumlulukla karşı karşıya bırakır. Ahbariler'in karşı çıktıkları Usûliler bir başka konu üzerinde de duruyorlardı. Onlara göre İslam hukukunu gereksiz ayrıntılarla sınırlandırmak onu dondurmaya yol açar. Şeriat tarafından doğrudan ve açıkça reddedilmeyen her fiil "mubah”tır.

Usûliler ile Ahbariler arasındaki bu verimli tartışmadan akıl ve ictihad’dan yana olanların galip çıkması, akıl ve içtihadın konumunu yükseltti. Bundan sonra ulema toplumsal sorunlara yakın mesafeden ilgi duymaya başladı, dolayısıyla statüsü iyileşti; buna karşı, ulemaya karşı siyasal otorite de zaman içinde yumuşadı. Hatta bu fetret devrindeki gelişmeden sonra iktidara geçen Kaçar Hanedanı'nın ulema ile baş edemediği söylenebilir.

Aynı dönemde yaşayan Osmanlı Devleti'nde de benzer gelişmelere niye rastlanamadığı konusu araştırılmaya değer. Çünkü bilindiği gibi geçen yüzyılda Ahmet Cevdet Paşa gibi seçkin kafalar, İslam fıkhım tarihte uğradığı donukluktan kurtarmak için, Usûlilerinkine benzer bir faaliyete girişmiş, görevi hukuku yeni gelişmeler karşısında dayanıklı kılmak olan İctihad Evi Kurulmuş ve bu arada "Mecelle" gibi önemli b:r eser ortaya çıkarılmıştır. Ne var ki İran'dan farklı olarak, Osmanlı uleması devletle sıkı bağlarım sürdürmüşlerdir. Bizce hukuk alanında köklü çalışmaların yapılması ihtiyacı derinden hissedilmesine rağmen, hukukun yaşayan organizma olmasına mani olan şey, dini yapılanması yer yer Bizantinizm'i hatırlatan Osmanlı'daki hakim din-devlet ilişkisi, kısaca din'in devlete bağlı olması ve ulemanın devlet içinde örgütlenmiş bir sınıfsal kurum olmasıdır. Osmanlı'nın en bariz özelliği, devletin bireye olduğu gibi din'e de özgür bir alan bırakmayan merkezi bürokratik yapısıdır. İctihad ihtiyacı hissedilse bile, sonuçta içtihadı yapacak olan resmi ulema (devlete bağlı din adamları) olacağından, bağımsız İctihad ile devletin geleneksel yapısı ve güttüğü politika ister istemez çatışacaktı. Böyle bir ortamda ise özgür müctehidin bağımsız bir faaliyete girişmesi ve topluma yol göstermesi mümkün değildi. Osmanlı'da din ve ulemâ sivil olamayınca, bu durumda dini temel konular adına karar verecek konumda olan yine devlet olacaktır. Devlet İctihad yapmaya karar verebildiği gibi, İslam hukukunun temel çerçevesini aşan laik hukuka bağlı muhakeme usulleri ve batıdan kanun ithal edilmesi gibi konulara da karar verebilmektedir. Nitekim devletin temel politikasında köklü değişim olan batılılaşmaya da yine devletin karar verdiği biliyoruz.

Şu halde Osmanlı'da ve önceki dönemlerde İctihad kapısının geçerli bir devlet politikası sonucu kapatıldığını söyleyebiliriz. Çünkü İctihad, halkın özgür siyasal katılımını öngören ve merkezi otoritenin yetkilerini sınırlandıran temel İslami bir kurumdur. Bir toplumda İctihad yapamıyorsa, O toplum tepeden tırnağa politik toplumdur ve hiçbir sivil örgütlenmeye izin vermez. İslam hukukunun uzman müctehidler eliyle üretilmediği ve yeni sorunlara çözüm bulunamadığı toplumlar, potansiyel olarak laikliği kabule hazır toplumlardır. Nitekim Osmanlı toplumu da sonunda laik bir kimliğe bürünmekte büyük zorluğa düşmemiş, Osmanlı'nın yerini bir başka toplum biçimi alabilmiştir.

İran'da Safeviler'in çöküşüyle ulemanın devletten kopup bağımsızlaşması ve Kaçar Hanedan'ın'dan sonra ilmi ve ekonomik alanlarda özerkleşmesi ulemayı siyasal gelişmelerin ortasına itti. Bu tarihten sonra toplumun dış saldırılara karşı mukavemetsiz olduğu her olayda ulema, toplumun yanında ve önünde yer alarak, toplumun direncini yükseltti. 1826'da Ruslar'a karşı ulemanın direnişi, 1890'da İngilizlere verilen tütün imtiyazlarına karşı Mirza Hasan Şirazi'nin tütünün üretimini, kullanımım ve taşınmasını yasaklayan fetvayı yayınlaması ile Meşrutiyet'in ilanıyla 1906 Anayasası'nda ulemanın kazandığı belirleyici rol bunun somut Örnekleridir. İran, anayasa'yı Batı'dan ithal etti ama, Hamid Algar'in deyimiyle ulema onu adeta yeniden tanımladı, kendine benzetti.

1953'te baş gösteren Musaddık hareketinin bir beslenme kaynağı da bu yukarıda sözünü ettiğimiz ulema geleneğidir. Çünkü ulusal karakterine rağmen Musaddık'a Ayetullah Kaşani'nin verdiği desteğin özel bir anlamı var. Bu önemli olayda Humeyni'nin hocası Ayetullah Burucerdi'nin suskunluğu hala çözümlenmiş değil. Belki Musaddık'ın İslam yerine İran ulusçuluğunu merkeze alan siyaseti ile ulemanın daha bir süre altyapılarım kurmak için muhtaç oldukları zaman, Burucerdi'yi böyle bir tutuma sürüklemiş olabilir. Ama ne olursa olsun, toplumsal ve siyasal olaylara son derece duyarlı olan ulemada bu tutum uzun süre bir ezikliğe yol açmış kabul edilir.

İşte Humeyni, sanki bu ezikliği tümüyle bertaraf etmek istercesine 1963'te Şah, Akdevrim'i ilan edince ve ABD'lilere imtiyaz tanıyan anlaşmaları imzalayınca birden bire ortaya çıkıp Şah'ı en yüksek perdeden eleştirdi. Humeyni ilk defa konuşuyordu. Ona göre Şah, 1906 Anayasası'nın temel hükümlerini çiğniyor. Amerika ve İsrail'e İran'ı peşkeş çekiyordu. Şah Rıza Pehlevi Humeyni'ye karşılık vermekte gecikmedi ve 15 Hordad (5 Haziran 1963) günü düzenlediği baskınla 15 bin insanı şehit etti. Feyziye Medresesi kana bulanmış ders odaları tahrip edilmiş ve cesetler kuru Lut gölüne götürülüp gömülmüştü.

Humeyni'nin ABD'yi böylesine sert bir biçimde eleştirmesi oldukça anlamlıydı. Çünkü Musaddık'tan sonra İran petrollerinin %40'ı ABD'nin eline geçmişti. İran ordusu ABD adına bölgenin jandarmalığını yapıyordu. İsrail'in güvenliğini üstlenmişti. 40 binden fazla ABD'li uzman ve sayısı hala bilinemeyen İsrail'li İran'da faaliyet halindeydi. Şah, en kötü zamanda bile Amerika'dan 4 milyar, İsrail'den 600 milyon dolarlık silah satın alıyordu. İran ordusu dünyanın beşinci büyük ordusu konumuna yükselmişti. Tahran'daki ABD elçiliği, M. Hasaneyn Heykelin deyimiyle bölgeyi kontrol eden bir sinir sistemi gibiydi. Şah, ABD'ye o kadar güveniyordu ki, Musaddık'ın devrilmesinden sonra ABD Başkanı Roosvelt'e şöyle demişti: "Tahtımı Allah'a, halkıma, orduma ve size borçluyum." Şah, görünürde haklıydı, ordudan yana hiç bir korkusunun olmaması gerekirdi. Çünkü ordunun iletişim ağını Bahailer'e bırakmıştı. İsrail, petrol ihtiyacının büyük bir bölümünü İran'dan temin ediyor, Şah'a istediği silahı satıyor ve Arap olmayan güçlü bir ülkeyi kendi güvenliğinin vazgeçilmez bir unsuru görüyordu.

İran birçok bakımdan ABD ve İsrail, dolayısıyla Batı için önemliydi. Dünya petrol rezervlerinin %70'i Körfezdeydi ve yine dünya petrol ihtiyacının %60'ı hurdan karşılanıyordu. Bölgedeki ülkelerin bilinen petrol rezervleri 110 ile 140 yıl arasında değişiyorken, bu rakam sadece Suudi Arabistan ve İran'da 500 yıla çıkıyordu.

Humeyni İran'ın dünya sistemi karşısındaki çarpık durumunu bütün çıplaklığıyla gündeme getirdi. Humeyni başka konular üzerinde de duruyordu. Ona göre Balâ'dan yediği darbe ile sersemleyen İslam dünyası bu sersemlik içinde debelendiği sorunlarının çözümünü yine Batı'da arıyordu. Oysa asıl bu sorunların nedeni Batı idi. Müslüman dünya Batı'dan yardım talep etmeyi bırakıp kendisi işe koyulmalıydı. İslam dünyası zengin yeraltı ve yerüstü kaynaklarına rağmen, hakim siyasal iktidarların Batı'ya olan bağımlılıkları yüzünden uluslararası bölüşümde eşitsiz bir konuma itilmiş, bir avuç elit ve zengin tabakanın tahakkümü altında yığınlarca yoksul açlıkla mücadele eder hale gelmişti. Siyasal iktidarlar ve onların koruyucu kanatları altındakiler kendi servetlerine servet ekliyor, Batı da Müslüman dünyanın parasıyla har vurup harman savuruyordu. Bütün dünyada petrol zengini şeyh ve emirlerin yol açtığı şehvetine düşkün, açgözlü, muhteris bir Müslüman imajı yayılmıştı. Bu ülkelerde -ki bunlara ülke bile denilemez, ancak birkaç petrol kuyusunun koruyucuları denebilir- rejimleri ayakta tutan, halkın gönüllü desteği değil, rejim ordularıydı.

Gerçek şu ki, başından beri Humeyni'yi en çok düşündüren konu ordu idi. Nitekim devrimden önce Hasaneyn Heykel'e önündeki en önemli engelin ordu olduğunu söylemişti. Ancak 50 bin üyesi olan SAVAK ile 700 bin kişilik Şah ordusunun hiçbir şey olmadığını ve devrimin asıl orduya karşı yapılacağını görüp stratejisini yeniden belirlemişti. Bu önemli bir olaydı, çünkü İslam devriminden sonra, halk kitlelerinin önünde orduların fazla mukavemet gücüne sahip olamadığı anlaşılacak, bu Polonya'dan Filistin'e, Filipinlerden Latin Amerika'ya kadar yepyeni bir mücadele umudu olarak ortaya çıkacaktı.

Humeyni'nin önderliğini yaptığı İslam devrimi, Şah'ın monarşisi, ordu, ABD ve Batılı sistemi karşısına alışıktı. Devrim gerçekleştiğinde Batı önünde yenilgiye uğramış Müslüman dünyanın bilinci yeniden dirilip özgürlüğüne kavuşacaktı. Belki de devrim ilk defa bunu kuvveden fiile çıkardı, akılların kabul edemediği bir şeyi kabul edilebilir hâle getirdi. Bu, belli belirsiz de olsa yitirilmiş bir özgüvenin geri gelmesi demekti.

Bütün bu zorlu süreç yaşanırken, Humeyni'nin çabası cami, medrese ve ulemayı başarıyla merkeze çekmek olmuştur. Humeyni her fırsatta, Peygamber'in mirasçısı olan ulemanın gündelik sorunlardan uzak duramayacağım söylerken, Batı'dan aktarılan din-siyaset ikileminin geçersizliği üzerinde duruyor, "Bizim ibadetimiz siyaset, siyasetimiz ibadettir" diyordu. Ona göre, fukaha ve ulemanın kendini salt ibadet, taharet, necaset ve dua gibi hüküm ve şartların açıklanmasıyla sınırlandırması emperyalizmin zihinlerimize akıttığı bir zehir artığıdır. "Biz" diyordu, "Hz. Muhammed (s.a.a)'e ilk indirildiği şekliyle hükmetmek istiyoruz." Sultanların ve Şahların ulemayı "fitneden kaçınma" bahanesiyle aktif hayattan uzaklaştıran sinsi taktikleri, İslam toplumunun asıl potansiyel güç ve aktivitesini yok etmeyi amaçlamaktadır.

Eğer ulema, dinin kendileri için yüklediği sorumluluğun tam bilincinde görevini yapacak olursa, toplumu derinden saran insani ve kültürel yabancılaşmaya çözüm bulunabilecek, dünya sisteminin empoze ettiği maddi ve ruhsal çöküntüye bir son verilebilecekti.

Humeyni'nin ulemayı devrimci eyleme katmakla salt siyasal bir pragmatizm peşinde olmadığı bugün daha iyi anlaşılmaktadır. Humeyni, sahih bir İslam geleneğinin beslediği ulemanın aynı zamanda iki büyük işlevi göreceğini umuyordu. Bunlardan biri epistemolojik uyanışa katkı sağlamak, diğeri de modern çağda makyavelisit felsefe ile iyiden iyiye kirlenmiş siyasete yüksek ahlaki bir boyut kazandırmaktı. Nitekim Sovyet Lideri Gorbaçov'a gönderdiği mektupta İslam düşünce tarihinde bilgi kuramının temel referansları arasında yer alan İbn Sina, Suhreverdi, Muhyid-din İbn Arabi, Molla Sadra vb. bilginlere işaret ediyor, Sovyetlerin ve bütün dünyanın temel sorununun bilgi kuramında karşılaştığı güçlüğü aşamamasında yattığını söylüyordu. Humeyni'ye göre devrimci hareketlere ve siyasete derin manevi ve ahlaki boyutlar katılmadıkça insan hep aynı lanetli, profan kısır döngü içinde dönüp dolaşacak ve asla sahici bir çıkış yolu bulamayacaktır. Öyleyse Nebevi bir siyasetin çarpıcı ve doğru örneklerini koymak gerekir; bunu da bilgi, hikmet, irfan ve derin manevi olgunlaşmadan geçen ulemadan başka kimse başaramaz. Devrimci siyaset, pragmatizmi ve gündelik dayatmaları değil, vazgeçilmez kutsal ilkeleri temel alarak üretilmelidir. İlkelerin yerine pragmatizm tercih edildiğinde siyaset Nebevi olmaktan çıkar, secüler basit bir araca dönüştür.

Başından beri anlattıklarımız kendi özel şartlan içinde Şiiliğin teorik düzeyde muhalif bir söyleme sahip olmasına rağmen, pratikte Sünnilikle ortak bir paydayı paylaştığını ortaya koymuş bulunmaktadır. Ancak geçen iki yüzyıl içinde iktidar boşluğunun doğurduğu fetret devrinde Usûliler ve Ahbariler arasında başlayan tartışma mezhepte köklü değişmelerin meydana gelmesine yol açtı. Humeyni şüphesiz Usûli kanadın temsilcisi ve devamcısıdır. Ama sadece bir temsilci olarak görülemez. Çünkü onun Şii. mezhebine yaptığı katkılar var ki, bunlar gelecekte mezhepler tarihi yeniden yazılacak olsa şüphesiz önemli ilaveler olarak zikredilecektir. Bize göre Ayetullah Humeyni'nin mezhebe yaptığı en Önemli katkılar şöyle sıralanabilir:

1. Velayet-i Fakih; Bilindiği gibi bu anahtar deyim Humeyni tarafından ön plana çıkarılmıştır.Türkçeye de çevrilen "İslam Fıkhında Devlet" adlı kitabında belirttiği gibi, Humeyni'ye göre bugüne kadar genel anlayış içinde kayıp İmam beklenirken İslami temel hükümlerin dünyevi iktidarlar tarafından çiğnenmesine ses çıkarılmamış, bir bakıma siyasal iktidarlar kendi fiili durumlarının kaçınılmaz tarihsel şartların dayatmasıyla meşru olduklarını kitlelerin bilincine yansıtmışlardır. Çünkü öğretiye göre, eğer İmam hayatta obuasına rağmen kayıpsa ve günün birinde zuhur edecekse, yapılacak tek şey onu beklemek ve bu arada sabretmektir. Dünyevi iktidarlar tabiatları gereği zalim ve baskıcıdırlar. Halk ise yüce ve kâmil adalete ancak İmam'ın zuhurunda kavuşacağından beklemek veya mümkün ölçülerde siyasi iktidarın zulüm ve baskılarını hafifletmek tek çıkar yoldur. Ancak daha radikal düşünenlere göre ise, zulmün, cefa, cevr ve baskının artıp çelişkinin derinleşmesi İmam'ın gelişini erkene alan önemli bir faktördür. Öyleyse zulüm arttıkça İmam'ın gelişi de yakınlaşıyor demektir,

Ayetullah Humeyni bu görüşü deyim yerindeyse tam tersine çevirdi. İki önemli noktayı öne sürdü. Birincisi İmam'ın temel hükümleri, farz, helal ve haramları ertelenemez. İmam ne zaman gelirse gelsin, İslam erteleme kabul etmediğinden, müntesiplerin-den kendisine uyulmasını ve hayata aktarılmasını ister. Dünyevi siyasal iktidarlar tabiatları gereği zalim, baskıcı ve din-dışı olduklarından onların yönetimlerine rıza göstermek, İslami hükümlerin fiilen neshedilmesi gibi vahim bir sonuca yol açar ki, bu kabul edilemez. İkincisi, eğer İmam'ın bir an önce gelişi isteniyorsa, zulüm ve baskı altında sabırla beklemek değil, İslamiyet! temel hükümleriyle hayata geçirerek hazırlanmak gerekir; bu, İmam'ın gelişini çabuklaştıracaktır.

Gaybubet zamanında İmam'ın naibleri ulemadır. Velayet-i Fakih, İmam adına Müslüman toplumun sorumluluğunu yüklenir. Bu, bir şahıs olabileceği gibi, şahıslar da olabilir. Ama İslam'ın temel hükümlerini iyi bilen fakihler ve din bilginleri bu sorumluluğu yüklenmek zorundadırlar.

Humeyni bu görüşleri 1960'larda ortaya attığı zaman geniş tartışmalara yol açtı. Ama zaman içinde Ali Şeriatı, Mehdi Bazergan, Celaleddin Farisi vb. aydınlardan destek gördü. Ulema içinde de önemli bir grup (Ruhaniyan-ı Mübariz/Direnişçi Ulema) bu görüşü destekledi ve kısa zaman içinde de halk arasında yayılmaya başladı. Şüphesiz aydınlar ve direnişçi ulema Humeyni'nin bu görüşünü benimseyip kitleye götürmeselerdi, iş çok daha zor şartlar altında gerçekleşebilecekti.

Eklemek gerekir ki, Velayet-i Fakih görüşü, Sünniliğin tarih içinde geliştirdiği Hilafet ve Saltanat yönetim modellerine karşı, Şiiliğin İmamet modelinin çağımızdaki uygun bir formülasyonudur.

Bu katkıyı sağlayan bir kişi olarak Humeyni, Velayet-i Fakih'e ve Fakih'in gücünü İmam'dan almasına inanmasına rağmen, ö siyasi düzenin belirsizliklerden kurtulması, yöneticilerin tayini ve hatta Velayet-i Fakih'in onaylanması için halkın hür iradesine, seçim veya referanduma gitmeyi ihmal etmedi. Öyle ki savaşta Tahran üzerine füze yağarken dahi seçimlerin yapılmasını istedi. Bu, ilahi tayin ve vasiyet «sasına dayalı Şii İmamet modeli açısından "seçim" olgusuna merkezi bir önem atfeden ilginç bir tutumdur. Bu da gösteriyor ki, Humeyni'nin Velayet-i Fakih'i doğrudan İmam gibi "masum" biri değil, fakat halkın desteğini kazanmış İmam'ın naibi (Naib-i İmam) bir kişidir. Bu açıdan, "bugün İran'da rejimin tepesinde masum, yanılmaz ve hata etmez (lâyuhti) bir İmam vardır," diyenler, ya bilgisizliklerini ortaya koyuyorlar veya kasıtlı davranıyorlar. Çünkü Velayet-i Fakih, masum İmam'ın kendisi değil, yanılma ve hata etme ihtimali olan naib kişidir.

2. Takiyye İnancı: Şiilerin tarih içinde uğradığı baskılar ve takibatlar onları kendi varlıklarını gizlemeye itmiştir. Takiyye kısaca, can ve mal tehlikede ise, kişinin kendi inancını gizlemesi ruhsatına dayanır. Bunun benzer bir uygulamasına Sünni fıkıhta da rastlanır. Sünni fıkıh kitapları Azimet ve Ruhsat babı adı altında bu konuyu ele alır. Ancak Şia'da bu, bazen uç noktalara kadar vardırılmış ve zaman içinde olumsuzluklara yol açmıştır. Tabiatıyla siyasal iktidarla başı dertte olan bir kimse, eğer takiyyeyi yerli yerinde tanımlayamıyorsa, bu onun direncini kırara bir araca dönüşecek demektir. Humeyni bunun çok iyi farkındaydı. Yaptığı bir ictihadla takiyyeye ilişkin şu iki önemli hükmü getirdi:

a)Eğer Takiyye yalan, ikiyüzlülük, fırsatçılık ve hile gibi amaç
lan içeriyorsa, Sünni olsun Şii olsun, hiçbir müslümana karşı yapılamaz.

b)Ve eğer İslam'ın varlığı bir tehdit altında ise Takiyye yapmak kesin olarak haramdır. Bugün Şahlık rejimi İslamiyet'in varlığını yalnızca tehdit etmekle kalmıyor, fiilen ortadan kaldırmak istiyor; şu halde takiyyeye başvurulamaz.

3) Sünni-Şii Ayırımının Hafifletilmesi: Ayetullah Humeyni'nin son tahlilde bir Şii olduğu ve Şia geleneği içinde yetiştiği bir gerçek. Dolayısıyla onun düşünce ve görüşleri de bu mezhepten ayrı düşünülemez. Ama hocası Ayetullah Burucerdi gibi, Sünni ve Şii mezhepleri arasında tarihten gelen ve Padişahlar ile Şahlar tarafından özellikle bir siyaset aracına dönüştürülen bu çelişkinin hafifletilmesi için belirgin bir çaba harcadı. En önemli yaptığı işlerden biri Sünni fıkhın Kum medreselerinde okutulmasını sağlamak, dört mezhebi öğretim programına sokmaktır. Sürekli Şiilerin günde beş vakit namaz kılmalarını öğütledi. Sünnilerin arkasında namaza durmalarını istedi ve her fırsatta iki mezhep arasındaki çatışmaları körükleyenlerin Büyük Şeytan (Şeytan-ı Buzurg) Amerika'nın kışkırtıcı ajanları olduğunu vurguladı. Kuşkusuz devrimden sonra Batı istihbarat örgütleri, bölgede devrimi bloke etmek için mezhep ayrılığından yararlanmaya çalıştılar ve eski tarihsel kin ve düşmanlıktan sonuna kadar kışkırttılar; bu provokasyon hala bütün hızıyla sürmekte, buna geçmişte kendi marjinal mezhebi dışında bütün mezhepleri sapık diye tanımlayan petrol zengini bir Arap ülkesi de katılmakta, bu uğurda milyonlarca dolar harcamaktadır.

Humeyni her fırsatta devrimin bir İran veya Şii devrimi olmadığım, bir İslam devrimi olduğunu söylüyordu. Bu görüş devrimin ilk yıllarından beri kimi ulema tarafından da desteklenmektedir. Sözgelimi 1981'de Meclis kürsüsünde yaptığı bir konuşmada Ayetullah Beheşti şöyle diyordu: "Bu devrimi İran'a özgü ulusal bir devrim şeklinde takdim etmek isteyenler var. Bu yanlıştır. İranlılar niçin 2.500 yıldır bir devrim yapamadı. Yine devrimin Şii bir devrim olduğunu söylüyorlar. Hayır, bu devrim İslam adını alan bir devrimdir." Buna rağmen kimi ulema bu sözlerden ve görüşlerden memnun olmamıştır ve hatta Ahbariler'in devamı sayılan Hüccetîler, devrimi Şiiliği engelleyen talihsiz bir gelişme olarak görmeye devam etmişlerdir.

Humeyni'nin zikredilmeğe değer bir başka katkısı da, zaten ictihad ve müctehid geleneği olan Şii mezhebinin ictihad usûlünün genişletilmesi ve durumun değişmesiyle hükmünün de değişmesi gerektiğiyle ilgili açtığı ve bizzat kendisinin de katıldığı ictihad tartışmasıdır. Humeyni belki yeni bir usûl önermedi, ama Selef-i Satihm'e ve Hasan Necefî gibi kimselere atıflar yaparak bu konuya dikkat çekti. Şeyh Ahmed Hunsari gibi fıkıh fetvalarım satranç kurallarıyla cevaplayabilecek esneklikte bir fıkıh ve ictihad geleneğinin diriltilmesi fikrini savundu. Bu mesele "kurban olacak kadar önemlidir" dedi ve yeni ictihad usulüne karşı çıkanları taşlaşmış (mutahaccir) kafalar diye eleştirdi. Ona göre İslam düşüncesinin yeni bir yöntemi olmalıydı. İslami hareketlerin amacı İslam’ı hayata iade etmektir. İmam bu konuda önderlik etti. Bu hareket çok amaçlıydı. Ama şimdilik siyasi alanda basan kazandı. O daima fıkıh alanındaki tecdit faaliyetini ön plana çıkarıyordu.

İmam Humeyni'nin ihmal edilmemesi gereken bir yönü de onun irfan yönüydü. İlahi Hikmet temelinde İslami hayatın manevi alanda yeşermesine çalışıyordu. Diğer ariflerin aksine hayattan ve gündelik pratik sorunlardan1 uzaklaşmıyordu. Ona göre Allah'ı sevmek, bu sevgiyi hayatın pratiğinde somutlaştırmak demekti. Eski arifler bu sevgiyi hayattan uzaklaşma şeklinde alıyorlardı. Bu görüşü ile O içtihat ve irfanı birleştirmişti. Bundan hareketle kutsiliğe de yeni bir tanım getirdi ve ilimsiz ruhanilik veya kutsiliği reddetti. Diyordu ki: "-Emperyalizm bizi kendi kültür ve siyaseti ile vuruyor. Bizim en büyük silahımız İslam Birliği (İttihada-ı İslam), fıkıh, kelam ve eylemde yenilenmedir. Ancak bu, derin irfanı ve manevi bir hayatla bütünleşmelidir. Arif müctehid, müctehid arif olmalı ve böyle bir Meşru devlet kurucu olmalıdır."

Bu yüzyılın ikinci yansından itibaren bütün dünyada devrimler çağının bittiği yolunda yaygın bir görüş vardı. Kimileri bu çağı Lenin veya Mao ile kapatıyorlardı. Din'in de geleneksel işlevini kaybettiği hemen hemen herkesin üzerinde ittifak ettiği bir görüştü. İslam devrimi bu iki düşünceyi de geçersiz kıldı. 1979'da büyük bir devrim oldu ve devrimi artık fonksiyonu bitmiş kabul edilen din (İslam) gerçekleştirdi. Şüphesiz devrim kuramları açısından da İslam devrimi, devrim içinde bir devrimdir. Halk kitleleri görülmemiş bir coşkuyla ve göğüslerini kurşunlara siper ederek yaşlı bir İmam'ın arkasında devrime koştu, aylarca sokaklarda gösteri yaptı ve sonunda 2.500 yıllık güçlü bir monarşiyi devirdi.

Fransız devriminden bize arta kalan dine karşı secüler ve laik bir ideoloji, Sovyet devriminden ise parti ve örgüt fetişizmidir. Her iki devrimde de halkın geniş ve özverili katılımı söz konusudur. Ancak devrim sonrasında, özellikle Fransız devriminin ardından Jakobenler ve Lenin sonrasında Stalin, devrimi bir başka

[Mufazzal]

Ynt: İNKILÂP İÇİN NE DEDİLER

Raşid El-Gannuşi, Tunus

Son yüzyılda, İslam dünyasında birçok seçkin şahsiyet belirmiş ve bunların varlığı halkı Müslüman olan ülkelerde, değişik gelişme, değişim ve ıslahatlara vesile olmuştur. Ümmetin nüvesini oluşturmada birer alternatif olarak ortaya çıkan şahsiyetler arasından şunlar sayılabilir:

Muhammed Ahmed Sudani (Sudan), Şeyh Şamil (Kafkasya), "Emir Abdulkadir" ve "Bin Badis" (Cezayir), Seyyid Cemaleddin Afgani "İkbal Lahori" ve Seyyid Abdulala Mevdudi" (Pakistan), Ayetullah Kasanı (İran), "şehit Hasan Benna" ve "şehit Seyyid Kutub" (Mısır), Alel Fasi (Fas), Bediuzzaman Said Nursi (Türkiye), şehit Muhammed Bakır Sadır (Irak) ve benzerleri...

Düşünce tarzı, bunların İslam savunma yolunda ortaya koydukları realite, dış sömürüye ve yerli uşaklarına karşı vermiş oldukları mücadele. İslam'ın siyasetini yayma yolundaki gayretleri veya en azından İslam dünyasının bir bölümünde İslami bir hükümet kurmak için sarf etmiş oldukları çaba, bu şahısların, İslam'ın büyük şahsiyetleri listesinde yer almalarına vesile olmuştur. Öte yandan böyle bir karizmaya sahip şahsiyetler kendi ta-kipçilerince, "müceddid", "muslih", "mürşid", "şeyh", veya "İmam" lakablarıyla anılmışlardır.

Burada, İmam'ın bu cetvelde, hangi yükseliş merhalesinde olduğu sorusu söz konusudur?

Kanaatimce onların düşünce ve hareket tarzlarını inceleyip, İmam Humeyni'nin asrımızdaki fikri hareketiyle kıyaslamanın bu makalenin ve hatta bir kitabın boyutlarını aşmasının da ötesinde, İmam Humeyni'nin çok yönlü olması, dünya sahasındaki fikri etkisi, siyasi fıkhının yayılmasının tesiri ve özellikle onun İran'a dönmesinden sonra bunun artış göstermesi böyle bir kıyaslamayı imkansız kılmaktadır.

Adı geçen bu şahsiyetler arasında, diğerlerine nazaran fikri, siyasi, toplumsal ve pratik sahada bir üstünlüğe sahip olsalar bile, kıyam, ıslah, harekete geçirme ve İslami düşüncenin yayılmasında belirli bir yere sahip olan, mutlak bir toplumsal mücadele yöntemi ortaya koyanların hiç biri, İmam Humeyni'nin seçkin ve kapsayıcı konumuna sahip değillerdi. Hatta İmam Humeyni'nin en yakın talebelerinden hiçbiri, İmam'ın muhtelif boyutluluğunu, günümüz dünyasındaki tesirini ve onun diğerleriyle kıyaslanmasını mantıki, mükemmel ve eksiksiz bir şekilde ortaya kayabilecek güçte değil.

Hiçbir abartma ve mübalağaya yer vermeden, hareketler ve zikredilen şahsiyetlerin düşünce tarzı üzerinde yapılacak mütalaadan ve ayrıca onların varlığıyla şekillenen nüvelerin incelenmesinden sonra, İmam'ın 1963 yılında bilfiil Kum'a yerleşmesinin ardından, günümüze kadar devam eden süreç, ondan önceki şahsiyetlere dayanan hareket ve düşüncelerle kıyaslandığında, İmam Humeyni'nin bir rehberde bulunması gereken bütün üstünlükleri, İslami Hareketi kapsayıcı sıfatlan, vasıflan ve normal insandan daha fazla kabiliyetleri kendisinde toplamış olduğu görülür.

İmam Humeyni'nin, fıkıh, kelam, felsefe, tefsir, hadis, usul, irfan, ve benzeri sahalardaki ilmi yönüyle, sosyal ve değişik alanlardaki toplumsal ve ferdî hususiyetlerini, diğer söz konusu şahıslarla nasıl kıyaslayabiliriz?

Yaklaşık yetmiş yıllık araştırma, tedris, talebe eğitimi yapması, bütün seviye ve alanlarda İslami düşünceyi yayması, onlarca kitap telifi, tağut ve sapık düşüncelere karşı vermiş olduğu mücadele, "Necef' sürgün yatağından mücadeleyi bütün dünyaya yaymak, ardından İran'daki hareketi ıslah edip geliştirmesi, İslam inkılabı düşüncesini pratik olarak dünyanın en ücra köşelerine kadar yaymak, dünyadaki her türlü emperyalizm ve yeni Arap gericiliğine karşı vermiş olduğu 80 yıllık mücadele ve karşı koşma merhalesinden sonra şehit olmuşçasına vefat ve ondan önceki bir ömür dolusu gayret, mücadele, zindan ve sürgün hayatı, diğerleriyle nasıl kıyaslanıp mantıkî bir netice çıkarabilinir?

İlginç olanı, bu şahsın aramızda yaşamış olmasına rağmen bugüne kadar İran genç nesline faydalı olacak şekilde, onun hayatından bir bölümünün bile mutlak, dakik ve mükemmel bir seviyede açıklanmamış olmasıdır.

Bir müddet sonra Rehber Ayetullah Hameneyi ile yapılan görüşmede bu mesele söz konusu edilince, Hameneyi: "Bu da İmam'ın mazlumiyetinin bir delilidir. Gandi'nin hayatını "Romen Rolan" isminde biri aşıkane bir şekilde yazıyor ve bu eser bütün dillere tercüme ediliyor olmasına karşılık; bunca büyük ve kapsamlı bir şahsiyete sahip olan İmam Humeyni'nin hayatını açıklayıcı bir Farsça esere bile sahip olmayışımız üzüntü vericidir."

Bu meseleyi araştırmak, hangi kurumun sorumluluğundadır bilmiyorum? İmam'ın eserlerini tanzim ve yayınlama kurumu mu? İlimler Havzası mı? Tarih vakfı mı? Veya hangi bir kuruluş, cemiyet ve kurum? Bunun da ötesinde, bunun bir kurum veya şahsın kapasitesini fazlasıyla aştığını söyleyebilirim. Bu yüzden, bu sahada pek çok kuruluşun katılacağı müşterek ve samimi bir çalışma gerçekleşmelidir.

Başlangıçta bu "çıkmazdan" kurtulmak amacıyla, şehit Murtaza Mutanhari'nin İslami Hareketler konusunda yazmış olduğu eserine müracaat ediyorum. Onun bu konuda ne yazdığına bakalım? "Kuşkusuz son yüzyıldaki ıslahat hareketleri içersinde Seyyid Cemaleddin Esedabadi, Afgani lakabıyla tanınıyor, islam ülkelerindeki sayısız uyanış hareketi, onunla başladı. Müslüman toplumların dertlerini, gerçekçi bir bakış açısıyla izah etti, ıslah hareketlerinin yanında çözüm yollarını gösterdi.

Seyyid Cemaleddin'in hareketi hem toplumsal ve hem de fikri sahaları kapsıyordu. O, Müslümanların düşüncelerinde gelişme sağlamaya çalışmakla birlikte, onların toplumsal sisteminde de değişiklik yapmak gayretindeydi. Öyle ki, onun bu hareketinin boyutları bir şehir, ülke veya kıtayla da sınırlı kalmadı... Asya, Avrupa ve Afrika'yı kapsayan atmosfer içerisinde, her ülkenin değişik gruplarıyla ilişki içerisindeydi. Seyyid Cemaleddin, İslam toplumunun en köklü ve zararlı derdinin kaynağının, dıştaki emperyalizm ve içteki baskıcı, totaliter ve zorba yönetimler olduğunu savunuyordu. Bundan dolayı bu iki alanda mücadelesini somutlaştırarak, bilahare canını bu mücadele yolunda verdi."

Şehit Mutahhari, daha sonra Seyyid Cemaleddin, Muhammed Abduh, Kevakibi ve İkbal gibi şahsiyetlerin hareketini kısaca özetledikten sonra, İmam Humeyni rehberliğindeki İslamî Hareketi değerlendirmeye başlıyor. Ve İmam Humeyni'yi, Allah'ın bir lütfü olarak değerlendiriyor. Öte yandan onun dergahındaki on iki yıllık feyizlenmeye rağmen, İmam Humeyni'nin hayatım değerlendirmeden kaçınması ilginçtir. Bunca tanımaya, yakınlığa, onun talebesi olmaya ve onun varlığından feyizlenmeye rağmen üstad Mutahhari gibi birisinin bu sahada "kalemini kırması", Kum'da uzun yıllar onun talebesi olmasını göz ardı ederek "başkalarının onun hikayesini anlatması"nı tercih etmesi, meselenin zorluğunu ortaya koyuyor.

Buna göre, daha önce de işaret edildiği gibi, söz konusu meseleleri teker teker incelemek, ilmi bir makalenin kapasitesini ve boyutlarını aşar... Öte yandan, ona karşı duymuş olduğum derin kalbi muhabbet, onun talebesi ve komşusu -İmam'ın Rum'daki ikameti döneminde Kazi'nin bodrum katında- olmamdan kaynaklanan duygusallık onun hakkında mutlak bir değerlendirme yapmamı, -hatta onu yakından tanımış bile olsam- zorlaştırıyor. Aramızda yaşıyor olmaması, onun hakkındaki kanaatlerimi açıklamamın bir menfaat ve maslahat doğurmasına vesile olmazsa bile, bu açıklamalar mübalağa veya abartma karışmış olarak görülebilir. Bu tek başına, bu konudaki konuşmayı başka bir zamana bırakmamıza ve dostun hikâyesini başkalarının dilinden dinlemeye yönelmemize vesile olmaya yetiyor."

[Mufazzal]

Ynt: İNKILÂP İÇİN NE DEDİLER

Şeyyid Hâdî Husrevşâhî,İran

İnsan kimliğinin tanınması, hayat tarzının belirlenmesi ve ilahî hilafet risaletinin ifası için devamlı olarak peygamberlerin yo göstericiliğine ihtiyaç vardır. Bundan dolayı ilahî mesajlar onların vasıtasıyla beşeriyete duyuruldu. Bu yönlendirme "Artık dininizi tamamladım" ayeti nazil oluncaya kadar devam etti. Bu ayet, İnsanin, Allah'ın onların hayat tarzını mutlak bir şekilde belirleyen ilahî hükümleri anlayabilecek bir gelişme merhalesine ulaşmış olduğunu ve bu güzergahta onun yanı başında onun arabasını yönlendirici bir hidayetçi peygambere -anlama merhalesine ulaştığından dolayı- ihtiyacının olmadığını gösteriyor.

Ama insan tekammül güzergahında, muhkem ilahî kanunlarla ilgili modern cehalet veya onu uygulama sahasına koyma yönteminde yeni çözülmesi zor denklemlerle dolu karmaşık bir problem gibi, engellerle yüz yüze geldi. Bu kez de, ilahi kanunların gerçeğini kavramada yardımcı olacak, beşeriyetin zihnine yerleşen şüphe, yanlış yönlendirme ve sapmaları ortadan kaldıracak, onun ışığında, mutlak nasların ve yüce ilahi kanunların hedefinden ilham alarak beşeriyetin yolu üzerine dikilmiş müşkülatlan bertaraf edecek seçkin şahsiyetlerin varlığına ihtiyaç duyuldu. İlahî kanunların muhkemliğini korumak, zamanın değişmesine uyum sağlamak ve Kur'an'ın sabit ahkamını muhafaza etmek için böyle öncülere ihtiyaç vardı. Bunun sağlanması halinde, Kur'an sonsuza kadar beşeriyeti hak, adalet ve iyilik yolunda hidayet etme ve yönlendirme kudretine sahip olacaktır.

Kuşkusuz İslam'ın ebediliği ve onun ümmetinin bakası iki temel esasa bağlıdır:

a)İslam'ın mahiyet ve cevheri, insanın fıtrat ve karakterine uyum sağladığından, insanın her türlü ihtiyacını, onu en son tekammül merhalesine ulaştıracak bir şekilde karşılama gücüne sahiptir.

b)Allah’u Teala, İslam ümmetine peygamberlerin varisi olan üstün ve güçlü bir yapı sahibi şahsiyetler bağışlamıştır. Bu büyükler, dini yapmacık süslerden arındırmak, her türlü sapma ve hurafelerden kurtarıp, berraklaştırma mesuliyetim taşıdıkları gibi, her asırda müşküllere İslamî çözüm yollan sunmakla da görevliydiler.

İslam Peygamberi (s.a.a), adalet, hürriyet ve istiklalde billurlaşan ve İslam'ın ahkamına dayanan devlet ve sistemi oluşturdu. Bu sistem peygamberin rihletinden sonra, ashabının eliyle sürdürüldü. Bu doğrultuda, beşeriyet arzu ve emellerinin bu nizamda tahakkuk ettiğini gördüğünden guruplar halinde, Allah'ın dinine girmeye başladı; ancak dinden dönenlerin çıkardığı savaşlar, Peygamber (s.a.a) yaranının saflarında telafisi mümkün olmayan yaralar açtı.

Öyle ki Mevdudî haklı olarak onu, "İslam tarihinde tehlikeli bir inkılab maceracılığı" şeklinde yorumluyor. Bu maceracılık, amel ve tavırları ortak olan sahabe sayısının giderek azalmasına sebep oldu. Buna karşılık, İslam'a büyük bir aşkla bağlı olanların, İslamî olmayan yöntemlere uyan, itikat ve tavırlara yönelmeleri fazlasıyla artış gösterdi. Bu ahlakî çözülme ve kişilik erezyonundan kaynaklanan değişine, İslam tarihinde tehlikeli bir dönüm noktası haline geldi. Nitekim bunun neticesinde, İslamî hilafet, "sultanlığa ve krallığa" dönüştü. Bu değişimin ardından, Müslümanları korkunç bir şekilde etkisi altına alan büyük bir musibet meydana geldi ve dinin siyasetten ayrı olduğu düşüncesi, pratiğe aktarıldı. Bu sapma o derece ileri noktaya vardı ki, "İbni Haldun"un da belirttiği gibi, hilafet sisteminden bir kabuktan başka bir şey kalmadı ve bilâhare hilâfetin bu son kabuğu, yeni emperyalizmin eliyle Osmanlı İmparatorluğu'nun varlığında tamamen yok edildi. Bu yeni emperyalizm, bütün İslam ülkelerinde birçok sekularist, sosyalist, laik veya hatta zahiren İslamî bir anayasası bulunan rejimler oluşturuyordu!

Hilafetin çöküşünün darbesi, hilafetin çökmesi ve emperyalizmin bu çöküşten önce ve sonra kendi yararına sağlamış olduğu gelişme ve ilerleme, Müslüman halkın duygularını şiddetle sarstı. Ama bu yeni gelişme Müslümanları gaflet uykusundan uyandırdı ve onların yapmacık huzurlarını alt üst etti. Her halükarda "en güçlü ve cesur şahsiyetler bu halkın arasından doğdu."!

Emperyalistlerin sultasıyla paralel bir şekilde saldırıya geçen Hıristiyan misyonerler, İslam kültürünü köklerinden tamamen sökmeyi ve bütün imkanlarını seferber ederek emperyalist hedeflerine hizmet edebilecek yeni bir Müslüman nesil yetiştirmeyi amaçlıyordu. Bu gelişme, Müslümanların duygularını şiddetle sarsan darbenin tesirin fazlasıyla artırıyordu. Bu manzaranın belirginleşmesinden sonra "Müslümanların neden geri kaldıkları ve diğerlerinin ilerlediği?" sorusu fazlaca hayret verici olmasa gerek.
Elbette bu soruya cevap bulma düşünceleri, İslam dünyasında iki zıt kutubun meydana gelmesine vesile olmakla birlikte, uyanı içerisinde olmayan ve sürekli çekişmeye bahaneler bulan iki karşıt kampı da doğurdu. İki zıt cevap!

İlk cevap: Müslümanların geri kalmışlığı, İslam'ın cevher ve kimliğinden kaynaklanıyor; bundan dolayı bu kimliği batı medeniyetiyle bütünleşecek şeküda değiştirmek gerek! İşte ancak bu şartlar altında Müslümanlar dünya uluslarının kervanına katılabilir. Marksistler bu sorunun cevabının arayışı içerisinde, durumu daha da ileri götürerek "tamamen İslam'ı terk etmek gerekir!" dediler. Bu meyanda liberal "Taha Hüseyin", "Lütfi Elğevli" ve "Abdullah Garevî"nin marksizmi için bir ön kademe oldu!

İkinci cevap: Geri kalmışlık problemi, sadece Müslümanların kendisinden kaynaklanmaktadır ve bunun sebebi İslam değildir. Zira, Müslümanlar gerçek ve aslî kimliklerinden uzaklaştıkları an, geri kalmışlık ve yıkılma problemiyle karşılaştılar. Bu durumdan kurtulmak için de, yenilenme ve değişme hareketini başlatmak lazım. Müslümanlar üzerlerindeki kasaveti atıp, İslam'ın üstüne konmuş tozlan silkeleyip onu hayata yeniden dönderirlerse, onun güçlü iradesi ve rehberliğiyle İslam toplumunu geri kalmışlıktan kurtaracağı gibi, diğerlerini de bütün sahalarda geçecektir.

İlk yönelişler, batıdan veya sosyalist ülkelerden düşünce, görüş ve maddi desteği kredi gibi alan milliyetçi, nasyonalist veya sosyalist hareketlerde berraklâştı. Kendilerine ait hiçbir fikri ve maddi sermayeleri olmayan bu yabancı menşeli hareketlerin başındaki Donkişotlar, sulta altındaki Müslüman ülkelerin bağımsızlığını elde etmesinin ardından, bu ülkelerdeki yönetimlerin başına geçtiler; ancak kısa bir süre sonra islam dünyasında, bir hareket olarak açıkça yenilgiyi tattılar. Bu hareket liderleri Batı'ya yakınlaştıkça uşaklıkları artıyordu. Ancak büyük bölümü, askerî ve iktisadî mağlubiyetin neticesinde çöktü. Bu acı sonlan yaklaştıkça da, baskıcı, totaliter, tasviyeci ve vahşice bir diktatörlük örneği sergilediler.

İkinci ilk yöneliş, Cemaleddin, İkbal, Mustafa Sabrı, Sunusî ve Bin Badis gibi düşünür ve aydınların yenilikçilik isteklerini slogan vari konuşmalarla dile getirmeleriyle başladı.

Başlangıçta, bu yönelme ilerde inceleyeceğimiz üç büyük hareket halinde gelişti. Elbette bu dönemde ortaya çıkan, diğer hareketler günümüzde fazlaca bilinmediğinden, onları değerlendiremiyoruz. Hususen bu hareketler kendi sınırlarını aşarak cihanşümul bir çehre kazandılar. Kendi mıntıkalarının sınırlarını aşabilen bu hareketler, genellikle İslamî düşünceyi yenileme çizgisinde ilerliyordu. Ancak onlardan çıkarılan netice, günümüzde başka boyutlar kazanmıştır. O da halk boyutu ve yeniden hareketi şekillendirmek.

Bilindiği gibi, İslam Hükümeti hüviyetini taşıyan saltanatlar yanlış bir bağlamda despotça hayatını sürdürdüğünde bile, yenilenme ve yeniden hayat bulma vazifesi, ıslah, tamir etmek, sapmaları hatırlatmak ve İslam toplumunda bidatlara yönelik saldırılarla sınırlı kalmıştır, (İbni Cezm ve İbni Teymiye'nin yaptığı gibi)! Ama nizamın yapısı tamamen çöktüğünde ve İslam hükümeti mutlak bir şekilde yok olduğunda, artık ıslah edici hareketler etkili olmaz. Bilakis ihya ve yeniden örgütlenme yoluna başvurulmalı.

Bugün İslam dünyasında gördüğümüz böyle bir yeniliktir. Zira geleneksel İslam toplumunun dağılmasının ardından, İslam'ın yeni medeniyet devri başladı. Bu gerçeklerin ışığında biz,İhvan-ı Müslim’in, Pakistan Cemaati İslamî ve İran İslamî hareketinden oluşan üç hareket üzerinde durmak istiyoruz. Onların müşterek hedef, yöntem ve esaslarını değerlendirme konusu yapacağız.

Hatırlatma:

Açıkça söylemek gerekirse, uzun zamandan beridir bu mesele üzerinde çok düşünüyordum. Bunun zaruretini bilmeme rağmen, bunu pratiğe aktarmayı bazı sebeplerden dolayı bugüne kadar erteledim:

1-Bu mevzunun hassasiyetleri artırması ihtimali çok fazladır!

2-Üstad "Fethi Yeken"in haklı bir şekilde tespiti gibi, "Çağdaş İslamî Hareketler her alan ve seviyede tecrübelerle doludur. Ancak bugüne kadar, onun mahiyetini araştırma, kaydetme veya değerlendirme sahasına yeterince girilmemiştir. Ancak tarihinden zor merhalesinde güçlü bir hareketin Müslümanlara öncülük yapması sahasında ve bunları yeterli görmek mümkün değil..."

3. Kendimi onların talebesi olarak görmeye bile layık görmediğim büyük insanları, seçkin ulemayı veya mücahidleri değerlendirme gücünü kendimde bulamıyordum!...

Ama her haliyle bu meseleyi irdelemece söz konusu etmeye büyük bir ilgi duymaktayım. Zira birçok insanda tek düşüncede şartlanma ve fikri başıboşluk o derece tehlikeli noktalara ulaşmış ki, giderek faydadan daha ziyade zarar veriyor. Bunlar, İslamî yönelişin ve genel olarak çağdaş İslami hareketin kendi başına bağımsız ve bir grup anlayışı çerçevesi içerisine sığıştırılmış hareketler olduğunu sanmaktadırlar. Yani bunların hiç birinin diğer gruplarla yöntem, hedef ve program alanında irtibat ve yakınlığı yoktur. Bu sapma öyle tehlikeli bir merhaleye ulaşmıştır ki, bir kısım insanlar iyi niyet, acelecilik veya seviyesizliğinden dolayı hem de ilaç ve çareler üreterek, bu hareketin gerçek çehresini, çağdaş İslamî hareketler karşısında hasta yatağına yalamaktadırlar. Hem de kesin hükümler öne sürerek! Ve: "Falan hareket bundan dolayı-başarılı oldu ve falan teşkilat bundan dolayı
başarısız oldu!" diyorlar, Halbuki hakikat başkadır. Bundan dolayı, İslamî mücadele ve tecrübelerini değerlendirme konusu yapmak, hareketin tekammüle ermesi güzergahında bir zarurettir. Bu kesin zaruretten yola çıkarak, sermayemizin azlığına rağmen bu üç büyük hareketi değerlendirmemize konu yapacağız

Bu başlık altında ve değişik İslamî eğilim arasından, biz özellikle isimleri diğerlerine nazaran daha fazla duyulmuş üç akım üzerinde durmak istiyoruz. Nitekim onların temel esaslarını da, şu başlıklar altında inceleyeceğiz:

Onların İslam'ı öğrenme anlayışı ve "İslam devleti"nin yoluna açacak İslamî bir toplumun oluşturulması yolunda inkılabı bir tavra sahip özel bir teşkilatın varlığı.

Bu özellikler genel olarak aşağıdaki üç harekette kendisini göstermektedir:

Mısır İhvan-ı Müslim’in,

Pakistan Cemaat-i İslamî,

İmam Humeyni'in İran'daki hareketi.

Bunun dışındaki hareketler, ya bu üçünden birini herhangi bir şekilde izliyor, ya henüz İslamî meselelerin ayrıntılarını incelemekle meşguldürler veya onların hareketi sadece davet, vaiz, irşad, fıkıh eğitimi veya zikirle sınırlı kalmaktadır!

İslam'ı anlama anlayışının, bu üç harekette de genelde, aynı boyutlarda birbirini destekler mahiyette olduğu görülmekledir. Bu yüzden itikad, şeriat, ibadet ve siyaset birbirinden ayrılmaz bir bütünlük ifade eder. Nitekim bu temel esastan dolayı din, siyaset ve devlet arasında bir ihtilaf söz konusu değildir. Bu üç akımın yayınlanan eserleri arasından, daha az tanınmış olan İmam Humeyni'nin eserlerine temas etmekle yetineceğiz.

"Din ulemasının ve fakihlerinin vazifesini, ibadet merasimleriyle, onun hüküm ve şartlarını açıklamakla veya sadece taharet, necaset ve dua üzerinde durmakla sınırlandırma, emperyalist güçlerin üzerinde ısrar ettiği ve hayatını ona bağımlı gördüğü düşüncelerdir!... İslam Şeriatının hükmünü anlama bilincine sahip olan fakihlerin en başta gelen mesuliyetleri, Allah'ın ahkamını yeryüzünde hakim kılmak, yüceltmek ve Allah düşmanlarından yeryüzünü temizlemektir. İslam'ın gerçeklerini halka anlatın ki, genç nesil ulemama Necef veya Kum'da köşesinde oturup, dinin siyasetten ayrı olduğu düşüncesini teyid ettiklerini sanmalarına engel olun. Ulemanın sadece hayız ve nifas meseleler ile uğraştığını, siyasete ilgi duymadığınızı sanmasınlar. Bilakis siyasî mücadele şeri bir vazifedir

İslam’ı anlamaya çalışmanı neticesi, bir İslam hükümeti kurmaya gayret göstermektir. Her üç akım da, bu hedefe ulaşmak için yoğun bir gayret gösteriyordu. Öyle ki, Hasan El Benna "Böyle tir hükümet kurulmadıkça bütün Müslümanların günahkar olacağını" söylüyordu. Bu anlayış gereğince bütün dünya Müslümanları tek bir ümmettir ve Müslüman kimliğine sahiptirler. Geçmişte böyle bir yapıya sahip olan Müslümanları, zamanla gelişen hadiseler bir birinden ayırdıysa da, geçmişteki konuma yeniden kavuşmanın tek yolu İslam'ı evrensel platformda söz konusu etmektir. .

İmam Humeyni'nin yakınlarından birinin: "İran İnkılabı mücadelesini bütün İslam toprakları kurtarıncaya kadar ve Filistin bayrağı İran bayrağının yanında dalgalanıncaya kadar sürdürecektir" şeklindeki sözleri çok ilginçtir.

Filistin meselesine bu derece ilgi göstermek ve onu kıyaslamak, İhvan'ın onun kurtarılması için göstermiş olduğu fedakarlık ve dünya Müslümanlarının İran'daki zaferden dolayı duyduğu sevinç batılı oryantalistleri endişelendirmektedir. Batılı oryantaliste sosyologlar Müslümanlarının, yeryüzünü "daru'l harp" ve "daru'l
İslam" olarak ikiye taksim etmelerini, varlıklarına yönelik bir tehlike olarak görüyorlar.

İslamî Hareket açısından, "cihanşümul" olmak veya "bölgesel" olmak arasında bir tezat söz konusu değildir. Bir müslümanın kendi vatanını ıslah edip, imar etmesi serî bir vazifedir. Çünkü gelişmiş, ilerlemiş büyük İslam dünyasını bir parçasından, diğer İslam dünyasına ve dünya Müslümanlarına yardımcı olmak ve desteklemek imkanı daha fazladır.

"Cemaat-i İslami sadece ulusal ve vatanseverlik üzerinde şekillenen bir hareket değildir. Bundan dolayı onun daveti özel bir ümmet veya ülkeyle de sınırlı değildir.'Önün hedefi dünyanın tamamını kaplayan cihanşümul bir harekettir. Bununla birlikte biz Pakistanlı müslümanlar, ülkemizde örnek olacak İslamî bir sistemi gücümüz nisbetinde hakim kılmaya çalışmalıyız. Bunu yapamazsak, dünya halklarını bizim itikad ve mektebimizin en üstün olduğuna inandırmayız."

Hasan El-Benna da ilk olarak İslam hükümetini Mısır'da kurmayı ve onun ardından bunu dünyaya yaymayı arzuluyordu. Bundan dolayı ihvan Süveyş Kânalı'nı İngiliz işgalci güçlerine karşı korumak maksadıyla, yoğun bir mücadele veriyor ve Mısır'ı emperyalizm zincirinin son halkasından kurtardıklarına inanıyorlardı... Diğer yandan Cemaat-ı İslamî, Pakistan'da ülkenin istiklal ve birliği yolunda en az onbin insanını feda ediyordu.

Buna göre, bir müslüman tam anlamıyla bir vatanseverdir de. Bundan dolayı, sadece müslümanlar kendi ülkelerinin kültürel ve bütün sahalarının sürekli kıvanç kaynağıdırlar. Öte yandan İslam'la uyum içerisinde olmayanlar, gerçek bir vatansever olamayacağı gibi, kendilerini emperyalizmin kokuşmuş tesirinden de
kurtaramazlar!

İslam'ın anlaşılması doğrultusunda, ekonomik ve toplumsal meselelere özel ve kapsamlı bir şekilde eğilmek gerek. Bu esastan dolayı, İslamî hareket mensupları fakirlik aleyhinde amansız bir mücadele vermeyi kendilerine bir büyük vazife kabul etmektedirler. Ayrıca israf ve ümmetin servetindeki savurganlığa karşı mücadele eder. Ferdî mülkiyetin aslına inandıkları gibi, başkalarını sömürmeye vesile olmaması ve toplumun hizmetinde olması için bazı sınırlamalar getirmiştir. İslamî yöneticiler, herkes için çalışma ortamı hazırlayıp, halkın refah seviyesini yükseltmeye çalışmalıdır. Bu yüzden, bir ferd eğer, geçimini sağlayamıyorsa veya çalışma gücü yoksa, devletin onların ihtiyacını karşılaması gerekir.

Buna göre, eğer "zekat" fakirlerin geçimini sağlamaya yetmezse, zenginleri kendi servetlerini bunu sağlama yolunda seferber etmelidir. Eğer onların haklan ödenmezse, bunu almak için mücadele verilmelidir."

Bütün bu gerçekler doğrultusunda, bizi tuzağa düşürmek için pusuya yatmış Doğu ve Batı emperyalistlerinin siyasi ye ekonomik bağımlılığından kurtulmak İslamî bir gerekliliktir.

Îslamî Hareket öncüleri Batı'nın teknoloji ve sanayisinden faydalanmanın sakıncasız olduğunu vurgulamalarıyla birlikte, onların kültür ve kapitalizme dayanan düşüncelerine karşı ısrarla mücadele vermişlerdir. İmam Humeyni bu inanç doğrultusunda, "kültürün ya bir ulusun mutluluğuna vesile olduğunu veya onu kasvet içerisinde zillete duçar ettiğini" söylemektedir. Buna göre eğer kültür sağlıklı olmazsa, gençler bozuk ve saptırıcı bir ortamda yetişirler. Emperyalistlerin kültürü, İslam toplumunda her zaman sömürüyü kabullenecek gençler yetiştirir. Bu kültür zalimlerin kılıcından daha da tehlikelidir. Bugün kültürümüz emperyalizm kaynaklıdır ve Salih olmayanların zihniyetine göre şekillenmektedir.

Mevdudî şöyle diyor: "islam, her zaman ve mekanda uygulanma kapasitesine sahiptir. İslam geçmişte bu kapasiteye sahip olduğunu ispatladı; bugün ve gelecekte de aynı üstün kabiliyete sahip olduğu ortadadır. Ama bunun gerçekleşmesi için halk ayaklanıp, onu uygulamaya gerekli atmosferi hazırlamalıdır."

Bununla birlikte İslamî Hareket, islam şeriatının esaslarını azaltmaya ve çoğaltmaya şiddetle muhaliftir.

İmam Humeyni şöyle diyor: "Eğer İslam ülkeleri Doğu veya Batı'ya bağlanacaklarına İslam'a ve kendi kaynaklarına dayanır ve Kur'an'ın sonsuz kurtarıcı eğitimini izleselerdi, bugün siyonizmin esareti altında olmayacaklardı."

Köktencilikten kastımız, İslam tarihinde oluşmuş düşünce ve görüşlere karşı taassup göstermeden İslam'ın temel esaslarından istifade etmektir. Temel esas, Kur'an ve Sünnette gelmiş olan ve Halifeler döneminde uygulanan değerlerdir. Hasan El Benna şöyle diyor: "İhvân-ı Müslim in’in bir köktenci hareket ve Kur'an ve Peygamberin sünnetine dayanan İslam’a yeniden dönmeyi amaçlayan bir hareket olduğu söylenebilir."

İmam Humeyni, ile Mond" gazetesi muhabirinin "Nasıl bir İslam devleti?" sorusuna şu cevabı veriyordu: "Bizim için esas olan, Peygamber ve İmam Âli dönemidir.

Biz İslam devletini, Peygamber'e nazil olan temel hükümlere uygun halde kurmayı amaçlıyoruz. Bize göre şia ve Sünni arasında bir fark yoktur. Çünkü Peygamber döneminde böyle bir ayrım yoktu."

Bu köktenci selefiliğin bir gereği de, Îslamî hareket mensuplarına bulaşacak, onları tehdid edecek "Vahabilik" damgası gibi, temelsiz batıl inanç ve hurafelere karış mücadele etmektir. Öte yandan İmam Humeyni, başkalarına iftira atmayı ve ayrıntılarla uğraşmayı kendilerine meslek edinenler konusunda şöyle diyor: "Ortada kökleri belli olmayan ye tamamen ayrıntılar etrafında gürültü koparan bir kesim, ona buna töhmet atarak, çok değerli zamanı telafi etmek isteyenler var. Mesele: Şu "kafirdir", şu "mürteddir" veya falanca "vahhabidir" diyerek dikkatleri başka yöne çekmek istiyorlar."

Diğer yandan İslamî bir şahsiyet bu çerçevede şöyle diyor: "İran'daki İslam inkılabı, her türlü mezhebi ve fırkacılık farklılıklarını aşmış umumi ve kapsamlı bir inkılaptır."

Elbette buradaki köktenci, selefilikten amaç bazılarının anladığı şekilde, fıkhı ve akaidi mezheplere karşı savaş açmak değildir. Böyle bir davranış ümmetin varlığını ve birliğini parçalamaktan başka bir şeye yaramaz. Köktencilikten maksadımız şudur:

a)Allah'ın hükmünün Kitap ve Sünnetten öğrenilmesine çalışmak.

b)Mezheplerin İslam'ın yerini almaması için, mezhebi taassuba yer verilmemesi ve propagandaların bununla sınırlandırılmaması

c) İslam kardeşliğini bütün cüz'i ayrılıkların üstünde tutarak, muhaliflere karşı hoşgörülü olmak.

Burada köktenciliğe ekleyebileceğimiz bir diğer husus da; katıksız birliği korumak ve ihtilaftan uzak durmak için, bütün Müslümanları dinin kaçınılmaz temel esasları çevresinde ve "ittifak ettiğimiz hususlarda yardımlaşır, ihtilafa düştüğümüz konularda ise birbirimizi mazur görürüz" prensibi doğrultusunda bir araya getirip birleştirmektir.

İslam! hareket eğitim metodunda, esbaba (nedenlere) yapışmanın zaruri olduğunu, bu esbabın, sonuca ancak Allah'ın izniyle ulaştırabileceği inancıyla kabul eder.

"İmam Humeyni, "Ramazan Harekatı" sırasında, İslam ülkelerinin bütün güçlerini Siyonistlere karşı seferber etmeye teşvik ederek şöyle der: "Bütün İslam devletlerinin ve özellikle Arap ülkelerinin Allah'a tevekkül ettikten sonra bütün güçlerini seferber etmeleri gerekir."

Halkçılık, İslamî hükümet halkın belirli bir kesiminin hareketi değil, ümmetin bağrından çıkan en derin duygularım yansıtan bir harekettir. Bu yüzden her türlü tabakalaşma ve sınıflaşmayı reddederek toplumdaki zulüm ve sömürünün her türlüsünü yok etmeye yalnızca İslam'ın kadir olduğunu kabullenir. Ancak İslâm'ı gerçek anlamda hayata Uygulamayan bir toplumda sınıflaşma ve tabakalaşma kaçınılmazdır. Böyle bir durumda İslamî hareket, fakirlerle bir araya gelmekten, onların yanına oturmaktan kaçınan zenginlere karşı, -aldığı emir gereğince fakirlerin yanında yer alan Allah'ın Resulü gibi- kendisini yoksul ve ezilenler arasında bulur.

"Sabah akşam rablerinin rızasını dileyerek O'na yalvaranlarla beraber sen de sabret. Dünya hayatının güzelliklerini isteyerek gözlerini o kimselerden ayırma." (Kehf: 18/28). "Allah'ım! Beni yoksul olarak yaşat, yoksul olarak öldür ve yoksullar topluluğuyla hasret." (Buhari) .

Çağdaş İslamî Hareket İslam'ı -belli bir sınıra kadar- egemen sınıfın tekelinden kurtarmayı başarmıştır. "İslam her gün bir beldede egemen sınıftan kurtulup halka mal olmaktadır. iran'da olup bitenler kitlelerin İslam'a teslim olmasının en belirgin örneğidir. Arap milletinin vahdetini, iktisadî ve içtimaî kurtuluşunu gerçekleştirmemeği için egemen güçler İslam'ı, Arapların siyasî hayatından uzaklaştırmışlardı. Böylece İran'da, bölgede İslam'ı, milliyetçi akımların emelleri doğrultusunda kullanmak isteyen egemen güçlerin baskısından kurtarmaya yönelik kurtuluş hareketlerini doğrulayabilecek en önemli hareket unsuru başlamış oldu."

Mısırdaki İslami hareket, İngiliz ve Siyonistlerden kurtulup özgürlüğe kavuşma yolunda, Mısır halkının kırılan emellerini tek vücut hafine getirememiş olsaydı, Doğu ye Batı uşakları kanalıyla sürdürülen zulüm ve baskı karşısında tutulamayacaktı.

İmam Humeyni de halkların hürriyet, adalet, şeref ve bağımsızlık emellerim tek vücut haline getirememiş olsaydı; İran milletinin gücünü birleştirmeyi, liderliğini devralmayı gerçekleştiremez ve kendisini halka, "Ya ölüm, ya Humeyni" dedirtecek kadar ölesiye sevdiremez, bütün karşıt grupları ve din adamlarım etrafında toplayamazdı. Mevdudi'nin yaptığı da aşağı yukarı buydu. Pakistan halkını özgürlüğe, izzet ve bağımsızlığa götüren bir plan çizmiş, halk da bunu benimseyerek, her türlü emperyalist güç ve değişime mertçe karşı koymuştur. Gerçek şu ki: Doğu'ya ve Batı'ya bağımlılık, sömürü ve azgınlık ile adalet ve özgürlük peşinde koşan mazlum halkların zihinlerini bağlayan, kitleleri uyuşturan bu despot kurumların elinden, İslam'ı kurtarmak için oldukça büyük bir çaba harcamak zorundayız.

"Komünizm ve kapitalizmin bu düzen ve günümüz idarecilerinin perde arkasında sinsice yürüttüğü çalışmalar, İslam'a kendinden olmayan ahlakî, sosyal ve ekonomik bir anlam kazandırarak, yeni neslin zihnindeki islam tasavvurunu çarpıtmaktadır.

Milletlerin hâlihazırda ve gelecekteki meşru ihtiyaç ve emelleriyle İslam arasında gerçek bir bağ kurmalıyız. Biz, kurduğumuz bu bağ ile müslüman halkların İslam için verdikleri mücadelelerin aynı zamanda kendi yaşanılan, ihtiyaç ve arzulan için Verilen bir mücadele olduğu bilincini aşılamalıyız."

Bir toplumda herhangi bir hareketin başarılı olabilmesi için, toplumun arzu ve acılarının canlı bir örneği olması şarttır. İslamî hareket kimi zaman toplumdaki yerini yitirmişse bu, toplumu huzursuz eden büyük sorunlar karşısında güçsüz kalması veya toplumdaki yerinin belirgin olmamasındandır. İslamî hareketin faaliyet gösterdiği çoğu yerlerde çekingen ve kararsız davranıştan kurtulup halkın temel sorunları ve vicdanıyla kaynaşmak, bu teşebbüs Allah'a güvenme ve halkın vicdanıyla perçinlenmenin en açık, en güçlü ve keskin bir ifadesi olmalıdır. Mehdi Hüseyni şöyle der: "İran İnkılâbı tamamıyla halka dayalı bir inkılabıdır. Kesinlikle hiçbir yabancı yerden ne bir yardım, ne de bir destek istedi, ne de isteyecektir."

Örgütlenme unsuru Çağdaş İslamî Hareket'te, özellikle de Sünni İslam dünyasında tecdidin en önemli unsurlarından biridir. Müslümanlar -Sünni- hilafetin kuruluşundan bu yana uzun bir süre huzur içinde yaşadıkları İslamî bir devletin gölgesinde yaşadıklarından kendilerine çeki-düzen vermek için örgütlenme gereksinimim duymadılar. Bu yüzden Sünni İslam tarihinde görülen ıslahat hareketleri, kurulu düzenin meşruluğundan hareketle ferdi çalışmalardan ibaret kalmıştır. Öyle ki, zulüm, fesat ve bozgunculuğun egemen olduğu zamanlarda bile köke (devletin meşruluğuna) herhangi bir başkaldırı olmamış, onlara mevcut yapıda düzeltilmesi mümkün cüz'i bozukluklar olarak bakılmıştır. Sünni dünyasındaki ıslahatçılar bu kuruntular tamamen kaybolduktan, hilafet yıkıldıktan ve meşruluğu sona erdikten sonra ancak örgütlenmenin zorunluluğunu anlamışlardır. Fakat mevcut yapı yeniden tesis edilmeye muhtaç bir şekilde, tamamen çöktüğünden ıslahın durumu yeterli olmamıştır. Çünkü bina temelinden çökmüş ve yeni baştan yapılmaya muhtaçtır. İslamî bir devletin kurulması için örgütlenme düşüncesini ilk olarak ortaya atan Hasan el-Benna'dır. Sünni dünyasında bazı tasavvufi topluluklar yardı, ancak bunlar söz konusu ettiğimiz İslamî bir devleti kurma durumundan çok uzaktılar. Diğer taraftan -Hatta toplumsal çalışma ve örgütlenmeyi halkın akli bilincini oluşturacak unsur haline getirmeyi başaran- Şii ve harici müslümanlar arasında örgütlenme egemen bir ilke idi.. Bu da Şii ve haricilerin tarihleri boyunca muhalif grupları oluşturmaları ve onlarca meşru olmayan egemen düzeni devirmek için çalışmalarından kaynaklanmaktadır. İşte bu Sünni dünyasında, özellikle de Arap aleminde egemen olan ferdi hareketleri aşmalarını ve örgütlenmelerini zorunlu kılmıştır.

Gerçekten İslam kavramına, İslamî bir devletin kurulması için örgütlenme fikrini yerleştiren ilk Sünni ıslahatçı belki de Benna'dır. Onun önerdiği örgütlenme "tarikat" kuruluşunun geliştirilmiş bir kopyası biçiminde ortaya çıkmaktaysa da, savunduğu örgütlenme seldi, belli kanun ve yönetmenliklerin egemen olduğu, bir merhaleden diğerine geçişte önceden tesbit edilmiş ölçüleri bulunan, her merhalenin ifade edildiği kendine özgü ıstılahtan ve karar almada belli yönetmenlikleri olan siyasî ve kültürel bir kuruluş olarak ortaya çıkmaktadır.

Nitekim Mevdudi de, 1941 yılında yapılan Cemaat-ı İslami'nin kuruluş kongresinde, Cemaat'ın yapısını, hedeflerini, araçlarını, Cemaat'a üye kabulü veya atılması ile alınacak kararlarda kullanılacak metodu belirlemişti.

İran'daki İslami harekete gelince o, kendi siyasî miraslarından büyük çapta yararlanmıştır. Siyasi mirasları kitle eylemleri için eğitim, ekonomik ve politik açıdan bütün grupları İmamın otoritesine candan bağlı bir birlik haline sokabilen bir yapıdaydı. Zaten bu siyasi miras devrimi başarıya ulaştıran temel faktörlerden Çünkü devrimi yönlendiren, tarihi birer kuruluş olan hüseyniye medreseleri ve mescitler ile imamın otoritesine maddi ve manevi yönden bağlı bulunan bu mescitlerin imamlarıydı. İmam'ın çalışması, bu kuruluşları yenilemek, siyasî yönden bilinçlendirmek, Batı'yı bilen ve Batı kültürünün potasında eritmemiş ve bazı yazarların kitaplarım okumak suretiyle İslam'a bağlanan dağınık gençliği bir araya toplamak olmuştur. Bunların ekonomik sömürü ve siyasî despotizme karşı direnme ile İslam arasında bir ilişki kurmada ve İran'ın Batılılaşmış neslini materyalist düşüncenin egemenliğinden kurtarma konusunda büyük rolü olmuştur. Bunların en önde geleni -Şah'ın zebanileri tarafından şehit edilen Ali Şeraiti’dîr.

İmam Humeyni İran gençliğine gönderdiği bir mektupta şunları söylüyordu: "İslamî devletin kurulması için birleşin, Örgütlenin ve saflarınızı sağlamlaştırın. Aklı başında ve öncü kadroların bu devrimi düzenlemeleri ve örgütler kurmaları zorunludur."

Böylece devrimin, halkın önderliğini üstlenecek ve halkla liderlik arasında irtibatı sağlayacak gizli bir örgütün varlığını zorunlu kıldığı ortaya çıkmaktadır.

İmam Humeyni mektuplarının birinde şöyle diyor: "Son olarak önemli bir noktada uyanık olunmalıdır... Hareketi yönlendiren, Çalışma ve sorumluluğu yüklenen kimselerin kendilerini açığa vurmaktan kaçınmaları gerekir. Geçmiş olay ve deneyimlerden ders almalı, çalışmalarını İslam'ın gölgesinde dikkat ve titizlikle sürdürmeli ve bu çerçeve içinde olduklarından yüzde yüz emin olmadıkları kimselerden uzak durmalıdırlar."

Günümüzde devrim düşmanı solcu ve eski rejimin artıklarından düzeni koruyan Devrim Konseyi, İmam Humeyni'nin oluşturduğu gizli örgütünün elemanlarından oluşmuştur.

İmam Humeyni'nin gizli örgütünün bir benzeri Benna tarafından kurulmuş idi. Yalnız Mevdudi, açıktan açığa yeraltı faaliyetlerini bıraktıklarını ve bundan şiddetle kaçındıklarım ilan etmişti. Pakistan'daki Cemaat-i İslami'nin programının dördüncü maddesi şöyledir: "Cemaat-ı Îslami hedefine varmak için mücadelesini dünyadaki yeraltı faaliyetlerine ve gizli örgütlerine dayandırmaz, yapacağı her şeyi gün ışığında ve alenen yapar." Boradaki ihtilafın, ortamın farklılığından ileri geldiği ortadadır.

Bu örgütlenmeler ister gizli, ister aleni olsun, İslamî prensipler doğrultusunda ve dünyadaki yeraltı faaliyetlerinin işlediği cinayet, saldın, baskı ve terörden kesin bir şekilde uzak kalabildikçe hepsi birdir.

Biz, İslamî hareketin bu üç eğiliminin önemli yönlerini (görüldüğü gibi oldukça çoktur) imkânlarımız nisbetinde ortaya koyduktan sonra, -İslam'dan ve hayatın tabii akışından kaynaklandığını sandığımız- İslamî hareketi, "bir bütün içindeki farklılaşmalar" prensibi doğrultusunda daha geniş ve onu oluşturan çeşitli eğilimlerin belirgin özelliklerini bu açıdan ele almamız daha uygun olur.

Hepsinin inandığı kapsamlı ilkelere rağmen, İslamî hareketin içinde saydığımız bu eğilimlerin birbirinden farklı karaktere sahip olduklarını görmek mümkündür.

İhvan-i Müslim in’in yapısını inceleyen bir araştırmacının ilk tanık olacağı şey, ruhi derinlik ve disiplindir. Çünkü İmam Benna eşsiz bir teşkilatçı olduğu kadar, her şeyden önce bir İslam davetçisi ve mürşididir.

Onun, bu yapının kültürel yapısı ve ilk grubu oluşturmada etkin bir rolü olmuş; Ehl-i Sünnet dünyasının kaybolan -İslam şeriatının hakimiyetini kaybettiği ve bu hakimiyetin yeniden gerçekleştirilmesi için çalışmaların yapılması gerektiği- anlayışının tekrar canlanmasını sağlamıştır. Ne var ki, gerek kendisinden ve gerekse çağından kaynaklanan bazı sorunlar yüzünden çalışmalarının sonucunu kendi gözüyle görme imkânını bulamamıştır. Görüldüğü kadarıyla çalışmaları Nebih Abdu Rabbih'in de değindiği gibi "hareket taktiği"nden öte gidememişti. Fakat, bir devletin kurulması gibi köklü bir stratejik sorunun, liderin, hatta tüm halkın zihninde kapalı kalması nasıl mümkün olabilir? Eğer biz planımızın, halkın eliyle gerçekleşmesini istiyorsak, halkın mevcut düzene karşı İslamî tutumunun ve düzenin değiştirilmesinin ne şekilde gerçekleştirilmesi gerektiğini açıkça belirlememiz gerekir. Aksi taktirde onların tutumuyla Cemaat'ın tutumu birbirine karışır, güçleri bir araya toplama zorlaşır... Benna kazanacağına inandığından, seçimlere katılır. Ancak kazanması engellendiğinden,- kalabalıkların öfkelenmesine ve miting düzenlemesine neden olur. Büyük bir kalabalık: "Benna Parlamentoya" diye bağırırken, çok geçmeden başka bir kalabalık tam zıt bir sloganla "Parlamento Benna'ya" diye bilinçli ve mertçe bağırmaya başlar., Hakimiyeti elde etmek için birbiriyle çelişik iki tarzda; demokratik yolda "Benna Parlamentoya", İmam Humeyni'nin yaptığı gibi mevcut düzeni kabullenmeyip, kurumlarını kaldırmayı ve istiklalini hareketin önderleri eliyle gerçekleştirmeyi isteyen devrimci yolda "Parlamento Benna'ya" diye iki ayrı sloganı haykıran anlayışlardan acaba hangisi halk için önemliydi? Benna, istibdadın kök saldığı bir ülkede demokratik olmayı yeğledi... Halbuki demokrasi böyle yerlerde sadece halkı uyuşturan bir araçtır.

Bu sorun önemine rağmen hâlâ açıklığa kavuşmamıştır; çünkü görüldüğü kadarıyla Mısır'daki atmosfer devrim için oldukça elverişliydi. Fakat Benna kitlelerin devrimci arzularım kırmıştır. Belki de onu bu yöne sevk eden klasik Sünni geleneğinin "fitneden kaçınma" anlayışıdır. Bununla birlikte kesin olan, Benna'nın hareketi ile emperyalistlerin yeni doğan çocuğunun (İsrail) geleceğinin de tehlikeye girmesiydi. Rupier diyor ki: "Bu adam uzun süre yaşasaydı, bu ülkelerde birçok şey gerçekleştirirdi/1 Çok erken bir yaşta (43 yaşında) öldü. Bununla birlikte ümmet için yaptıkları hesapsızdır.

Pakistan'daki Cemaatin en belirgin özellikleri olarak Mevdudi
şu ikisini sayıyor: ,

1-Bekleme,

2-Örgütlenme.

Örgütlenme, beklemeden yirmi yılı aşkın bir süre sonra başlamıştır. 1920 yıllarında Mevdudi bir derginin yazı işleri müdürüydü ve Cemaat'ım ancak 1941 yılında kurabildi. Cemaat-i İslamî, kuruluşundan itibaren belirgin bir yol izlemiştir.

Mevdudi davetinin karakterini şöylece belirlemiştir:

1-Genelde bütün insanlığa ve özellikle Müslümanlara davetimiz: Yalnızca Allah'a ibadet etmeleridir.

2-İslam'ı din olarak kabullenenlere davetimiz: Dinlerini Allah'a halis kılmaları, kalplerini nifaktan temizlemeleri ve amellerini çelişkiden kurtarmalarıdır,

3-Bütün insanlığa davetimiz: Tağutların elinde bulunan mevcut otoriteye karşı kökten bir inkılap gerçekleştirmek düşünce ve bilim önderliğini ellerinden almaklar.

Mevdudi, davetini özetlediği bu maddelerin her birini tek tek açıklayıp yorumladıktan sonra, bunların gerçekleşmesini sağlayacak olan bilimsel bir program belirlemektedir:

Birinci Bölüm: İslam'ın gerçek çehresini örten ve eskiden beri varola gelen donmuş kalıplan kırdıktan, en kısa zamanda bilim, kültür ve medeniyet düzenini hurafelerden ayıklayıp, bunun çarpıklıkları açıkladıktan sonra, insanlara İslam'ın doğru yolunu bulabilmeleri için düşüncelerini temizlemek... Daha doğrusu, yeryüzünde sâlih bir düzen kuruluncaya dek, günün sorun ve durumlarına Îslamî ilkelerin ne şekilde uygulanabileceğini göstermemiz gerekmektedir... İşte bu şekilde biz, düşüncede bir devrim gerçekleştirmek; hayatın akışım değiştirmek ve yeniden doğuşu sağlamak için akıllan düşünce gıdasıyla beslemeye çalışmak zorundayız.

İkinci Bölüm: Yükümlülüğünün bilincinde olan Salih insanların seçilip bir düzen etrafında toplanmaları ve kelimenin tam anlamıyla onları İslamî bir eğitimden geçirmek.

Üçüncü Bölüm: Toplumu düzeltmeye çalışmak... Bu çalışma imkanlarımız ölçüsünde toplumun her kesimini içeren bir düzeltmeyi kapsamaktadır. Üyelerimizi yeteneklerine göre çeşitli iş alanlarına ayırırız. Onlardan kimisi çiftçi, işçi, tüccar, esnaf... kimisi de okul ve fakültelerde araştırma vs. ile ilgilenir. Hepsinin amacı ümmeti saran ahlak, iş ve fikir anarşisine son vermek; ümmeti oluşturan fertlerin hepsine doğru bir İslamî düşünce ile İslamî bir yaşantı biçimini sunduktan sonra, toplumun her kesiminin düzelmesi için gerekli çalışma yollarını göstermek ve problemlerinin çözümüne yardımcı olmaktır.

Dördüncü Bölüm: Kanunların düzeltilmesi: Otoritenin ipleri salih mü'minlerin eline geçerse, birkaç sene gibi kısa bir zaman zarfında, eğitim, anayasa ve idare sisteminde, siyaset dışında kalan güçlerin tam bir asırda yapamayacakları oldukça büyük değişiklikler yaparlar. Peki bu değişiklik nasıl gerçekleştirilir? demokratik sistemlerde bunun tek yolu siyasetin meydan muharebeleri olan seçimlere katılmakladır. Bu, halkın oyunu almak ve insanların kendileri gibilerini seçmelerini sağlamakla olur.

İşte böylece Cemaat-ı İslamî karşısına çıkan güçlüklere katlanarak yoluna devam etti. Ve geçen Rabiu's-Sani'nin başlangıcından itibaren Pakistan'da mevcut düzen İslam şeriatını uygulayacağını açıklamasına değin bu yolunda ısrar etti. Yalnız İslam hükümeti bundan sonra seçimleri beklemeden, Hint yarımadasında genel olarak demokratik bir mirasın varlığı, zorba düzenlerin uzun ömürlü olmasını engellediğinden -Allah'ın yardımıyla- bu program hemen uygulamaya konuldu. Mevdudi'nin kendi programındaki açıklamasına ve Pakistan'daki düzeni değerlendirmesine göre, seçim ilkesine dayandığında kanuniliğini kabulleniyor, kurumlan arasında görev alıyor, ama, Allah'ın kitabıyla hükmetmediğinden, şer'i niteliğini vermiyor. Düzeni değiştirmek için kurumlan içinde ve kanunlarına göre hareket ediyor

İmam Humeyni liderliğindeki İran İslam Hareketi'nin faaliyet gösterdiği siyasî ortam, devrim öncesi Mısır'da egemen olan siyasi ortamın bir benzeriydi.

"İran'da iktidar, anayasa ve meclise dayalı parlamenter demokratik bir sistem görünümündeydi. Gerçekte ise ferdi hakimiyete dayalı, zorba, demokratik hareketlere hayat hakkı tanımayan, fikir adamlarına değer vermeyen, din adamlarına baskı yapan bir rejim idi. İmam Humeyni'nin gerek Şah'a ve gerekse Şah'ın babasına karşı olan tutumu, halka öncülük yaptığı zamandan bu yana, hatta daha önceleri bile belliydi. 1941 yılında İmam Humeyni şunları yazar: "Diktatör Rıza Şah hükümetinin yayınladığı emirlerin hiç bir değeri yoktur ve yıkılmalıdırlar." Millet Meclisi ve Senato'nun Amerikan vatandaşlarına Îrân mahkemelerince yargılanmama hakkını veren kanunları çıkarması üzerine İmam Humeyni, hükümet ve hükümet kuruluşlarıyla olan ilişkilerinin tamamını kestiğine ve verdiği destek güvencesini geri çektiğine ilişkin açıklamasıyla, mevcut kanunlar gerek kendi nazarında, gerekse Şii toplumun nazarında kanuni ve meşru olma özelliğini kaybeder. İmam bu konuda da şöyle diyor:

"Bu felaketlere neden olan, yargı organlarının halktan uzaklaşması ve halkçılığını yitirmesidir. Ben kesinlikle her iki meclisin onayladıklarının Kur'an'a ve İslam ilkelerine ters düştüğünü ve bunun hiç bir kanuni niteliğinin olmadığını, halkın aleyhine olduğunu ve Millet meclisi üyelerinin halkı temsil etmediklerini, dolayısıyla görüşlerinin tamamen değersiz olduğunu ilan ediyorum." *

Hükümet, mescit ve camilerin yönetimini ele geçirmek için imamlarını kendisi tayin etmek isteyince, İmam Humeyni şöyle bir fetva yayınlar: "Müslümanların gerek vakıflar, gerekse hükümet tarafından atanan herkesi adaletsiz sayması ve minberlerde bulunan kimselerin adaletlerinin kaybolduğunu ilan etmesi, meclis ve cemaatlerine gitmemesi, onları İslam toplumundan kovması ve vakıfların el koyduğu camilere, geçici bir süre için gayr-ı meşru hükümetin icraatını protesto için gitmemesi gerekir." Şah, "Resta hiz" partisini kurunca İmam, bu kez şu fetvayı yayınladı:

"Bu parti İslam dinine ve İran Müslüman halkına karşı olduğundan partiye girmek, herhangi bir şekilde ona bağlanmak", bütün Müslümanlara haramdır. Çünkü bu partiye girmek zulmü desteklemek ve halka düşmanlıktır; İslam alimleri bu partiye girmeyi yasaklamalıdırlar."

Şah, Hicri takvim yerine şahlık takvimini kullanımım uygulamaya koyunca, İmam Humeyni bu icraat karşısında da sessiz kalmaz ve şöyle bir fetva yayınlar: "Bu değişiklik büyük bir hıyanettir. İslam adım silmek için atılan ilk adımdır. Bu yüzden müslüman olan herkesin bu takvimi kullanması haramdır. Çünkü onu kullanmak, zulmü ve zalimi savunmak, adalet ve hürriyet medresesi olan İslam'a düşmanlıktır."

İmam Humeyni şahlık rejimini müslüman halk arasında yalnızlığa itmeyi, meşru olmamasına değil de -ki İslam dünyasında bu meşruluk kisvesi altında İslam'a düşman sistemler barınmaktadır- kanunlarının halkın hür iradesini yansıtmadığı düşüncesine dayandırarak gerçekleştirir. İmam Humeyni'nin bu tecrid politikası İran ümmetini tağuta karşı savaşan asker durumuna getirmeye yetti. Bu konuda Humeyni'ye, Taklid mercii olması bakımından, tüm halkın inançlarının bir gereği olarak itaat etmesi, emir ve direktiflerinin fetva kabul edilmesi, aksine davranışın günah sayılması gibi geniş manevi otoritesi büyük destek oldu. Şah rejiminin işlediği zulüm, halkı yoksullaştırması, kutsal bildiği değerlere saldırması ve ülkede yabancıları efendi yapacak hakların tanınması gibi teşebbüslerle Humeyni'nin eline büyük kozlar verilmesi Şah'ın, firavunun uğradığı akıbete uğramasına yetti. "Senden sonrakilere bir ibret olasın diye bugün senin bedenini kurtaracağız." (Yunus: 10/92)

İmam Humeyni Şah'a karşı mücadele vermek, rejimini yıkmak ve yerine İslamî bir devlet kurmak için bütün etkinliğini kullandı. "Gayemiz" diyor Humeyni "herkesin birleşmesidir; din adamları müçtehitler, dini öğrenim gören ve üniversite öğrencileri, tüccarlar, çiftçiler, askerler ve halkın geri kalan bütün kesimi bu pis haine karşı birleşmelidir. Bütün halk, bu bozuk düzeni yıkmak için omuz omuza vermelidir. Halkın her kesimi bir araya geldiğinde -eli silah tutamayanları ayırıp- bu kudurmuş öküzün boynuzlarını kırmalıdırlar."

Görüldüğü gibi, Humeyni'nin kişiliği dini ve siyasî alanda devrimci bir lider olarak ortaya çıkmaktadır. O, halkının ve ümmetin arzularım tek bir yöne kanalize edebilmeyi başarmıştır. Şah'ı devirmek ve İslamî bir devlet kurmak.

Le Monde gazetesinin bir muhabiri şu soruyu sorar: "İlerde, İran'da neleri yapacaksınız?" Humeyni şu cevabı verir: "Ben ancak haklarından yoksun bırakılan İran halkının isteklerini halk adına dile getiren bir sözcüsüyüm." Yine şöyle der: "Gerçek bir İslamî devletin kurulması için davette bulunuyor ve halkla birlikte bize musallat olanlardan kurtulmak için yardımlaşıyoruz."

Halkın özgürlük arzusu, anayasanın uygulanmasını isteyen milliyetçi kitlesini; adalet isteği de, işçilerin adını kullanarak işin ticaretini yapan solcuları aştığından, İmam Humeyni yürürlükteki düzenin tamamen kaldırılmasını istedi. O, gerçek bir akide, siyaset ve inkılab adamıdır.

Bu kısa incelemeden sonra, çağdaş İslamî hareketin bu üç eğilimi arasında sanırım tecrübe alışverişinin ve çalışmaların birleştirilmesi gereği ve birçok unsurun zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. Eğitim ve teşkilat adamı kendi tecrübesini siyaset ve teorisyenlere aktarmak zorundadır. Bunun sonucu olarak yalnızca iktisadını, servetini, ahlakını ve yüceliğini değil, bizzat insanın varlığını tehdit eden tehlikelerden kurtarmaya çalışan çağdaş İslamî deneyimler için farklılıklar bütünleşmeye, ayrılıklar yakınlaşmaya dönüşecektir. Helak olma ve ölüm, Üçüncü Dünya Savaşı korkusu insanlığın üstüne bir hayalet gibi çökmüş, onları tehdit etmektedir... Peki, öyleyse insanlığın miras ve geleceği, kendi çıkar ve cinsel duygularını her değerden üstün tutan Batı insanının komuta ve acıması altında ne zamana kadar kalacaktır?

Zafer müjdecileri insanlığın kendi hevasının değil, Rablerinin egemen olduğu, -uzun bir aradan sonra başarıya ulaşacak- gerçek özgürlük, adalet ve kardeşliğe kavuşacak olan bir toplumu haber vermektedir. Nitekim Humeyni burada onlara, sürgünde iken tam bir güvenle dünyada İslamî bit* devrimin gerçekleşmesini beklediğini ve bunu "Lailahe illallah" diyen her muvahhid müslümanın, yalnız İran'da değil, yönetimi İslam'a ve İslamî hareketlere karşı azmış bulunan bütün İslam ülkelerinin de beklediğini; Humeyni'yi Şah'a karşı muzaffer kılmakla şereflendiren Allah'ın, gelecekte bütün Humeynileri Şahlara karşı galip getireceğini vurgulamıştı, bunun üzerine heyet İmam Humeyni'ye İslamî hareketin, İran'daki İslamî inkılabın hizmetinde, aynı zamanda maddi, bilimsel ve her türlü insan gücüyle her yerde destekçisi olacaklarını ifade ettiler.

Heyette temsil edilen İslamî hareketler ise İhvan-ı Müslim’in-Türkiye Milli Selamet Partisi, Pakistan Cemaat-ı İslamî, Hindistan Cemaat-ı İslamî, Endonezya Maşumi Partisi Cemaati, Malezya İslam Gençliği ve Filipinlerdeki Cemaat-ı İslami idi."

Gerçeğe Benzeyen Bir Umut da Şudur ki: Hicri on dördüncü asırda Müslümanlar her alanda acı yenilgilere uğradılar. Ama -Allah'ın lütfü olarak- umutlarım kesmediler, teslim olmadılar, direndiler; İslamî hareket liderlerinin komutasında bu yüzyılın son senesinde mücadelelerini açık bir zaferle sonuçlandırıncaya kadar bir sürü şehit verdiler. İnanıyoruz ki, Hicri on beşinci asırda İslam, değer ölçülerini ve yerini savunmak için cihadını sürdürecektir. Bu kez İslam, dünyayı materyalizmin karanlığından, zulmünden, sömürüsünden kurtarıp özgürlüğe kavuşturmak, insanların davranışları ile vicdanı arasındaki mücadelesine son vermek, bilim ile din, ekonomi ve siyaset ile ahlak, dünyayla ahire* ayrımlarını kaldırmak ve insanın inşan kardeşiyle İslam şeriatının güven, adalet ve özgürlüğünün gölgesinde kardeş olacağı bir dünyâ kurmak için savunma durumundan hücum durumuna geçecektir.

"Onun haberini bir süre sonra gayet iyi anlayacaksın." (Saad: 38/88)

[Mufazzal]

Ynt: İNKILÂP İÇİN NE DEDİLER

Şeyh Said Şaban, Lübnan

İran Allah'ın ayetlerinden bir ayettir. Devrimini mucizeler gibi değerlendiriyorum. Kara, deniz ve hava kuvvetlerine sahip olmayan 80 yaşındaki bir adam, kendisini dinleyip itaat eden halk vasıtasıyla Ortadoğu'da en büyük devrimi gerçekleştirdi. Devletlerin denge denklemlerini değiştirmeyi başardı. Afgan halkı karakter itibarıyla bedevilere benzeyen bir halktır. İran halkından daha şiddetli çarpışır savaşlarda. Ganimet paylaşmasına sıra gelince Cahiliye dönemindeki Arapların yaptıkları paylaşma usulüyle iş neticelenir.

Ama imamdan sonra ne olacak? Tabii ki devrimden çok korkmaya başladık. Özellikle de birkaç bakış açısı veya bir noktaya kadar da olsa değişik görüşler belirlendiği sırada. Gazeteler ve dünya haber ajansları İran içerisinde birbirlerine karşı yönelişlerin varlığını pekiştirmeye çalıştıkları esnada. Fakat Seyyid Ali Hamaney, Cumhurbaşkanı ve birçok yetkililerle görüştüğüm bu ziyaretimden sonra, yayılan dedikodunun olayın gerçek boyutundan daha büyük mü veya daha küçük mü olduğu belirdi bizlere.

Şüphesiz ki ortalıkta dolaşan dedikodular ihtilafları çok büyütüyor. Realite ise bunun aksinedir. Görüş ayrılıkları yasal devletlerle kimi ilişkilere girmeye karşı değil. Yeter ki hareket noktası İslam olsun. Bazıları da diyorlar ki biz Amerika veya diğer devletlerle ilişkilerin kurulup filizlenmesini arzulamıyoruz. Çünkü Amerika, bizler için bela ve felakettir. Büyük şeytandır. Gerçek şu ki herkesin görüşü kendisini bağlar. Her iki görüşün de şer'i naslara, seri siyasete ters düştüğünü söyleyemem. Şayet İran'lı müslümanlar, mezheplerini ve risalete dayalı çizgilerini muhafaza edip, İslam'ı dışarıya aktarabiliyorlarsa, bu Müslümanların yapmaları gereken bir işti zaten. Zira islam bütün alemler için gönderilmiştir. Ama şüphesiz ki İran'lı Müslümanların hepsi de bu devletin gelişmesi ve ilişkilerin sağlam olabilmesi için en güzel, en erdemli yolu araştırıyorlar.

[Mufazzal]

Ynt: İNKILÂP İÇİN NE DEDİLER

Dr. Haluk Gerger, Türkiye

Bu yazının amacı, Ayetullah Humeyni'yi ve tarihsel mirasım bir uluslararası ilişkiler uzmanının perspektifiyle incelemektir. Bu açıdan bakıldığında akla ilk gelen de tabii emperyalizm olgusu olmaktadır. Ortadoğu'nun müslüman kitleleri yüzyılın çok üzerinde surelerle ifade edilebilecek bir zaman diliminde sömürgecilik ve emperyalizmin tasallutuna uğramış, sömürülüp baskı altında tutulmuş ve ona.karşı mücadele verip kan akıtmıştır. Ne var ki, aynı kitleler gene, bu temel gerçeğe karşın, sahte din adamları ve işbirlikçi politikacılar eliyle İslam dininin çarpıtılıp doğrudan emperyalist çıkarlar uğruna kullanılmasına engel olamamışlar, aksine bu yönde manipülasyonlara hep açık olagelmişlerdir. Giderek de, yabancı çıkar odaklarıyla onların yerli ortakları tarafından yaratılan sahte bir Müslümanlık anlayışı gericiliğin ve emperyalizmin aracı olmuş, aldatılan müslüman yığınlar da karanlık hesaplara alet edilmişlerdir. İşte bu noktada, Ayetullah Humeyni'nin emperyalizm anlayışı ve ona ilişkin tavrı müslüman kitleler ile genel olarak İslam dünyası açısından tarihsel bir dönüm noktasının başlangıcını oluşturmuştur. Denilebilir ki, geniş müslümarı kitleler açısından Humeyni militan bir antiemperyalizm yaratmış, beynelmilel sermayenin sömürü ve baskısına başkaldırısın da simgesi olmuştur.

Humeyni, emperyalizm olgusunu çarpıcı bir bilinç ve netlikle islam dünyasına şöyle açıklamıştır:

"Bazılarının düşünce alanı son derece sınırlı olduğu... için, Ayet-i Kerime'de sözü edilen 'haram yiyicilik'ten, yalnız mahallelerindeki köşe başındaki bakkalın eksik tartmasını anlarlar... Beyt-ül mal'ın nasıl soyulduğunu, petrolümüzün nasıl çalınıp çırpıldığını, yabancı şirketlerin temsilciliği adı altında ülkemizin nasıl pahalı ve gereksiz yabancı mallara pazar kılındığını, bu yol ile halkın parasının nasıl onların ve yabancı sermayedarların cebine aktarıldığını bir türlü kavrayamazlar. Petrolümüzü, çıkartıldıktan sonra kaldırıp götürürler, bir miktarını da kendileriyle işbirliği içinde olan hakim zümreye verirler ki, o da başka yollarla yine kendi ceplerine döner... İşte bu geniş çapta, milletlerarası çapta bir haram yiyiciliktir. Dehşet verici ve en tehlikeli münkerlerden biri işte budur." Bu kavrayışın İslam dünyasında yarattığı politik bilinç, yüzyılların boyun eğişini, hatta emperyalizme hizmeti ve buna dayanan egemenlik ilişkilerini derinden sarsmış, mazlumlar evreninde kurtuluş yönünde geniş ufuklar ve umutlar yaratmıştır. Sanırım, İslam dünyasına sokulan bu girdi, bu veri çağımız uluslararası ilişkiler denklemini ve dış politika uygulamalarını köklerinden kalıcı olarak etkilemiştir.

Kuşkusuz Ayetullâh Humeyni aynı zamanda bir eylem adamıydı. Yaptığı ilk ve temel şeyse, mazlum ulusların dünyasında emperyalizmin işbirlikçisi tepeden tırnağa silahlı bir zulüm yönetimini devirerek ona ve çıkarlarına büyük darbeler vurmaktı. Bu, bir yandan emperyalizmin ve ona dayanan kozmopolit uzantı yere] yönetimlerin özgüvenini ölümcül biçimde sarsar ve uzun yıllar içinde oluşturdukları sömürü yapılarını yıkarken, öte yandan da ezilenlerin dünyasında umut ve yeni kararlılık tohumlan ekmekteydi. Bu yapılana koşut olarak da, İran Devrimi, haksız uluslararası düzenin temel dayanaklarına karşı girişilmiş bir başkaldırıyı simgelemekteydi. İran Devrimi, uluslararası sistemi temelinden yıkmaya yönelik bir ideolojik söylemle zafere ulaşmış, sistemin özünü ve varlık nedenini oluşturan sömürü ve baskıya karşı yine sistemin uyuşturmuş olduğu yığınlarla birlikte başkaldırmıştır. Ve nihayet Humeyni ve İran Devrimi, emperyalist Batı kültürünün evrensel üstünlüğü yönünde ezilenlerin dünyasına dayatılmış değerler sistemine, yani çağdaş uluslararası düzenin temel kültürel ve sosyo-ekonomik temellerine indirilmiş bir darbe olmuştu. Emperyalizmin bütün gücüyle giriştiği saldırılara karşı halkın özgücüne ve özveri geleneğine, onun dinamizmine ve tarihsel/ahlaksal haklılığına, uluslararası dayanışmaya ve ezilenlerin kardeşliğine dayanan direniş ruhu, Müslüman kitleleri ve hatta tüm mazlum halkları sarmış, Humeyni'nin mirasının ayrılmaz parçasını oluşturmuştur. ABD Başkanı Carter'ın İran'la diplomatik ilişkileri kesme kararına Humeyni'nin gösterdiği tepki bugün hala tüm ezilenlere örnek olacak niteliktedir. Humeyni bu konudaki mesajında halkına şöyle seslenmiştir:

"Onurlu İran halkı; ABD ile İran ilişkilerinin kesildiği haberini aldım. Şayet Carter yaşamında ezilenler lehine herhangi bir şey yaptıysa, işte o bu ilişkilerin kesilmesidir. Dünyayı yutan bir yağmacı ile kendini uluslararası yağmacıların pençesinden kurtarmak için ayağa kalkmış bir ulus arasındaki bir ilişki her zaman ezilen ulusun kaybı olacaktır ve ezenin çıkarları yönünde işleyecektir. Bu ilişki kesme kararını hayırlı bir gelişme olarak düşünüyoruz; Amerikan hükümetinin İran'dan tüm umutlarını kestiğini göstermektedir. Militan İran halkı, baskıcı bir süper gücün ilişkileri kesmeye ve tüm yağmasını ortadan kaldırmaya zorladığı bu zafer şafağını kutlamakta haklıdır." Günümüz dünyasında bu kararlı militan tavrın erdemi ve gerekliliği çok daha açık bir biçimde görülmektedir. Bir ünlü asker en çok korktuğu silah konusunda şöyle demiştir: "Bence en korkutucu ve etkili silah tel örgülerdir. Çünkü onlar saldırgana karşı bir ulusun kendini savunma irade kararlılığının açık simgesidirler. Bir saldırganı en çok korkutacak şey de budur." Gerçekten de saldırganlara karşı en etkili silah bir halkın vatan toprağını, yaşam biçimini, namusunu ve onurunu, hakkını ve adaleti korumadaki kararlılığıdır, özgücüne güvenerek direnmesidir. Tüm olumsuz iç koşullara karşın emperyalizmin tam desteğindeki Irak saldırısına karşı verilen ödünsüz savunma savaşı, bir yandan uluslararası karşıdevrime, öte yandan da yerel işbirlikçiliğe karşı "savunma karırlılığını yaşama geçirilmesiydi. Humeyni yönetimi bu tavrını daha geniş olarak bölgeyi savunma anlamında Filistin konusunda da göstermiş ve mazlumlar arası dayanışmanın ve direniş kararlılığının bir başka önemli örneğini vermiştir. Dar milliyetçiliğin ve şovenizmin yıkıcı etkilerini yadsıyan, ezilenler arasında evrensel bir dostluk ve dayanışma anlayışına dayanan bu enternasyonalizm özellikle Ortadoğu'da yankı bulmuştur. Emperyalizmin saldırılarına bugün her zamankinden daha fazla hedef olan Ortadoğu'da bu anlayışın ve buna dayalı bir geleneğin yaratılmasının acil önemi ise ortadadır.

Sonuç olarak, Humeyni, Müslüman dünyasına, uluslarası ilişkilere yönelik olarak, sömürü ve baskının kaynağı emperyalizmin olgusunu bütün açıklığıyla net bir biçimde getirmiş, emperyalizme karşı militan direniş ve başkaldırı, ezilenler arasında da kardeşçe dayanışma kavramlarını, pratik örnekleriyle birlikte yerleştirmiş, bunlara ilişkin kalıcı değerleri vicdanlara kazımıştır. Humeyni'nin tüm Müslümanlara öğütlediği şudur: "Vazifemiz mazlumlara destek, zalimlere düşman olmaktır... Bugün nasıl olur da ecnebi hizmetkarı kimselerin, ecnebilerin. yüz milyonlarca müslümanın servetine ve elinin emeğine sahip çıktığını görür, suskunluk içinde ve hareketsiz kalabiliriz? Bütün Müslümanların ödevi, bu zalimane duruma son vermeleri"dir. Humeyni'nin dış politikaya ilişkin şu perspektifi günümüzde insanlığın temel bir gereksinimini ve özlemini karşılamaktadır: "Adalet, ancak öteki devletlerle olan ilişkilerde de gözetilirse gerçek anlamına kavuşur."

Kuşkusuz bu anlayışın teorik ve pratik sorunları, sınırlılıkları, toplumsal yaşamın Öteki alanlarına getirdikleri, öteki inanç ve düşünce sistemleriyle ilişki ve etkileşimleri, genel olarak "kurtuluş teolojisi" vb. konular eleştirel bir biçimde araştırılmalı, geniş bir hoşgörü ortamında tartışılmalıdır, inanıyorum ki, Ayetullah Humeyni'ye saygının ve mirasına sahip çıkmanın yolu da buradan geçmektedir. Emperyalizmin saldırganlığının korkunç boyutlara ulaştığı ve Ortadoğu'nun temel hedef seçildiği günümüzde antiemperyalist dayanışmanın hayata geçirilebilmesi için her inanç ve düşünceden dürüst insanların işbirliği içinde kendi olumluluklarını evrensel mücadeleye taşımaları gerekmektedir. İslam dünyası ve gerçek Müslümanlar açısından Ayetullah Humeyni'nin antiemperyalist mücadele ve dayanışma perspektifleri, sahip çıkılıp ezilenlerin davasına sunulması gereken bir miras olmaktadır.

[Mufazzal]

Ynt: İNKILÂP İÇİN NE DEDİLER

Yaşar Kaplan, Türkiye

İran'ın İmam Humeyni (ra.) çizgisindeki inanmış halkı, yirminci yüzyılın son çeyreğinde İslamî temellere dayalı bir inkılâba kalkışarak dünyanın patronu durumundaki büyük devletler tarafından kurulmuş olan dünya düzenini sarstığı ve bazı hesapları boşa çıkardığı için İran "suç işlemiş bir ülke" olarak görülmüş ve yıllardan beri suçlu muamelesine maruz bırakılmıştır. İran'ın suçlu ilan edilmesine gerekçe olarak ne gösterilirse gösterilsin, tek neden İran'ın İslâm yolunu, yani hürriyet ve özgürlük yolunu, kula kulluk etmemek yolunu, Allah'tan (c.c.) başka boyun eğilmeye değer bir varlık tanımamak yolunu, Allah'ın tayin etmiş olduğu kaderden başka hiç bir kadere razı olmamak ve şeytanî güçlerin kader yerine geçmek üzere zorla benimsetmek istediği hayat tarzına karşı bütün gücüyle direnmek yolunu tercih etmiş olmasıdır. İran'ın gerçek suçu, hürriyetin bedelinin çok yüksek tutulduğu ve birçok ülkenin bu bedeli ödemeyi göze alamadığı için hürriyet peşine düşmekten vazgeçip zillete razı olmak zorunda bırakıldığı şu çağda, İmam Humeyni'nin tutarlı ve dirayetli rehberliğinde bu kadar pahalı bir bedeli ödemeyi göze alarak hürriyetini zorla da olsa ele geçirmeyi başarabilmiş bir ülke olmasıdır. Mademki İran, İslâm'ı bütün kurumlarıyla bu çağa taşımaya kalkışmak gibi bir suç(!) işlemiştir, bunun bedelini ödemeye de hazır olmalıydı.

İmam Humeyni, bu uzun yolun ne kadar zor ve çileli olduğunu bildiğinden, her şeyden önce, ülkesinde Allah'ın dini ve İslâm'ın izzeti için canlarım feda etmeye hazır milyonlardan oluşan bir kitlenin yetişmesine hayatını vakfetmiştir. İran'da yıllardır sürdürülen eğitim çalışmaları sonucunda, Allah'a kurban olsun diye milyonlarca insan yetiştirilmiş ve bu sayede küfür sistemi dize getirilmiş, arzu edilen İslamî sistemin tesisine doğru ciddi bir adım atılabilmiştir.

İmam Humeyni iddia ediyordu ki yönetim biçimlerin en iyisi İslamî yönetim biçimidir. Bu iddiasını daima ısrarla savunmuş, halkına daima hedef olarak bunu göstermiş ve halkını da bu gerçeğe inandırmıştır. Sonunda O'nun istediği şeyi halkı da istemiş ve hep birlikte arzuladıktan şeyi vermesi için Rablerine yönelmişlerdir.

imam Humeyni, bir inkılap rehberi olarak, âlim, arif, filozof ve fakih bir zat idi. Bunu da siyasî ve içtimaî sahadaki birçok isabetli içtihatlarıyla ispatlamıştı. İmam Humeyni, davası ile öylesine özdeşleşmişti ki, O'nun bir yerde isminin geçmesi veya resminin görülmesi bile artık İslâm'ın gündeme gelmesine yetmekteydi. O'nun ismi ve cismi acaba niçin bu kadar etkili olmaktaydı? Çünkü İmam, zamanın en büyük istikbarı ve en büyük şeytanı durumundaki Amerika ve işbirlikçileri ile korkusuzca savaşa tutuşmuş, İslâm'ın aslını hiç bir tehditten çekinmeden ortaya koymuş ve hiçbir zaman halkın kendini destekleyip desteklemeyeceği hesaplarına girmeden, sadece Allah'a güvenerek yoluna devam etmeye çalışmış birisi idi. Fakat Iran halkı İmamlarını bu yolda yalnız bırakmamış, İmamlarına güvenerek onun peşine takılmış ve gösterdikleri hedeflere ulaşmak için ne gerekiyorsa onu yapmaktan da çekinmemiştir. İmamlarının "Allah'tan korkunuz, bilmediklerinizi size öğretir.'' ölçüsünü sürekli olarak hatırlatması ve canlı tutmaya çalışması neticesinde bu insanlar, ortaya koydukları tavizsiz mücadelelerinde ve gerçekleştirdikleri inkılablarında insanlık tarihine anlam kazandıran büyük insanların, Nebilerin, şanlı İslâm erlerinin yaptıklarını tekrarlamaya özenmişler, onlar gibi olamayacaklarını bile bile onlar gibi olmaya çalışmışlardır. "Savaşımız iman savaşıdır" diye haykıran bir İmam'ın, "Benim savaşım, milletimin savaşıdır." ilkesiyle hareket eden bir İmam'ın işaretleriyle, "Bizim savaşımız Müslüman milletin savaşıdır, dünya Müslümanlarının ve müstaz'aflarının savaşıdır." şuuruna ermiş milyonlarca Allah erinin sağlam bir duvarın tuğlaları gibi birbirine kenetlenerek küfrün üstüne yürüdüğü bir toplum düşününüz. Bu toplumda, çağdaş şeytanların süperlik imajları yıkılıyor, hiçbir süper gücün soğuk savaş taktikleri bu toplum karşısında tutmuyor.

İmam, sorumluluk taşıyan bir lider olarak ortaya koyduğu tutarlı davranışlarıyla daima kendine güvenen halkına layık olmaya çalışmış ve fazlasıyla layık olmuş; ona inanan ve onu izleyen halk da İmamlarına layık olmaya çalışmış ve bu ideal Rehber-Halk beraberliği yirminci yüzyılın son çeyreğinde İlahî harekete yirmi birinci yüzyıl boyunca bile hızının kolay kolay kesilmeyeceğine inandığımız bir ivme kazandırmıştır.

İmam Humeyni ne yapmıştı ki bu kadar başarılı bir harekete öncülük edebilmişti? Önün bu başarısını, sahip olduğu rehberlik anlayışında aramak gerektiği kanaatindeyim.

İmam Humeyni'nin rehberlik veya liderlik anlayışı hiçbir zaman tek adam olma heveslerine dayalı olmamıştır. İmam, emreden, nehyederi, yeni yeni hükümler koymaya kalkışan bir lider gibi olmaya hiç özenmemiş, sadece İslam adına bildiği şeyleri insanlara hatırlatmaya ve İslam'ın doğrularım topluma yerleştirmek için çalışmakla yükümlü olduğumuzu, bu yükümlülüğün savsaklanamaz, devredilemez ve ertelenemez bir yükümlülük olduğunu anlatmaya çalışmıştır.

İran toplumunu yakından tanımayanlar, öteden beri, ilk bakışta İran'da bir otorite boşluğu, bir başıbozukluk ve bir belirsizlik olduğu izlenimi edinmişlerdir. Bu izlenim, hakikaten İran'da böyle şeylerin olmasından değil, yabancı bakışların İran toplumunun sosyal dinamiklerini bir anda kavramakta güçlük çekmesinden kaynaklanmaktadır. Bu güçlükler nedeniyle olacak ki, birçok siyasi değerlendirmeci zaman zaman İran'da bir otorite boşluğu olduğundan söz edip durmaktan bir türlü vazgeçmemişlerdir. Fakat gerçekte böyle bir otorite boşluğu İran'da benim takib edebildiğim kadarıyla hiçbir zaman var olmamıştır. Siyasi yorumcuları yanıltan şey neydi? Siyasi yorumcuların açıklamakta güçlük çektikleri şey, kanaatimce, devrim gerçekleştirmiş bir ülke olarak İran'ın diktatörsüz olmasıydı. İran'da her şeyi elinde tuttuğu zannedilen bir insan vardı, fakat bu insan da tarihin tanıdığı "güçlü insan" veya "iktidar sahibi lider" imajından çok farklı bir portre çizmekteydi. Bu öyle bir liderdi ki, arkasına takılan milyonlarca insanın efendisi değil hizmetçisi olduğunu söylüyordu. Onlara emir veren değil, başta kendisi olmak üzere inanmış insanlar olarak, kul olarak hep birlikte yapmak zorunda oldukları şeyi hatırlatan birisi gibi hareket ediyordu sadece. Kudretini sergilemekle prim yapmaya çalışmıyor, bir inkılâbın lideri olarak başta kendisi olmak üzere, Yaratıcı karşısında ne kadar aciz olduklarını anlatmaya önem veriyordu. Bütün bunlar, tabii ki siyaset bilimcilerin ye gözlemcilerin kafasını karıştıran şeylerdi. Bunun için de, İran'daki Rehberiyet makamının gücünü çok iyi bilmelerine rağmen, bu makam, dünyanın tanıdığı diğer makamlardan hayli farklı özelliklere sahip olduğundan, zaman zaman siyaset bilimcilerin yanılmasına, İran'da otorite boşluğu olduğunu zannetmelerine ve siyasal yorum yapıyoruz diye bu tür sayıklamalarda bulunmalarına yol açabiliyordu. Oysa İran'da başta Rehberiyet makamı olmak üzere bütün etkili ve yetkili kişiler de dahil, herkesi aşan, çok etkili bir otorite vardı ki, bunun adı da fıkıh’tı. Hala da öyledir ve hep öyle kalacaktır, kanaatindeyim. İran'da her aşamada duruma hakim olan bir otorite aranıyorsa, bu otorite fıkıh'tır. İşte İmam Humeyni'nin öteki liderlerden farklı olduğu bir başka nokta daha ortaya çıkmaktadır burada: İmam, kendi gücünü sergilemek sevdasıyla İslami kurumlan (Rehberiyet gibi, fıkıh gibi kurumlan) geri plana itip de kendi kişiliğini ön plana çıkarmaya kalkışmamış, kendisi de her kul gibi ancak kullukta yarışmaya özenmiş, kendisini İslam'ın konulmuş kurallarının üstünde görmek gibi bir bedbahtlığa düşmeden tıpkı her kulun yapması gerektiği gibi, İslam'ca konulmuş ölçülere riayet etmekte en önde olmaya çaba sarf etmiştir.

İmam Humeyni, ilim ve takva sahibi örnek bir Müslüman olmasının yanı sıra yirminci yüzyılın en önemli siyaset adamlarının başında yer almakta idi. Siyasetçiliği söz konusu olduğunda ise, en dikkat çeken özelliği iyi bir teşkilatçı olmasıdır. Her siyasinin iyi bir teşkilatçı olması gerektiği düşünülerek, aradaki fark bazen gözden kaçırılabilir. Fakat iyi siyaset yapan, yani siyasi düşüncelerinde kendi inanışı içinde gayet tutarlı olan ve isabetli kararlar verebilen ama bunun yanı sıra iyi teşkilatçılık yapamayan pek çok lider tanımaktadır dünyamız. İyi siyaset yaptığına inanıldığı halde çevresindekileri örgütlemede başarısızlığa uğrayan, dolayısıyla siyasetçiliği sadece lafta kalan birçok insanın varlığı hatırlanacak olursa, her siyaset adamının mutlaka iyi bir teşkilatçı kabul edilemeyeceği de anlaşılacaktır. Kabul etmek zorundayız ki, İmam Humeynî hem siyasetçiliğiyle, hem de teşkilatçılığıyla başarılı bir insan olduğunu kanıtlamıştır.

İmam Humeyni, hiç beklenmedik bir asırda, hiç beklenmedik bir toplumda, hiç beklenmedik bir şekilde bir mücadele ateşi yakmış ve bu ateşi ancak kontrol altında tutarak, gerek İslami hareket açısından, gerek insanlık açısından son derece önemli bulduğumuz ve yüzyıllardır İslam aleminin görmeye hasret olduğu bir hareketin doğuşuna zemin ve imkan hazırlamanın yollarını araştırmış büyük bir mücadele ve strateji adamıdır. Bu konudaki büyüklüğünü, gerek inkılab hazırlıkları içinde bulundukları aşamalarda, gerek İnkılab'ın başarıya ulaşmasından sonraki aşamalarda takip ettiği metot ve kurduğu beşeri ilişkiler ağında görmek mümkündür.

Mücadeleli hayatı boyunca takip ettiği strateji grafiğine baktığımız zaman, İmam'ın en büyük özelliğinin hedefi tekleştirmesi ve netleştirmesi olduğunu görürüz. Müslümanların İran sathında giriştiği uzun ve çileli tevhidşirk mücadelesinde, İmam Humeyni hedefleri çoğaltmamış, daima azaltmış ve giderek tek bir hedef göstererek bütün dikkatlerin bu hedef üzerinde toplanmasını temin etmeye çalışmıştır. Hıncını ve öfkesini Müslüman gruplara değil, sadece kafirlere ve onlarla işbirliği içinde bulunan münafıklara yöneltmiştir. Müslüman gruplara, özellikle inkılaba güç verecek durumda olan çevrelere karşı ise daima anlayışlı, yapıcı, merhametli, birleştirici bir siyaset takib etmiştir. İmam’ın hiç çekinmeden eleştirdiği, tutumlarına açıkça karşı koyduğu kişi veya çevreler de olmuştur, ama bu eleştirilerini zamanına ve yerine göre en etkili olacak şekilde yapmasını bilmiş, rast gele ve aklına estikçe sağa sola saldırmak şeklinde bir eleştiri mantığıyla hareket etmekten sakındırmıştır. Sertliğini,, yıkıcılığını, gazabım ve hıncını daima kontrol altında tutmasını ve doğru hedeflere yöneltmesini bilmiş; daima tek hedef olarak seçtiği kafirlerden başka kimseye hınç duymamıştır. Çeşitli Müslüman gruplarla görüş ayrılığı içine düşmüş olsa bile onları hiçbir zaman harcamak veya vakitsiz bir şekilde hareketin dışına itmek gibi bir yanlışa düşmemiş, onları eleştirmekle ve düzeltmeye çalışmakla birlikte hareketin içinde tutmasını da başarmıştır. İmâm'ın çıkış noktası hiçbir zaman adam harcamak ve dışlamak olmamış, tam aksine, adam kazanmak ve çemberi daima genişletmek noktasını gözeterek hareket etmiştir. Fakat bu tutumu O'nu temel görüşlerinden taviz vermeye de götürmemiştir asla. İmam'ın en büyük özelliği ve çağlara damgasını vuracak bir hareketin mayalanmasında gösterdiği mahareti de işte bu noktada ortaya çıkmaktadır. Kendi doğrularını gerektiğinde yüksek sesle haykırmaktan geri durmamıştır, ama daha ortada fol yok yumurta yokken de kimselerle gereksiz yere kinci bir şekilde inanç veya metot tartışmalarına girmemiş, kimseleri zamansız bir şekilde yıpratmak veya kaçırmak gibi bir hataya asla düşmemiştir. Müslümanlar arasında çeşitli konularda fikir ayrılıkları olsa dahi, daima birlikte hareket etmek gerektiği tezini işlemiş ve eleştirilerini de bu tezinden vazgeçmeden ortaya koymuştur. Amacı küfür ve şirk düzeninin defterini dürmek olan herkese kapıyı açık tutmuş, inançta netleşme veya fikir birliği içinde olma adına asla dışlayıcı, tekfirci, ithamcı ve dolayısıyla parçalayıcı olmamış; daima bütünleyici, derleyip toparlayıcı olmaya, insan kıymeti bilmeye ve insanı en iyi şekilde değerlendirmeye özen göstermiştir.

İmam'ın hayatındaki asıl hedefi mevcut tağuti rejimle hesaplaşmak olduğu halde; bu rejimin kurumlarında çalışılmasına, hatta rejimin ordusunda, polisinde, gerekiyorsa ve yapılabiliyorsa en hassas birimlerinde bile çalışılmasına karşı çıkmamış; rejimin kurumlarında çalışanlara "rejimin uşağı" veya "düzenin adamı" damgası vurmak gibi ucuz ve seviyesiz bir siyaset takib etmeye tenezzül etmediği gibi buna izin de vermemiş; insanların nerede bulunduğuna değil, ne için bulunduğuna dikkat etmiş; düzenle uğraştığı kadar kendini yetiştiren medrese kurumuyla da canını dişine takarak uğraşmış, ama bununla birlikte insanların ileride başlaması muhtemel bir kıyam hareketi içinde alacakları rolleri düşünerek kimseyi harcamak yoluna gitmemiş, daima ileriye bakmış, ileride olabilecek şeyleri düşünmüş ve daima ileri görüşlü birisi olarak hareket etmeye çalışmıştır. Yapmak istediklerini, hareketi omuzlayacak kitleyi dağıtmadan ve kimsenin hareketin aleyhine dönmesine kapı aralamadan yapmaya çalışmıştır.

İmam, bilebildiğimiz kadarıyla mezhep taassubunu da aşmış birisidir. Dünya Müslümanlarına hedef gösterirken mezheplerin boyunu aşan veya bütün mezheplerin itirazsız ve ortaklaşa olarak benimseyebilecekleri hedefler göstermiştir. İmâm Humeyni rehberliğindeki İranlı Müslümanların hepsi de temelde bir mezhebe mensüb ve hepsi de Şia kültürüyle yetişmiş oldukları halde, İnkılab'ın geleceğini mezhebi esaslar üzerinde oturtmamışlar, dünya Müslümanlarını kendi mezheplerine çağırmamışlar, her müslümanın ortak olarak benimsediği değerlere, Allah'ın dinine ve bu dinin icablarını yerine getirmeye çağırmışlardır.

Allah'ın dininin ve kullarının izzeti için çalışan bütün Müslümanların istikametleri doğru ve yolları açık olsun.

Vefat edenlerin cenaze namazlarından önce cemaate şu soru sorulur: "Ey cemaat! Merhumu nasıl bilirsiniz?" Cemaat hep birlikte cevap verir: "İyi biliriz."

Biz de, İmam'ın cenaze namazının kılındığı o unutulmaz an hafızalarımızdan hiç silinmemiş gibi davransak ve bu geleneğe uyarak sorsak insanlara, desek ki: "Ey insanlar! Merhumu nasıl bilirsiniz?" Böyle bir soruya gelecek cevaplarla aydınlık ve unutulmaz bir biyografi yazılacaktır zihinlerde.